Τα τελευταία έξι χρόνια η χώρα μας βιώνει την μεγαλύτερη και επαχθέστερη κρίση στην μεταπολιτευτική της ιστορία. Μεγάλη σύγχυση έχει δημιουργηθεί γύρω από ένα κολοσσιαίο- θεωρητικά- ζήτημα, αυτό του ασθενή της χώρας.
Το κράτος ¨πτώχευσε¨ επειδή ασθένησε
Στις πτυχές του εδώ και δεκαετίες έχουν επωάσει κακοδαιμονίες και στεγανά τα οποία πρέπει να ανατραπούν για να αποκτήσει το κράτος τη δομή και τη λειτουργία που του αξίζει σε μια σύγχρονη δημοκρατία. Είναι επιτακτική ανάγκη- όχι μόνο λόγω κρίσης- να αλλάξει και να αναγεννηθεί το κράτος, οι θεσμοί που το περιβάλλουν και οι λειτουργοί που το υπηρετούν. Με ποιόν τρόπο όμως αυτό μπορεί να συμβεί αναίμακτα και ειρηνικά;
Η μυστική λέξη-κλειδί είναι η αξιολόγηση.
Σημαίνει γενικά την προσπάθεια να προσδιοριστεί η αξία κάποιου πράγματος, προσώπου κλπ. Μπορεί να ορίζει την απόδοση, επίδοση, καταλληλότητα. Συνεπώς κάθε προσπάθεια ή διαδικασία για την εκτίμηση τέτοιων χαρακτηριστικών είναι αξιολόγηση. Η διαδικασία της αξιολόγησης καλύπτει όλο του φάσμα του κράτους, από τις κρατικές δομές( Υπουργεία κλπ.), τους θεσμούς( πολιτικό σύστημα-διάκριση εξουσιών, δικαιοσύνη κλπ) και τους λειτουργούς του, δηλαδή όσους μισθοδοτούνται από αυτό( δημόσιοι υπάλληλοι κλπ). Η αξιολόγηση θα γίνει από το ίδιο το κράτος με τους μηχανισμούς του με τρόπο διαφανή και αξιοκρατικό. Τα παραδείγματα ξένων χωρών που θεωρούνται domain leaders στην διοικητική μεταρρύθμιση πρέπει να ληφθούν υπόψη και να τεθούν στην υπηρεσία του κράτους. Οι κρατικές δομές και οι δημόσιοι οργανισμοί είναι οι πρώτοι φορείς που πρέπει να αξιολογηθούν. Κρίνεται απαραίτητη η σύσταση μία ομάδας εργασίας σε κάθε κορυφαία δομή του κρατικού μηχανισμού (πχ υπουργείο). Την ομάδα αυτή πρέπει να την αποτελούν έμπειροι υπάλληλοι με ειδικές γνώσεις και εμπειρία στην μεταρρύθμιση οι οποίοι θα αναλάβουν αρχικά την καταμέτρηση του αριθμού και των λειτουργιών των επιμέρους οργανισμών. Η παροχή ξένης βοήθειας από έμπειρους τεχνοκράτες δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται με δυσπιστία. Μετά την καταμέτρηση πρέπει να ακολουθήσει η διαδικασία της εκκαθάρισης- αξιολόγησης των φορέων και των οργανισμών. Η αξιολόγηση των δομών και η οργάνωση του κράτους θα γίνει ακόμη με την αποσαφήνιση των αρμοδιοτήτων μεταξύ κεντρικής και αποκεντρωμένης διοίκησης, με μείωση της γραφειοκρατίας, την κατάργηση ΝΠΔΔ και οργανικών μονάδων που δε είναι παραγωγικές. Κάποιοι φορείς του Δημοσίου μπορούν να αξιολογηθούν με την υποστήριξη του ιδιωτικού τομέα χωρίς αυτό να συνεπάγεται υποκατάσταση του έργου του Δημοσίου. Η αξιολόγηση είναι το εργαλείο εκσυγχρονισμού δομών και υπηρεσιών. Αναφορικά με την αξιολόγηση των λειτουργών του κράτους, μεγάλη συζήτηση έχει προκληθεί για τον αριθμό των δημοσίων υπάλληλων που στελεχώνουν την κρατική μηχανή. Έχουν προταθεί διάφορες λύσεις, όπως η εφεδρεία, η διαθεσιμότητα, η μετάταξη και η απόλυση.
Το πρόβλημα δεν λύνεται όμως με αυτούς κατά βάση τους τρόπους, αλλά αξιολογώντας τους υπαλλήλους με συγκεκριμένα κριτήρια όπως η απόδοση, η εμπειρία, το πειθαρχικό μητρώο κ.α, μέσω του ΑΣΕΠ. Η απόλυση είναι ένα μέσο αξιολόγησης μόνο υπό ορισμένες προϋποθέσεις όπως περιπτώσεις σοβαρών παραπτωμάτων από τους υπαλλήλους. Με την ορθή αξιολόγηση των κρατικών δομών, τα κενά που θα προκύψουν θα είναι πολλαπλάσια των μετακινούμενων υπαλλήλων αποφεύγοντας έτσι τις απολύσεις. Βέβαια η αναδιοργάνωση των θεσμών του κράτους αποτελεί τη θεμελιωδέστερη τομή στον κρατικό μηχανισμό. Ο εκδημοκρατισμός του πολιτικού συστήματος και της κοινωνίας αποτελεί το μόνο μέσο αξιολόγησης των κρατικών θεσμών. Σε μια σύγχρονη κοινωνία στην οποία γενικεύονται τα προβλήματα και εξισώνονται τα κοινωνικά ήθη, επιβάλλεται η ανάπτυξη και ο εμπλουτισμός της κοινωνικής ηθικής. Με την καθιέρωση νέων αρχών και αξιών καθιερώνεται η εφαρμογή και η λειτουργία της δημοκρατίας. Η εφαρμογή της νομιμότητας, ο κοινοβουλευτικός έλεγχος, η ενδυνάμωση του ρόλου των Αν. Δικ. Αρχ, ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των ελευθεριών και η προστασία της κοινωνικής ειρήνης ως βασικές αρχές σε ένα δημοκρατικό πολίτευμα οφείλουν να εφαρμόζονται σε ένα σύγχρονο κράτος.
Η ιδέα της δικαιοσύνης, της αξιοκρατίας, της ελευθερίας και της αξιοπρέπειας θα πρέπει να γίνουν κτήμα στη συνείδηση των πολιτών. Το κράτος μπορεί να οργανώσει μία ανταγωνιστική οικονομία και ένα αναπτυξιακό πρότυπο μόνο όταν βασίζεται σε δημοκρατικούς θεσμούς και αρχές. Όταν το πολιτικό σύστημα υιοθετήσει δημοκρατικές αξίες θα ανακτήσει την εμπιστοσύνη των πολιτών. Η Δημοκρατία και η συμμετοχή των πολιτών πρέπει να υπάρξει σε όλους τους θεσμούς του κράτους για να καταπολεμηθεί ο καιροσκοπισμός και η ανηθικότητα της πολιτικής ζωής. Παράλληλα όμως με τη διαδικασία της αξιολόγησης, θα πρέπει να βρεθούν τρόποι ώστε ο πολίτης να συμμετέχει ενεργά στη διαδικασία αυτή ώστε να παγιώνεται σε αυτόν αίσθημα συνευθύνης και κοινότητας στόχων με το κράτος και τους λειτουργούς του. Η ενεργή θέση του πολίτη θα παγιωθεί μέσω του εκδημοκρατισμού του πολιτικού συστήματος για μια νέα ιδιότητα του πολίτη ως αποδέκτη των υπηρεσιών του κράτους.
Η κρίση που μαστίζει την χώρα κατέστησε επιτακτική ανάγκη την μείωση δαπανών και την εξοικονόμηση πόρων. Όμως αυτό δεν πρέπει να γίνει τυφλά, παρά μόνο μέσω της αξιολόγησης του δημοσίου τομέα. Η αξιολόγηση του κράτους και η συμμετοχή των πολιτών σε μια σύγχρονη δημοκρατία θα γίνει μέσα από τον εκσυγχρονισμό της κοινωνίας και της παιδείας. Η πολυπόθητη ανάπτυξη και η αναδιοργάνωση του κράτους θα πρέπει να δημιουργήσει τις βάσεις μιας νέας σχέσης κράτους-πολίτη με αμεσότερη συμμετοχή του τελευταίου.Είναι σήμερα περισσότερο αναγκαία από ποτέ η επικαιροποίηση του κοινωνικού συμβολαίου μεταξύ κράτους και πολίτη υπό νέες βάσεις στη σύγχρονη δημοκρατία που επιζητείται. Νικόλαος Π. Νικολακόπουλος Φοιτητής Νομικής
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου