Η ΕΙΚΟΝΑ ΤΩΝ ΑΜΠΕΛΩΝΩΝ ΣΤΗΝ ΜΕΣΣΗΝΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΕΝΩΣΗ

 

Η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) είχε 3,2 εκατομμύρια εκτάρια αμπέλου το 2020, που ισοδυναμεί με περίπου το 45% των αμπελουργικών περιοχών του κόσμου [1] . Το άρθρο της Κεντρική Συνεταιριστικής Ένωσης Αμπελοοινικών Προϊόντων (ΚΕΟΣΟΕ),  περιγράφει τους αμπελώνες στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) το 2020. Οι διαρθρωτικές στατιστικές για τους αμπελώνες είναι ένα εργαλείο για την παρακολούθηση της αγοράς για το κρασί και άλλα προϊόντα με βάση το σταφύλι και συλλέγονται κάθε 5 χρόνια. Η συλλογή δεδομένων καλύπτει την έκταση με αμπέλια, τον αριθμό των αμπελουργικών εκμεταλλεύσεων καθώς και άλλους δείκτες όπως το μέγεθος των αμπελοκαλλιεργειών, τις κύριες ποικιλίες και την ηλικία των αμπελιών.

Στη συλλογή δεδομένων περιλαμβάνονται μόνο τα κράτη μέλη της ΕΕ με ελάχιστη φυτεμένη έκταση 500 εκταρίων (ha) αμπελώνων. Καλύπτονται συνολικά 16 κράτη μέλη [2] που αντιπροσωπεύουν το 99,97 % της συνολικής αμπελουργικής έκτασης στην ΕΕ [3] . Οι εκμεταλλεύσεις που παράγουν αποκλειστικά επιτραπέζια σταφύλια εξαιρούνται από αυτή τη συλλογή δεδομένων (σ.σ. ΚΕΟΣΟΕ: η επισήμανση αυτή δεν ισχύει για την Ελλάδα).

Γενική εικόνα

Η συνολική έκταση με αμπέλια στην ΕΕ ήταν 3,2 εκατομμύρια εκτάρια (ha) το 2020, που ισοδυναμεί με το 2,0% της χρησιμοποιούμενης γεωργικής έκτασης (UAA). Το 2020, υπήρχαν 2,2 εκατομμύρια αμπελοοινικές εκμεταλλεύσεις για κρασί (εφεξής καλούμενες «εκμεταλλεύσεις αμπελώνων») στην ΕΕ, η συντριπτική πλειονότητα των οποίων ήταν πολύ μικρές. Το 83,3% είχε λιγότερο από 1 εκτάριο αμπελώνων.

Η Ισπανία, η Γαλλία και η Ιταλία αντιπροσώπευαν μαζί τα τρία τέταρτα (74,9%) της αμπελουργικής έκτασης στην ΕΕ και περίπου τα δύο πέμπτα (38,7%) των εκμεταλλεύσεων αμπελοκαλλιεργειών το 2020. Ωστόσο, η Ρουμανία είχε τον υψηλότερο αριθμό αμπελουργικών εκμεταλλεύσεων στην ΕΕ (0,8 εκατομμύρια εκμεταλλεύσεις, που αντιστοιχεί στο 37,9% του συνόλου της ΕΕ το 2020).

Οι κύριες ποικιλίες αμπέλου για το κόκκινο κρασί αντιπροσώπευαν την πλειονότητα (52,7%) όλων των κύριων ποικιλιών αμπέλου, με εκείνες για το λευκό κρασί να αντιπροσωπεύουν το μεγαλύτερο μέρος των υπολοίπων (44,6%). Τα αμπέλια για ποιοτικά κρασιά κυριαρχούν στους αμπελώνες της ΕΕ. Το 82,4% της έκτασης των αμπελώνων στην ΕΕ αφιερώθηκε στην παραγωγή κρασιού ποιότητας το 2020.

Τα αμπέλια στην ΕΕ είναι σχετικά παλιά. Τα αμπέλια ηλικίας άνω των 30 ετών το 2020 αντιπροσώπευαν λίγο περισσότερο από το ένα τρίτο (36,7%) της έκτασης των αμπελώνων της ΕΕ το 2020, με τα άλλα δύο πέμπτα (41,3%) να αντιστοιχούν σε αμπέλια ηλικίας μεταξύ 10 και 29 ετών.

Η συντριπτική πλειοψηφία (82,4%) των αμπελώνων της ΕΕ το 2020 αφιερώθηκε στην παραγωγή σταφυλιών για ποιοτικό κρασί. Ο οίνος ποιότητας αναφέρεται σε προϊόντα τόσο προστατευόμενης ονομασίας προέλευσης (2,1 εκατομμύρια εκτάρια, που αντιστοιχεί στο 65,3% των αμπελώνων της ΕΕ) όσο και προστατευόμενης γεωγραφικής ένδειξης (0,5 εκατομμύρια εκτάρια, που ισοδυναμεί με 17,1%).

Μεταξύ 2015 και 2020, υπήρχαν 257.000 λιγότερες αμπελουργικές εκμεταλλεύσεις στην ΕΕ, που ισοδυναμεί με μείωση 10,3%. Οι περισσότερες από αυτές τις απώλειες εκμεταλλεύσεων προήλθαν από τις πολύ μικρές εκμεταλλεύσεις αμπελώνων. Παρατηρήθηκε μεταβολή 226.000 λιγότερων εκμεταλλεύσεων από ό,τι το 2015 στην κατηγορία μεγέθους με λιγότερο από 1 εκτάριο αμπέλων. Υπήρξαν απότομες μειώσεις στον αριθμό των αμπελώνων σε ορισμένα κράτη μέλη, αλλά ιδιαίτερα στην Πορτογαλία (απώλεια 98.000 εκμεταλλεύσεων), στην Ιταλία (απώλεια 78.000 εκμεταλλεύσεων) και στην Ισπανία (απώλεια 34.000 εκμεταλλεύσεων). Παρά αυτές τις απώλειες, η έκταση των αμπελώνων για την παραγωγή κρασιού παρέμεινε σχετικά σταθερή (-1,1%) μεταξύ 2015 και 2020.

3,2 εκατομμύρια εκτάρια αμπελώνων στην Ε.Ε

Το 2020, καταγράφηκαν 3,2 εκατομμύρια εκτάρια γης με αμπέλια στην ΕΕ. Μεταξύ των 16 κρατών μελών που διαθέτουν περισσότερα από το όριο των 500 εκταρίων αμπελώνων, η Ισπανία (με 0,9 εκατομμύρια εκτάρια), η Γαλλία (0,8 εκατομμύρια εκτάρια) και η Ιταλία (0,7 εκατομμύρια εκτάρια) αντιπροσώπευαν μαζί περίπου τα τρία τέταρτα (74,9%) στη συνολική έκταση της ΕΕ με αμπέλια (βλέπε σχήμα 1). Οι περισσότεροι από τους υπόλοιπους αμπελώνες της ΕΕ βρίσκονταν στη Ρουμανία, την Πορτογαλία, τη Γερμανία και την Ελλάδα, που η καθεμία είχε επιπλέον 0,1 έως 0,2 εκατομμύρια εκτάρια με αμπέλια (σ.σ. ΚΕΟΣΟΕ: Στα στοιχεία της EUROSTAT εμφανίζονται για την Ελλάδα αμπελώνες έκτασης 103.058 ha, εκ των οποίων 64.409 ha με οινοποιήσιμες ποικιλίες και 38.560 ha με επιτραπέζιες ποικιλίες)

Σχήμα 1: Μερίδιο της αμπελουργικής έκτασης της ΕΕ (%, 2020) Πηγή: Eurostat (vit_t1)

Υπάρχουν ορισμένες περιφέρειες στην ΕΕ που ειδικεύονται στην παραγωγή κρασιού. Περίπου το ένα πέμπτο των χρησιμοποιούμενων γεωργικών εκτάσεων του Languedoc-Roussillon στη Γαλλία (21,3 %) και της La Rioja στην Ισπανία (20,1 %) φυτεύτηκαν σε αμπέλια και περίπου το 15 % στην περιοχή Fruili-Venezia Guilia της Ιταλίας και στη Madiera στην Πορτογαλία . Υπήρχε εκτεταμένη περιφερειακή εξειδίκευση στη Γαλλία, την Ισπανία, την Ιταλία και την Πορτογαλία (βλ. Χάρτη 1 και περιοχές όπου το μερίδιο UAA στα αμπέλια ξεπέρασε το 8 %) καθώς και σε απομονωμένες περιοχές σε άλλα κράτη μέλη, όπως η Βιέννη στην Αυστρία (όπου το 11,8 % της UAA ήταν στα αμπέλια), η Αττική στην Ελλάδα (9,4 %) και η Ρηνανία-Πφάλτζ στη Γερμανία ( NUTS 1, 9,2 %). 

Χάρτης 1: Έκταση με αμπέλια, ανά περιφέρειες NUTS 2 (% της συνολικής χρησιμοποιούμενης γεωργικής έκτασης, 2020), Πηγή: Eurostat (vit_t1)

2,2 εκατομμύρια εκμεταλλεύσεων με αμπελώνες στην ΕΕ

Η ΕΕ είχε 2,2 εκατομμύρια εκμεταλλεύσεις αμπελώνων το 2020. Λίγο λιγότερο από τα δύο πέμπτα (37,9 %) αυτού του συνόλου της ΕΕ ήταν οι 0,8 εκατομμύρια εκμεταλλεύσεις στη Ρουμανία, οι οποίες είναι συνήθως πολύ μικρές. Άλλα 0,5 εκατομμύρια εκμεταλλεύσεων με αμπελώνες βρίσκονταν στην Ισπανία και 0,3 εκατομμύρια στην Ιταλία, αντιπροσωπεύοντας μαζί το ένα τρίτο (35,3 %) του συνόλου της ΕΕ (βλ. Πίνακα 1 και Διάγραμμα 2).

 Πίνακας 1: Βασικές μεταβλητές στις αμπελουργικές εκμεταλλεύσεις, 2020, Πηγή: Eurostat (vit_t1) και (vit_bs1) .

 Διάγραμμα 2: Εκμεταλλεύσεις αμπελώνων (χιλιάδες, 2020), Πηγή: Eurostat (vit_t1) και (vit_bs1) .

Οι αμπελώνες της ΕΕ είναι συνήθως μικροί, ιδιαίτερα σε σύγκριση με το μέγεθος άλλων εκμεταλλεύσεων που καλλιεργούν φυτά ή εκτρέφουν ζώα. Το μέσο (μέσο) μέγεθος μιας εκμετάλλευσης αμπελώνα στην ΕΕ καταγράφηκαν 1,4 εκτάρια το 2020, σε σύγκριση με μέσο όρο 15,2 εκταρίων (2016) για όλες τις εκμεταλλεύσεις στην ΕΕ. Οι μικρότεροι αμπελώνες στην ΕΕ ήταν στη Ρουμανία (κατά μέσο όρο 0,2 εκτάρια ανά εκμετάλλευση αμπελώνα) και στην Κροατία, την Ελλάδα, τη Σλοβενία και την Κύπρο (όλες περίπου 0,5 έως 0,6 εκτάρια κατά μέσο όρο). Αντίθετα, το μέσο μέγεθος μιας εκμετάλλευσης αμπελώνα στη Γαλλία ήταν 10,5 εκτάρια, που ήταν υπερδιπλάσιο από τον επόμενο υψηλότερο μέσο όρο των 4,6 εκταρίων στο Λουξεμβούργο (βλ. Εικόνα 3).

Διάγραμμα 3: Μέση έκταση αμπελώνων (ha ανά εκμετάλλευση, 2020), Πηγή: Eurostat (vit_t1) .

Σε ολόκληρη την ΕΕ, υπήρχε σχετικά μικρός αριθμός εκμεταλλεύσεων με μεγάλες εκτάσεις αμπελώνων. Σε επίπεδο ΕΕ, το 3,2% των εκμεταλλεύσεων με περισσότερα από 10 εκτάρια αμπελώνων αντιπροσώπευε την πλειοψηφία (59,2%) όλων των αμπελώνων στην ΕΕ (βλ. Διάγραμμα 4). Η συντριπτική πλειονότητα των αμπελώνων ήταν πολύ μικρή. Το 83,3% είχε λιγότερο από 1 εκτάριο αμπελώνων. Αυτή η κατανομή ήταν χαρακτηριστικό των περισσότερων κρατών μελών. Στη Σλοβακία, τη Γαλλία, την Τσεχία, τη Βουλγαρία, την Ισπανία, τη Γερμανία, το Λουξεμβούργο, την Αυστρία και την Ουγγαρία, η πλειονότητα της αμπελουργικής έκτασης βρισκόταν σε αυτές τις εκμεταλλεύσεις με περισσότερα από 10 εκτάρια αμπελώνων και στην Ιταλία και την Πορτογαλία ήταν μόνο λίγο λιγότερο από 50 %. 

Διάγραμμα 4: Κατανομή αμπελουργικών εκμεταλλεύσεων και αμπελώνων της ΕΕ κατά μέγεθος αμπελώνα (% μερίδιο στο σύνολο, ΕΕ, 2020), Πηγή: Eurostat (vit_t2) .