ΑΦΙΕΡΩΜΑ- ΚΟΛΥΒΑ Ή ΣΠΕΡΝΑ ΣΤΑ ΧΩΡΙΑ ΤΗΣ ΟΡΕΙΝΗΣ ΤΡΙΦΥΛΙΑΣ

 

ΚΟΛΥΒΑ Η ΣΠΕΡΝΑ ΣΤΑ ΧΩΡΙΑ ΤΗΣ ΟΡΕΙΝΗΣ ΤΡΙΦΥΛΙΑΣ - ΑΦΗΓΕΙΤΑΙ Η ΚΥΡΑ ΣΠΥΡΟΥΛΑ Γ. ΣΟΦΟΥ:

«θα μιλήσουμε για τα κόλυβα ή τα σπερνά όπως τα ονομάζουν στα χωριά μας της Ορεινής Τριφυλίας. Η κατασκευή τους έχει την τιμητική τους σήμερα ψυχοπαράσκευο και αύριο ψυχοσάββατο. Είναι ένα σκεύασμα από πολλά ανακατεμμένα υλίκά νοστιμώτατο και γλυκύτατο. Σαν πρωϊνό έδεσμα, αντί για ζάχαρι εκείνα τα χρόνια τα περιχύναμε με πετιμέζι, η ζάχαρι ήταν σπάνιο υλικό. Είναι τέλειο και υγιεινό.

Θυμάμαι με πόση λαχτάρα περιμέναμε την μητέρα μου όταν έφτιαχνε κόλλυβα και μας τα έβαζε σε μικρά μπολακια πασπασλισμένα με ζάχαρι άχνη να φάμε. Τόσο αυτή όσο και η γιαγιά μου τα έφτιαχναν τέλεια. Εμείς σαν μικρά παιδιά ποτέ δεν τα είχαμε συνδέσει με μνημόσυνα, η σαν προσφορά στις ψυχές των νεκρών που ανέβαιναν στον επάνω κόσμο. Κανείς ποτέ δεν μας είχε εξηγήσει το σκοπό που εφτοιαχναν αυτές τις μέρες τα σπερνά.Σε ορισμένες περιοχές της πατρίδας μας εάν ανακατέψουμε σπόρους από ρόδια στα κόλυβα είναι για κέρασμα, για χαρά ή για γιορρτή. Στα κόλυβα για μνημόσυνα δεν ανακατεύουμε σπόρους από ρόδια. Όπως και τα υλικά διαφέρουν σε κάθε περιοχή.

 Όταν έχασα την γιαγιά μου, μας είπε ο πατέρας μου: “Μήπως πρέπει να  φτιάξουμε κόλλυβα για την ψυχούλα της»; Μου φάνηκε πολύ περίεργο που ένας άνδρας ο παππούς μου, σκέφτηκε κάτι τέτοιο. Ήταν λέει ψυχοσάββατο. Μόνο γυναικεία εργασία.

Αυτό με έβαλε σε σκέψεις και άρχισα να το ψάχνω. Έμαθα τόσα πολλά, είδα πώς τα κόλλυβα έχουν ρίζες από τα αρχαία χρόνια που μεταφέρθηκαν και στον Χριστιανισμό. Για παράδειγμα: Στην Αρχαία Ελλάδα τέτοια εποχή γιόρταζαν την Άνοιξη που θα ερχόταν και τις ψυχές των νεκρών που θα γυρνούσαν από τον “κάτω κόσμο”. Η εκκλησία πολύ πρακτικά το αντικατέστησε με τα ψυχοπαράσκευο και το ψυχοσάββατα.

Όπως έψαχνα ξαφνικά θυμήθηκα την μητέρα μου που όταν ήμουν μικρή προσπαθούσε να μου εξηγήσει τι είναι το κάθε υλικό μέσα στα κόλλυβα και γιατί το βάζουμε, αλλά τότε, ποτέ δεν της έδινα σημασία. Έτσι αποφάσισα να την ξαναρωτήσω. Ευτυχώς τα θυμότανε όλα.

Το στάρι: Είναι το σύμβολο της γης και συμβολίζει και τις ψυχές των πεθαμένων.

Το ρόδι: Με αυτό ο Άδης κράτησε την Περσεφόνη στον κάτω κόσμο, βέβαια οι χριστιανοί στο ρόδι συμβολίζουν την λαμπρότητα του παραδείσου.

Τα ασπρισμένα αμύγδαλα: συμβολίζουν τα γυμνά οστά για να μας θυμίζουν την μοίρα που θα έχουμε όλοι. (Ναι λίγο μακάβριο το ξέρω…)

Τα μπαχαρικά: Είναι τα αρώματα αυτού του κόσμου.

Ο μαϊντανός (σε κάποιες παραλλαγές ο δυόσμος): Είναι η ευχή για ανάπαυση “εν τόπω χλοερώ”.

Οι ξηροί καρποί: Είναι η ζωή που αναπαράγεται

Το τρίμμα από τα στραγάλια ή η φρυγανιά ή το αλεύρι: Συμβολίζει το ελαφρύ χώμα. (Μακριά από εδώ!)

Η σταφίδα: Από τα αρχαία χρόνια τον Διόνυσο και την γλύκα της ζωής έως τον Χριστό που είναι η άμπελος. Και τέλος

Η ζάχαρη που συμβολίζει τον γλυκό παράδεισο.

Μ’ άρεσε τόσο πολύ όλο αυτό το παιχνίδι των συμβολισμών που αποφάσισα να κάνω το χατίρι στον πατέρα μου και να φτιάξω κόλλυβα.

Αλλά θα τα έφτιαχνα όπως μας αρέσανε. Με μπόλικους ξηρούς καρπούς, κυρίως καρύδι που άρεσε στην γιαγιά μου, μπόλικο ρόδι που άρεσε στην μαμά μου και χωρίς πολύ ζάχαρη που άρεσαν στον παππού μου.

ΠΡΟΣΟΧΗ:

Όσο τα φτιάχνουμε πρέπει να έχουμε πάντα αναμμένο το καντήλι».