Αυτοψίες στις «επικίνδυνες» ελληνικές γέφυρες ύστερα από ακραία καιρικά φαινόμενα στη Πελοπόννησο

 Το όριο της ζωής τους έχουν ξεπεράσει εκατοντάδες γέφυρες στην Ελλάδα, αρκετές εκ των οποίων μάλιστα δεν έχουν υποστεί έως τώρα καμιάς μορφής συντήρηση, ενώ σε πολλές περιπτώσεις αγνοούνται τόσο τα σχέδια όσο και κάθε άλλη πληροφορία που αφορά αυτές τις κατασκευές.

Η ανάγκη να συντηρηθούν οι γέφυρες αυτές ώστε να μην αποτελούν μία βραδυφλεγή βόμβα και να καταστούν ανθεκτικές ύστερα από τις απαραίτητες επεμβάσεις έχει επισημανθεί πολλές φορές από τον τεχνικό κλάδο. Παρόλα αυτά έως τώρα το Εθνικό Μητρώο Γεφυρών παραμένει ανολοκλήρωτο, ενώ στον «πάγο» βρισκόταν για χρόνια και η θεσμοθετημένη Διοικητική Αρχή Γεφυρών (ΔΑΓ).
Εξαντλήθηκαν τα πειθώρια αδράνειας
Ωστόσο τα όλο και συχνότερα ακραία φαινόμενα σε συνδυασμό με την επιβαρυνόμενη χρόνο με το χρόνο κατάσταση πολλών γεφυρών στη χώρα μας, φαίνεται ότι έχουν εξαντλήσει τα περιθώρια της αδράνειας. Στο πλαίσιο αυτό υπεγράφη από τον υπουργό Υποδομών και Μεταφορών, Χρήστο Σταικούρα ο Κανονισμός Επιθεώρησης και Συντήρησης Γεφυρών,ο οποίος περιλαμβάνει όλα τα βήματα και τη διαδικασία για τη συστηματική συντήρηση, τις τακτικές επιθεωρήσεις, αλλά ακόμα και τους έκτακτους ελέγχους ύστερα από ακραία γεγονότα.
Σκοπός του Κανονισμού, είναι η θεσμοθέτηση των διαδικασιών για την καταγραφή υφισταμένων και νέων γεφυρών στο Εθνικό Μητρώο Γεφυρώνκαθώς και των κανόνων και των διαδικασιών για την επιθεώρηση, αξιολόγηση και συντήρηση των γεφυρών. Στην κατεύθυνση αυτή προβλέπονται η οργάνωση και διενέργεια περιοδικών και έκτακτων επιθεωρήσεων και οι ενέργειες, που απαιτούνται να πραγματοποιηθούν μετά την αξιολόγηση κάθε γέφυρας από τους αρμόδιους φορείς που στόχος είναι να αποσαφηνιστούν απολύτως.
Ο κανονισμός αφορά σε όλες τις γέφυρες με καθαρό άνοιγμα άνω των 6 μέτρων του οδικού και σιδηροδρομικού δικτύουτης Ελλάδος, που είναι κατασκευασμένες από οπλισμένο ή προεντεταμένο σκυρόδεμα, από χάλυβα ή είναι σύμμικτες κατασκευές από χάλυβα και σκυρόδεμα ή είναι λιθόδμητες. Περιλαμβάνει επίσης τις πεζογέφυρες και κάθε άλλης χρήσης γέφυρες, όπως για παράδειγμα τις υδατογέφυρες.
Αρμόδια για τη διασφάλιση της τήρησης και της συμμόρφωσης των φορέων και ατόμων με τον Κανονισμό είναι η ΔΑΓ, ενώ στην περίπτωση μη τήρησής του σε ό,τι αφορά τις διαδικασίες καταγραφής, επιθεώρησης, αξιολόγησης και συντήρησης των γεφυρών, προβλέπονται κυρώσεις, το είδος και το ύψος των οποίων θα καθοριστεί με απόφαση του Υπουργού Υποδομών και Μεταφορών.
Στα όρια της αντοχής τους πολλές γέφυρες
Όπως έχει πολλές φορές αναδειχθεί, μεγάλο τμήμα των υποδομών της χώρας συμπεριλαμβανομένων και των γεφυρών δεν έχει συντηρηθεί ποτέ συστηματικά, παρόλο που έχει κατασκευαστεί στις δεκαετίες ’50 έως ’80 και θεωρείται αρκετά γηρασμένο. Ως αποτέλεσμα, ένας σημαντικός αριθμός των ελληνικών γεφυρών παρουσιάζει αυξημένο κίνδυνο ανεπάρκειας σε φέρουσα ικανότητα, η οποία οφείλεται αφενός στο διαρκώς αυξανόμενο φορτίο κυκλοφορίας αλλά και στη γήρανσή τους.
Ειδικά σε ό,τι αφορά τις γέφυρες του σιδηροδρόμου, είναι κρίσιμος ο έλεγχός τους καθώς τα επόμενα χρόνια πρόκειται να γίνει σταδιακή αντικατάσταση των διερχόμενων τρένων με άλλα πιο σύγχρονα, τα οποία έχουν προβλεφθεί για μεταφορά μεγαλύτερων φορτίων, πολλές γέφυρες βρίσκονται σε περιοχές με υψηλό σεισμικό κίνδυνο και έχουν ήδη καταπονηθεί από σεισμούς μέτριας και ισχυρής έντασης, ενώ εξαιτίας της κλιματικής κρίσης η αναμενόμενη ανώτατη στάθμη για γέφυρες πάνω από ποταμούς, χειμάρρους, κλπ αναμένεται να αυξηθεί σημαντικά.
Είναι χαρακτηριστικό ότι έως σήμερα ουδείς γνωρίζει ακριβώς πόσες είναι οι γέφυρες στην Ελλάδα. Παλαιότερη έρευνα της Διανέοσις, ανέφερε ότι με τα έργα της τελευταίας εικοσαετίας, έχει ολοκληρωθεί μεγάλο μέρος των βασικών οδικών υποδομών της χώρας που περιλαμβάνει περίπου 1.500 νέες γέφυρες και ποικίλα τεχνικά έργα. Ωστόσο κανείς δεν είναι σε θέση να γνωρίζει τον ακριβή αριθμό αλλά και την κατάσταση των γεφυρών που ανήκουν στο παλιό εθνικό και επαρχιακό δίκτυο. Μια αδρομερής εκτίμηση του πλήθους των τεχνικών έργων γεφύρωσης καταλήγει σε 2.500 - 3.000 έργα μήκους άνω των 6 μ. στους σύγχρονους αυτοκινητοδρόμους και πάνω από 3.000 γέφυρες στο παλιό εθνικό και επαρχιακό δίκτυο.Όταν προσμετρώνται τεχνικά έργα με μικρότερο άνοιγμα (π.χ. 2 μ.), το συνολικό πλήθος αναθεωρείται σε περίπου 17.000 .
Τα συνήθη προβλήματα των γεφυρών οφείλονται στους ξεπερασμένους -πλέον- κανονισμούς που χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή τους και στην πολυετή έκθεσή τους σε δυσμενείς συνθήκες. «Συγκεκριμένα, τα μικρά φορτία σχεδιασμού σε συνδυασμό με τη μη ελεγχόμενη διέλευση ολοένα και μεγαλύτερου βάρους οχημάτων, η χρήση σκυροδέματος χαμηλής ποιότητας (με μικρή ποσότητα τσιμέντου), η μικρή επικάλυψη σκυροδέματος που διευκολύνει τη διάβρωση του οπλισμού, η έλλειψη μόνωσης μεταξύ πλάκας σκυροδέματος και ασφαλτικού τάπητα, η κακή τοποθέτηση των αρμών και εφεδράνων (δηλαδή των μη μονολιθικών συνδέσμων), η υδραυλική διάβρωση λόγω της έκθεσης σε ροές ποταμών και χειμάρρων αλλά και η καταπόνησή σε μέτριους και ισχυρούς σεισμούς είναι ορισμένοι από τους παράγοντες που έχουν συμβάλει στη μείωση της αντοχής των γεφυρών και καθιστούν πολλές από αυτές «οιονεί επικίνδυνες», ανέφερε η έρευνα.
Το Εθνικό Μητρώο Γεφυρών
Στην ηλεκτρονική πλατφόρμα θα καταγραφεί το σύνολο των γεφυρών με καθαρό άνοιγμα άνω των 6 μέτρων. Ολοι οι φορείς θα έχουν στη διαθεσή τους διάστημα έξι μηνών από τη λειτουργία του Μητρώου για να καταχωρίσουν τις γέφυρες αρμοδιότητάς τους. Αυτήν την περίοδο το υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών προχωρά την προγραμματική συμφωνία με το υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης και την Κοινωνία της Πληροφορίας για την ανάπτυξη του πληροφοριακού συστήματος. Η υλοποίησή του εκτιμάται ότι θα έχει ολοκληρωθεί σε περίπου 4 μήνες ώστε στη συνέχεια να «τρέξει» η 6μηνη περίοδος εισαγωγής των στοιχείων από τους αρμόδιους φορείς. 
Για κάθε γέφυρα θα εισαχθεί το ιστορικό των επιθεωρήσεων, αξιολογήσεων, συντηρήσεων και επεμβάσεων.
Συγκεκριμένα θα περιλαμβάνονται τα εξής στοιχεία:

• Η θέση της γέφυρας εμφανιζόμενη στο χάρτη.
• Ο κωδικός ταυτοποίησης της γέφυρας.
• Γενικά στοιχεία που αφορούν στην ονομασία, στη θέση, στις χρονολογίες μελέτης και κατασκευής, στον Κύριο του Έργου και στον αρμόδιο Φορέα Λειτουργίας και Συντήρησης καθώς και στο εξυπηρετούμενο μέσο.
• Στοιχεία γεωμετρίας.
• Χαρακτηριστικά στοιχεία των πρωτευόντων υλικών κατασκευής.
• Σεισμικά στοιχεία.
• Στοιχεία που αφορούν στον εξοπλισμό της γέφυρας.
• Φωτογραφίες (τουλάχιστον δύο), οι οποίες απεικονίζουν τη γέφυρα.
• Οι εγκεκριμένες μελέτες για τη γέφυρα.
• Η καταγραφή της ημερομηνίας διεξαγωγής των επιθεωρήσεων, των ευρημάτων αυτών, της αξιολόγησης και της βαθμολογίας των φθορών της γέφυρας σύμφωνα με τις διατάξεις του Εθνικού Εγχειριδίου Επιθεώρησης και Αξιολόγησης Γεφυρών.
• Τα στοιχεία επεμβάσεων, που αφορούν είτε στις συνήθεις εργασίες συντήρησης, είτε σε εργασίες αποκατάστασης, είτε σε εργασίες ενίσχυσης της γέφυρας, είτε τέλος σε εργασίες αποδόμησης της γέφυρας.

Μετά τη συλλογή των απαιτούμενων στοιχείων της γέφυρας για την καταγραφή της στο ΕΜΓ πρέπει να πραγματοποιηθεί αυτοψία για επιβεβαίωση των στοιχείων. Σε περίπτωση που δεν καταστεί δυνατή η ανεύρεση της εγκεκριμένης Οριστικής Μελέτης Κατασκευής της γέφυρας/Μελέτη Εφαρμογής, η συλλογή των στοιχείων θα γίνεται στο πεδίο.
Ο Φορέας Λειτουργίας και Συντήρησης θα έχει την ευθύνη να ενημερώνει το Μητρώο με κάθε νεώτερο στοιχείο και κυρίως τα στοιχεία επιθεωρήσεων και συντηρήσεων, τη βαθμολογία των φθορών της γέφυρας και όλα τα στοιχεία επεμβάσεων που έγιναν.
Σύμφωνα με τον Κανονισμό, το χρονικό διάστημα μεταξύ των επιθεωρήσεων μιας υφιστάμενης γέφυρας δεν πρέπει να υπερβαίνει τα επτά έτη, ενώ η βασική επιθεώρηση πρέπει να πραγματοποιείται ανά τρία χρόνια και η κύρια ανά έξι χρόνια από την οριστική παραλαβή και την απόδοσή της στον Φορέα Λειτουργίας και Συντήρησης ή από την καταγραφή της, μεριμνώντας ώστε η επιθεώρηση να διενεργείται σε διαφορετική εποχή.
Σε μεγάλες και σημαντικές γέφυρες συνιστάται και η πραγματοποίηση συνεχούς ενόργανης παρακολούθησης για πολύ μεγάλα χρονικά διαστήματα ή και καθ’ όλην τη διάρκεια ζωής τους.