ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ: Ο ΑΡΧΑΙΟΣ ΑΥΛΩΝΑΣ, ΤΟ ΒΟΥΝΑΚΙ ΚΑΙ Ο ΚΥΠΑΡΙΣΣΙΑΚΟΣ ΚΟΛΠΟΣ ΙΣΤΟΡΙΚΑ

Αρχαίος Αυλώνας, Λόφος Βουνάκι- Τριφυλία 
Ο αρχαίος Αυλώνας Σε απόσταση 8 χλμ βόρεια της Κυπαρισσίας βρίσκεται Αρχαιολογικός χώρος στον λόφο Βουνάκι. Ο Αρχαιολογικός χώρος αυτός είναι ενταγμένος στον διαρκή κατάλογο Αρχαιολογικών χώρων και προστατεύεται δια νόμου καθότι στον λόφο έχουν βρεθεί λείψανα οχυρώσεων και θεμέλεια σπιτιών των Κλασσικών και Ελληνιστικών χρόνων. Δεδομένου ότι ο λόφος απέχει μόλις 4 χλμ από τις εκβολές της Νέδας, ταιριάζει με την περιγραφή του Παυσανία και πιστεύεται ότι ταυτίζεται με τον Αρχαίο Αυλώνα. Ελάχιστες είναι οι πληροφορίες που μας παρέχει ο Παυσανίας σχετικά με τον Αυλώνα. Αφού διήλθε της αρχαίας Κυπαρισσίας και κατευθυνόμενος βόρεια, συνάντησε τον Αυλώνα. 
Σχετικώς αναφέρει: "Είς τον λεγόμενον Αυλώνα υπάρχει ναός και άγαλμα του Αυλωνίου Ασκληπιού. Είς το μέρος τούτο διέρχεται ο ποταμός Νέδα διαχωρίζων την Μεσσηνίαν από την Ηλείαν" Ο λόφος βρίσκεται κοντά στην θάλασσα και είναι φυσικά οχυρός από τις τρείς πλευρές του με ομαλή πρόσβαση μόνο από τα ανατολικά. Η θέα από τον λόφο είναι καταπληκτική, αφού διαθέτει οπτική επαφή σχεδόν με ολόκληρο τον Κυπαρισσιακό κόλπο, ενώ ελέγχει το πέρασμα από την βόρεια Τριφυλία προς τον νότο, γεγονός τον καθιστά στρατηγικό σημείο. 
Η αρχαιολογική έρευνα Η Εφορεία αρχαιοτήτων προέβη στη διενέργεια δοκιμαστικών στο Βουνάκι Μεσσηνίας του Δήμου Αυλώνος, εντός κηρυγμένου αρχαιολογικού χώρου, προκειμένου να τεκμηριωθεί η πρόταση απαλλοτρίωσης

1. Διενεργήθησαν συνολικά επτά δοκιμαστικές τομές, σε διάφορα σημεία του αγροκτήματος και τα αποτελέσματα ήταν τα παρακάτω: Σε όλες τις τομές εντοπίστηκαν τμήματα κτιρίων, από τα οποία διατηρούνται μόνο τα θεμέλια, καθώς και τμήματα αναλημματικών περιβόλων. Στο υψηλότερο σημείο της ιδιοκτησίας, που βρίσκεται στην κορυφή του λοφίσκου με εκπληκτική θέα προς το Ιόνιο πέλαγος, εντοπίστηκε τμήμα οικοδομήματος, χτισμένο με ορθογώνιους δόμους πωρόλιθου. Αποκαλύφθηκε ένας από τους τοίχους σε μήκος 9,80μ., ενώ είναι σαφές ότι συνεχίζεται. Τα όστρακα που προήλθαν από τον καθαρισμό του τοίχου χρονολογούνται στην ελληνιστική και ρωμαϊκή εποχή. Επίσης, στην πλαγιά του λοφίσκου (τομή 3) εντοπίστηκε τμήμα κτιρίου (διαστ. 8,50x7,70μ.), αποτελούμενο από τέσσερα δωμάτια. Παραπλεύρως αυτού, επιφανειακά, βρέθηκαν ορθογώνιοι δόμοι πωρόλιθου, εκ των οποίων ο ένας διακοσμείται με γεισίποδες. Όπως διαπιστώθηκε από τον επιφανειακό καθαρισμό σε διάφορα σημεία, ο λοφίσκος περιβάλλεται από έξι τουλάχιστον επάλληλους αναλημματικούς τοίχους, για την κατασκευή των οποίοι είχε χρησιμοποιηθεί ο φυσικός βράχος και ημικατεργασμένοι δόμοι πωρόλιθου. Ο αποσπασματικός χαρακτήρας της έρευνας σε τόσο μεγάλη έκταση, μας επιτρέπει να υποθέσουμε ότι πρόκειται για κάποιο πόλισμα, που είχε αναπτυχθεί σε όλη την έκταση του λοφίσκου (ύψ. 110μ.), με απλές και μικρές κατασκευές ως κατοικίες, ενώ οι επάλληλοι αναλημματικοί περίβολοι είχαν κατασκευαστεί για τη συγκράτηση των χωμάτων και τη δημιουργία ανδήρων. Επίσης σε απόσταση περίπου 100μ. από τις τομές, ανατολικά της ιδιοκτησίας Γαλάνη, στα ριζά του λόφου, εντοπίστηκε τμήμα τοίχου σε μήκος 50μ. περίπου, το οποίο καλύπτεται από πυκνή βλάστηση. Ενδεχομένως πρόκειται για τον εξωτερικό περίβολο του πολίσματος, που έχει κατασκευαστεί από ορθογώνιους καλοδουλεμένους δόμους. Διάσπαρτα λείψανα κτιρίων υπάρχουν σε όλη την περιοχή σε όμορες ιδιοκτησίες, και όστρακα κλασικής και κυρίως ελληνιστικής εποχής. 
Ο Μ.Ν. Valmin2 ταυτίζει τα αρχαία λείψανα του λοφίσκου με την πόλη Αυλώνα που αναφέρει ο Παυσανίας3. Η συνέχεια της ανασκαφικής έρευνας κρίνεται απαραίτητη, προκειμένου να επιβεβαιωθεί ή απορριφθεί η παραπάνω υπόθεση. Άνω Καλό Νερό Το 1972 δύο αρράβδωτοι κίονες εκ κροκαλοπαγούς ασβεστολίθου σώζονταν εις την θέσιν Τζάκια, 1 χλμ. βορείως του Άνω Καλού Νερού. Το 1980 στο ύψωμα Τζάκια, στην παρειά αγροτικού δρόμου, εντοπίστηκε κατεστραμμένος μερικώς κεραμοσκεπής τάφος του οποίου η έρευνα δεν έγινε δυνατή . Βρίσκεται λίγα μέτρα ανατολικότερα από αρχαίο οικοδομικό υλικό και συγκεκριμένα από τμήματα αρράβδωτου κίονα, ο οποίος είχε επισημανθεί και παλιότερα και σήμερα μόνο ένα τμήμα του είναι ορατό. 

Το 1981 στο αγρόκτημα Σταθόπουλου, 200 περίπου μ. από τη διασταύρωση με τον εθνικό δρόμο Πύργου-Κυπαρισσίας προς το Άνω Καλό Νερό, μπουλντόζα που ισοπέδωσε το χώρο κατέστρεψε αρχαίους, μάλλον κιβωτιόσχημους τάφους, όπως φανέρωναν οι διασκορπισμένες ασβεστολιθικές πλάκες και όστρακα αγγείων κλασικής εποχής- από αυτά συγκολλήθηκαν τμήματα ασκού, σκύφου, κύλικας (εικ. άνω). Μια πρόσθετη ένδειξη για την ύπαρξη αρχαιοτήτων στην περιοχή είναι και η επιφανειακή παρουσία αρχαίου λιθόπλινθου, στην απέναντι πλευρά του δρόμου, 100 περίπου μ. νοτιότερα. Η προστασία του αρχαιολογικού χώρου 
Σχετικά με τον Αρχαιολογικό χώρο, στον Διαρκή Κατάλογο Αρχαιολογικών χώρων και Μνημείων της Ελλάδας αναφέρονται τα εξής: Κήρυξη του λόφου Βουνάκι περιοχής Αη-γιαννάκη Μεσσηνίας ως αρχαιολογικού χώρου: "Για την αποτελεσματικότερη προστασία των αρχαιοτήτων της περιοχής, κηρύσσουμε ως αρχαιολογικό χώρο τον λόφο Βουνάκι, στον Αη- γιαννάκη Μεσσηνίας, δεδομένου ότι στην περιοχή έχουν εντοπισθεί λείψανα οχύρωσης, θεμέλια από σπίτια και πιστεύεται πως στη θέση αυτή τοποθετείται ο αρχαίος Αυλών, που αναφέρει ο Παυσανίας (Παυσανίας, Μεσσηνιακά)" Καθορισμός ζώνης προστασίας αρχαιολογικού χώρου του λόφου "Βουνάκι" περιοχή Άη- Γιαννάκι Μεσσηνίας: Για λόγους αποτελεσματικότερης προστασίας και ανάδειξης του αρχαιολογικού χώρου του λόφου Βουνάκη Μεσσηνίας όπου σώζονται ορατά οικοδομικά λείψανα κλασσικών και ελληνιστικών χρόνων: 1. Καθορίζουμε ζώνη απολύτου προστασίας, αδόμητη, την περιοχή που οριοθετείται στο επισυναπτόμενο στο παρόν απόσπασμα. 2. Χρήσεις γης στη Ζώνη Προστασίας: Επιτρέπεται η υφιστάμενη γεωργική χρήση,δηλαδή η καλλιέργεια ελαιοδένδρων. Για κάθε εργασία,που σχετίζεται άμεσα με την γεωργική καλλιέργεια (γεωτρήσεις, βαθειά άροση κ.λ.π) όπως και για κάθε άλλο έργο εντός της Ζώνης Α (συντήρηση υφισταμένων δρόμων,έργα πυροπροστασίας, άρδευσης) θ' απαιτείται η σύμφωνη γνώμη της αρμόδιας εφορείας αρχαιοτήτων. Οι υφιστάμενες εντός της Ζώνης Α' δασικές εκτάσεις θα διατηρήσουν το δασικό χαρακτήρα τους. Οι αναδασώσεις καθώς και κάθε συναφές με την προστασία των δασών έργο, πάντοτε σύμφωνα με το σχετικό πρόγραμμα και την έγκριση του αρμόδιου Υπουργείου Γεωργίας επιτρέπονται μόνο εφ' όσον έχουν την προηγούμενη έγκριση και την επίβλεψη όλων των συναρμόδιων Εφορειών Αρχ/των. Απαγορεύονται οποιαδήποτε αλλοίωση του εδάφους, η δόμηση, καθώς και οποιαδήποτε κατασκευή.

 Κήρυξη θαλάσσιου αρχαιολογικού χώρου στην περιοχή Βουνάκι στον Άγιο Γιαννάκη Μεσσηνίας: Κηρύσσουμε ως αρχαιολογικό χώρο,την θαλάσσια έκταση στην περιοχή "Βουνάκι", Αη Γιαννάκη Μεσσηνίας, για την καλύτερη προστασία της παράκτιας Ζώνης του ήδη κηρυγμένου αρχαιολογικού χώρου της περιοχής. Λόφος Βουνάκι. Θεμέλια οικιών και κεραμίδες που χρονολογούνται στα Ελληνιστικά και Ρωμαϊκά χρόνια 
 Η περίπτωση του Αυλώνος παρουσιάζει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, εφόσον ο όρος πόλις δεν απαντάται σε καμία αρχαϊκή ή κλασική πηγή, παρά μονάχα στο μεταγενέστερο Στέφανο Βυζάντιο. Ο Στέφανος Βυζάντιος μνημονεύει τον Αυλώνα ως «μία από τις 100 πόλεις», υποδηλώνοντας πως η πληροφορία του αυτή βασίζεται σε μία κλασική ή ελληνιστική πηγή, πιθανόν του Θεόπομπου. Επιπλέον, στον Shipley8 υπογραμμίζεται πως δεν είναι ξεκάθαρο αν ο όρος χρησιμοποιείται με την αστική ή την πολιτική του έννοια, ενώ σύγχυση περιβάλλει ακόμη και το ίδιο το τοπωνύμιο Αυλών, που δεν αποκλείεται να δηλώνει τα τοπογραφικά χαρακτηριστικά μιας ευρύτερης γεωγραφικής περιφέρειας και όχι μια συγκεκριμένη πόλη (αυλών= στενωπός, στενή κοιλάδα, κοίλη έκταση). Το χωρίο 3.2.25 στα Έλληνικά του Ξενοφώντος εκλαμβάνεται από τον Roebuck9 και τον Hope-Simpson10 ως απόδειξη υπέρ της άποψης ότι το τοπωνύμιο Αυλών αντιστοιχεί σε μια ευρύτερη γεωγραφική έκταση (εμβαλόντος δέ του Άγιδος δι' Αύλώνος, ευθύς μεν Λεπρεάται αποστάντες των Ηλείων προσεχώρησαν αυτώ, ευθύς δέ Μακίστι,οι, έχομε voi δ' Eπιταλιείς). Πιστεύω, όμως, πως για να ευσταθεί ο παραπάνω συλλογισμός, ο Ξενοφών θα έπρεπε να παραθέτει έναν επιπλέον τοπικό προσδιορισμό, εφόσον στενά περάσματα θα υπήρχαν σίγουρα πολλά στην περιοχή, ενώ ακόμη και η ίδια η λέξη Αυλών (και όχι αυλών) υποδηλώνει το όνομα πόλης και όχι τα οποιαδήποτε εδαφικά χαρακτηριστικά της περιοχής. Βέβαια, ο Ξενοφών γράφοντας δ' Αύλώνος κατά πάσα πιθανότητα θα εννοούσε την επικράτεια της πόλεως του Αυλώνος και όχι την ίδια την πόλη, εφόσον θα ήταν παράλογο ένα στράτευμα να περάσει μέσα από το άστυ και όχι δια μέσου της γύρω αυτού χώρας. Υπέρ της θέσης ότι ο Αυλών ήταν όντως πόλη -ή τουλάχιστον οικιστική θέση- και όχι γεωγραφική περιφέρεια, φαίνεται να τάσσεται και το χωρίο 3.3.8 στα Έλληνικά του Ξενοφώντος, στο οποίο περιγράφεται το περιστατικό που ο Κινάδων εστάλη με συνοδεία στον Αυλώνα για να φέρει πίσω μερικούς από τους Αυλωνίτες και τους είλωτες (...εβουλεύσαντο πέμψαι τον Κινάδωνα εις Αυλώνα συν άλλοις των νεωτέρων καί κελεϋσαι ήκε ιν άγοντα των Αυλωνιτών τέ τίνας και των ειλώτων τους έν τη σκυτάλη γεγραμμένους)11. Κατά τη γνώμη μου, το συγκεκριμένο χωρίο του Ξενοφώντος είναι η μοναδική ουσιαστική απόδειξη, που επιτρέπει την απόδοση του status της πόλεως στον Αυλώνα, καθώς μέσω αυτού πληροφορούμαστε τόσο την ύπαρξη εθνικού, όσο και την ύπαρξη συγκεκριμένης οικιστικής θέσης (και όχι μιας ευρύτερης γεωγραφικής περιφέρειας με το όνομα αυτό). Σε αντίθετη περίπτωση, ο Αυλών πρέπει να εξαιρεθεί από τον συγκεκριμένο κατάλογο των πιθανών μεσσηνιακών πόλεων, καθώς οι διαθέσιμες αποδείξεις είναι εξαιρετικά περιορισμένες (σε ολόκληρη, μάλιστα, τη διάρκεια των κλασικών χρόνων), ενώ η προαναφερθείσα αναφορά του μεταγενέστερου Στεφάνου Βυζαντίου δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να θεωρηθεί αδιαμφισβήτητη. Ας ληφθεί, επίσης, υπόψη, πως στα προηγούμενα κεφάλαια η ύπαρξη εθνικού εκλαμβάνονταν ως σημαντικό τεκμήριο παρουσίας πολιτικών χαρακτηριστικών στους αρχαϊκούς, κυρίως, χρόνους. Ωστόσο, στην παρούσα περίπτωση το εθνικό είναι η μοναδική διαθέσιμη απόδειξη, ακόμη και για την υστεροκλασική εποχή, γεγονός, πιστεύω, ασύμβατο με την αντιπροσώπευση μιας «τυπικής» κλασικής πόλης στις ιστορικές πηγές της περιόδου. Ο Παυσανίας (4.36.7) εντοπίζει τον Αυλώνα ανάμεσα από την Κυπάρισσο και τον ποταμό Νέδα, με προτεινόμενη σημερινή τοποθεσία το Βουνάκι Παλιονερίου12. 
ΠΗΓΗ: Αριστομένης ο Μεσσήνιος 
Βιβλιογραφία- Πηγές: -Παυσανία: "Μεσσηνιακά" (37.7) -Α.Δ. 56-59 (2001-2004) -Διαρκής κατάλογος των κυρηγμένων αρχαιολογικών χώρων και μνημείων της Ελλάδας -Αρχείο "Αριστομένης ο Μεσσήνιος" (Φωτογραφίες) 1. Μικρή σωστική ανασκαφή πραγματοποιήθηκε στην ιδιοκτησία Γαλάνη το 1997, βλ. Ο. Βικάτου, ΑΔ 52 (1997): Χρονικά, σ. 259 2. Βλ. Μ.Ν. Valmin, Études topographiques sur la Messénie ancienne, Lund 1930,0.108 3. Βλ. N. Παπαχατζής, Παυσανίου Ελλάδος περιήγησις, Μεσσηνιακά, Αθήνα 1979, σ. 216, σημ. 3. 4. ΑΔ 27 1972: Χρονικά σελ. 264 5. ΑΔ 35 1980: Χρονικά σελ. 173 6. Ιωάννης Γ. Γραμματικός. "Απαρχές και εξέλιξη των πόλεων της Πελοποννήσου, από τον 8° έως τον 4° αιώνα. Ιστορικοαρχαιολογική προσέγγιση με τα δεδομένα της Αχαΐας, Ηλείας, Μεσσηνίας και Αρκαδίας 7. Shipley, Messenia, 560. 8. Shipley, Messenia, 560. 9. Roebuck 1941, 25-26 σημ. 95. 10. Hope-Simpson 1972, 98 σημ. 101. 11. Shipley, Messenia, 560 και Roebuck 1941,25-26 αρ. 95. 12. Valmin 1930, 107-111 και McDonald - Rapp 1972, αρ. 601 contra Hope-Simpson 1972, 98 σημ. 101, όπου υποστηρίζεται η θέση Άγιος Ηλίας, κυρίως εξαιτίας των καλών τοπογραφικών της χαρακτηριστικών (ως σημείο, δηλαδή, ελέγχου της δυτικής ακτής).