Ο ιστορικός Ναός Αγίας Τριάδας Κυπαρισσίας στην ξακουστή Άνω Πόλη

 Η Αγία Τριάδα

Ο ναός της Αγίας Τριάδας δεσπόζει στην πόλη της Κυπαρισσίας. Ο ναός είναι χτησμένος σε ρυθμό σταυροειδή χωρίς τρούλο. Σε αντίθεση με τον σταυροειδή με τρούλο, χαρακτηριστικό αντιπροσωπευτικό βυζαντινό ρυθμό. Κύριο χαρακτηριστικό στοιχείο αυτού του ρυθμού είναι ο

σχηματισμός σταυρού εσωτερικά και εξωτερικά. Πρωτοεμφανίστηκε στην Κωνσταντινούπολη γύρο στα 880 μ.Χ. και αργότερα πέρασε σε ολόκληρο τον βυζαντινό κόσμο. Ονομάστηκε Νέα Εκκλησία, διότι παρουσίαζε έναν καινούριο αρχιτεκτονικό τύπο.

Σαφείς έγγραφες αναφορές για το πότε πρωτο-χτίστηκε ο ναός δεν υπάρχουν. Η παράδοση θέλει το ναό να έχει τις ρίζες του στους πρωτοχριστιανικούς χρόνους, χτισμένος με υλικά από τα ερείπια των αρχαιο-Ελληνικών ναών. Όχι βέβαια με την σημερινή ή κάποια παραπλήσια μορφή. Η μόνη έγγραφη αναφορά που υπάρχει για ναό με την ονομασία Αγία Τριάδα είναι στην απογραφή- καταγραφή που έκανε ο Αγιος Αθανάσιος για λογαριασμό των Ενετών (GRIMANI) κατά την περίοδο της Ενετοκρατίας περί το 1698. Στην Συγκεκριμένη καταγραφή ΔΕΝ αναφέρεται ο ναός ΠΟΥΘΕΝΑ, ενώ είναι σαφής η αναφορά στο εκκλησάκι της μεταμόρφωσης του Σωτήρος και του ναού της Παναγίας στον Πούρκο.

Στο σημείο της σημερινής εκκλησίας υπήρχαν σπίτια και σταύλοι, στα οποία έμεναν οι Τούρκοι της περιοχής και συγκεκριμένα ο Κατιρ-Αγας. Πιθανότατα και επειδή οι Τούρκοι είχαν τη συνήθεια να χρησιμοποιούν τις χριστιανικές εκκλησίες για σταύλους και αποθήκες, γι αυτό και δεν αναφέρεται γιατί ήταν σε Τούρκικη κατοχή. Στην αναφορά αυτή (1698) - όπως χαρακτηριστικά λέει - δώθηκε "θέλημα και γράμμα" και έκτισεν ο άνωθεν Χριστιανουπόλεως κύριος Αθανάσιος εκκλησίαν εις του Καντηραγα του Τούρκου τα σπίτια εις το όνομα της Αγίας Τριάδας.... *

Ιστορικά στο χρόνο, ο ναός της Αγίας Τριάδας μπορεί να τοποθετηθεί σε τρεις φάσεις - περιόδους -.

Α. Περίοδος.

Πρωτοχριστιανική.

Ασαφείς περιγραφές χωρίς γραπτά μνημεία, όπου η παράδοση θέλει την ύπαρξη ναού χτισμένου στα ερείπια του αρχαιοελληνικού ναού της θεάς Αθηνάς. Η ύπαρξη αυτού του αρχαίου ναού φανερώνεται από τις περιγραφές των εκείνης της εποχής περιηγητών. Τέτοια στοιχεία που τεκμηριώνουν την ύπαρξη βρίσκουμε στον Παυσανία. Μεσσηνικά IV36.7(ἀφικομένων δὲ ἐς Κυπαρισσιὰς ἐκ Πύλου σφίσι πηγὴ ὑπὸ τῇ πόλει πλησίον θαλάσσης ἐστί: ῥυῆναι δὲ Διονύσῳ τὸ ὕδωρ λέγουσι θύρσῳ πλήξαντι ἐς τὴν γῆν, καὶ ἐπὶ τούτῳ Διονυσιάδα ὀνομάζουσι τὴν πηγήν. ἔστι δὲ καὶ Ἀπόλλωνος ἐν Κυπαρισσιαῖς ἱερὸν καὶ Ἀθηνᾶς ἐπίκλησιν Κυπαρισσίας. ἐν δὲ Αὐλῶνι καλουμένῳ ναὸς Ἀσκληπιοῦ καὶ ἄγαλμά ἐστιν Αὐλωνίου: κατὰ τοῦτο ὁ ποταμὸς ἡ Νέδα μεταξὺ τῆς τε Μεσσηνίας ἤδη καὶ τῆς Ἠλείας διέξεισιν). Πιθανή η χρήση δομικών στοιχείων του αρχαίου ναού για το χτήσιμο του νέου, μια τακτική πάγια εκείνης της εποχής.

Με την κατάκτηση της περιοχής από τους τούρκους, περι το 1460, όπως και στην υπόλοιπη χώρα, οι περιουσίες και τα κτίσματα περνούν στην ιδιοκτησία του κατακτητή ο οποίος ορίζει και την χρήση τους. Ο διοικητής που εγκαθίσταται στην Κυπαρισσία, χρησιμοποιεί τα γύρο σπίτια για κατοικία του και το ναό για αποθήκη και σταύλο. Πρακτική που υπάρχει και τη βλέπουμε ακόμα και σήμερα. Είναι μια δύσκολη εποχή, (1460 - 1680). Συγκρούσεις μεταξύ Τούρκων και Ενετών σε όλη την Πελοπόννησο για την επικυριαρχία.

Β. Μεσοχριστιανική - Ενετοκρατία.

Στα 1600 η περιοχή κατακτάται πάλι από τους Ενετούς (Β Ενετοκρατία). Αν και σ΄αυτό υπάρχει σύγχυση, αφού καθ΄όλη αυτή την περίοδο μέχρι το 1770 η περιοχή έν-άλλαζε τους επικυριαρχιτές της, Φράγκους, Τούρκους, Ενετούς. Κάθε φορά οι ντόπιοι προσβλέπουν σε έναν σύμμαχο απελευθερωτή και βοηθούν στην εκδίωξη των Τούρκων. Βοηθούν πολεμώντας μαζί τους - κάτι που θα τους κοστίσει πάλι αργότερα - αντικαθιστώντας στην πραγματικότητα τον ένα κατακτητή με τον άλλο. Ο πληθυσμός της περιοχής μεταξύ "σφύρας και άκμονος" παλεύει για την επιβίωση, κυνηγημένος στα βουνά και στα λαγκάδια. ( πληροφορίες από το βιβλίο του Μίμη Στρατικόπυολου και άρθρα του στο kyparissianews.com)