Τίτλοι τέλους για το NESTOR το μεγαλύτερο πείραμα στο κόσμο

Τίτλοι τέλους φαίνεται ότι μπαίνουν για το κορυφαίο -και παγκόσμιας σημασίας- επιστημονικό πείραμα NESTOR (και στη συνέχεια KM3NeT) που διεξαγόταν στην Ελλάδα, στη θαλάσσια περιοχή ανοιχτά της Πύλου, με το ενός κυβικού χιλιομέτρου υποθαλάσσιο τηλεσκόπιο νετρίνων. Η αιτία δεν είναι άλλη από τη γενικότερη απαξίωση που επιφύλαξε η Ελληνική Πολιτεία εδώ και 5 χρόνια περίπου, σε αυτή την τεράστια επιστημονική προσπάθεια. Και ενώ ήταν... στραβό το κλήμα, το ’φαγε κι ο γάιδαρος, καθώς προέκυψε η οικονομική κρίση. Σε απλά ελληνικά αυτό σημαίνει ότι το τηλεσκόπιο νετρίνων, κοντά στο φρέαρ των Οινουσών, πιθανότατα διανύει το τελευταίο στάδιο πριν τον «θάνατό» του - ακυρώνοντας στην πράξη τον τιτάνιο αγώνα που έκαναν για πάνω από 20 χρόνια ο Λεωνίδας Ρεσβάνης, καθηγητής Πειραματικής Φυσικής του Πανεπιστημίου Αθηνών και διευθυντής του Ινστιτούτου «Νέστωρ», καθώς και οι συνεργάτες του.
Διαβάζουμε, ειδικότερα, στην εφημερίδα «Το Βήμα»: «Υποθαλάσσιο τηλεσκόπιο νετρίνων κυβικού χιλιομέτρου σε πλήρη λειτουργία δεν υπάρχει αυτή τη στιγμή πουθενά στον κόσμο. Το NESTOR ήταν το πρώτο "απτό" εγχείρημα του είδους, η ιδέα όμως δεν είναι ελληνική. Διατυπώθηκε για πρώτη φορά στη θεωρία από έναν Ρώσο φυσικό στη δεκαετία του 1960 και επανήλθε από έναν Αμερικανό στη δεκαετία του 1980. Τότε έγινε και η πρώτη απόπειρα εφαρμογής της στην πράξη από αμερικανούς φορείς στη Χαβάη, εγκαταλείφθηκε όμως λόγω τεχνικών δυσκολιών. Η ελληνική "Οδύσσεια" της Πύλου ξεκίνησε στα τέλη της ίδιας δεκαετίας και στις αρχές του 1990. Στα πρώτα βήματά του το φιλόδοξο σχέδιο προχώρησε αποκλειστικά και μόνο με τις προσωπικές -"ηρωικές" όπως μας τις χαρακτήρισαν ορισμένοι από τους συνομιλητές μας- προσπάθειες του καθηγητή Ρεσβάνη. Στα μέσα όμως της δεκαετίας του 1990 "υιοθετήθηκε" από την ελληνική κυβέρνηση και προωθήθηκε μέσω του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ). Ετσι ιδρύθηκε ένα τριμερές κονσόρτσιουμ μεταξύ Ελλάδας, Γαλλίας και Ιταλίας με επικεφαλής τον κ. Ρεσβάνη για την κατασκευή του τηλεσκοπίου στην Πύλο η οποία, σύμφωνα με έκθεση διεθνών εμπειρογνωμόνων, παρουσίαζε όλα τα απαραίτητα πλεονεκτήματα για κάτι τέτοιο. Η συνεργασία ωστόσο διήρκεσε μόλις τρία χρόνια και, στα τέλη της δεκαετίας, η Γαλλία και η Ιταλία αποχώρησαν και ξεκίνησαν δικά τους, ανεξάρτητα προγράμματα στα ανοιχτά, αντίστοιχα, της Τουλόν και της Σικελίας. Και εκεί που οι δρόμοι φάνηκαν να συνεχίζονται χωριστά, με μειωμένες πλέον ελπίδες για την ελληνική πλευρά, το όνειρο ενός ευρωπαϊκού τηλεσκοπίου νετρίνων αναβίωσε το 2003-2004, μέσω ενός νέου ευρωπαϊκού προγράμματος. Το εγχείρημα πλέον βαφτίστηκε KM3NeT και στο παιχνίδι μπήκαν και άλλες χώρες, η Ολλανδία, η Γερμανία, η Ισπανία και η Ρουμανία. Το υπό κατασκευήν "κάπου στη Μεσόγειο" τηλεσκόπιο μεγάλωσε σε μέγεθος και η ακριβής θέση του αφέθηκε μετέωρη: μεταξύ των τριών διεκδικητών της, η Πύλος εξακολουθούσε να πληροί με τον ικανοποιητικότερο τρόπο τις απαραίτητες προδιαγραφές, όμως στο τραπέζι έπεσε πλέον και η ιδέα του "μοιράσματός" του ανάμεσα στις ήδη υπάρχουσες εγκαταστάσεις στην Ελλάδα, στη Γαλλία και στην Ιταλία. Το 2008-2009 το KM3NeT πέρασε στη δεύτερη, "προπαρασκευαστική φάση" του, η οποία τελείωσε το 2012 (στο διάστημα αυτό όλες οι χώρες έλαβαν συνολικά 15 εκατομμύρια ευρώ χρηματοδότησης για μελέτες σκοπιμότητας, το πρόγραμμα κοστολογήθηκε στα 250 εκατομμύρια, ενώ η ελληνική κυβέρνηση δεσμεύθηκε να επενδύσει μελλοντικά 50 εκατομμύρια στην Πύλο χωρίς μέχρι στιγμής να έχει επενδύσει τίποτε).