Θεωρίες συνωμοσίας έχουν κάνει την εμφάνισή τους ήδη από την έναρξη της πανδημίας του κορωνοϊού, ενοχοποιώντας τους συνήθεις εχθρούς του κοινού ατόμου και στοχεύοντας κυρίως τον άνθρωπο που υποφέρει – Κατά πόσο είναι αληθείς και πώς μπορούμε να τις διαχειριστούμε
Από την έναρξη της πανδημίας πλήθος ευφάνταστων σεναρίων, που αποκάλυπταν τους «σκοτεινούς κύκλους» που δημιούργησαν και διέσπειραν τον ιό, είχαν και δυστυχώς εξακολουθούν να έχουν κατακλύσει τους διαδικτυακούς δίαυλους της πληροφόρησής μας. Θεωρίες συνωμοσίας που ενοχοποιούν τους συνήθεις εχθρούς του κοινού ατόμου, δηλαδή κάποιους πλούσιους με τις ανάλογες διασυνδέσεις με μεγάλες φαρμακευτικές εταιρίες, ή μυστικές υπηρεσίες εχθρικών χωρών (Κίνας ή Αμερικής, ανάλογα με το κοινό στο οποίο απευθύνονται οι συγκεκριμένοι συνωμοσιολόγοι), ή ακόμα και αλλόθρησκους που επιθυμούν να εξοντώσουν το «δικό μας» δόγμα.
Στόχος των συνωμοσιολογιών αυτών, είναι κυρίως ο άνθρωπος που υποφέρει. Αυτός που αισθάνεται ότι το κοινωνικό σύστημα τον αδικεί. Αυτοί λοιπόν οι δυσαρεστημένοι με την κατάσταση που βιώνουν, αποτελούν το πρόσφορο έδαφος, πάνω στο οποίο καλλιεργούνται, όχι μόνο όλες οι συνωμοσιολογικές θεωρίες, αλλά και όλες οι θρησκείες και τα θρησκευτικά δόγματα, τα οποία ως κοινό σκοπό έχουν άλλωστε, την παρηγορία αυτής της δυσφορίας.
Στις μέρες μας, που τόσο οι θρησκείες, όσο και η πολιτική έχουν χάσει μεγάλο μέρος της λάμψης τους, οι μάζες των δυσαρεστημένων είναι έτοιμες να ακούσουν και να γοητευτούν, από όποια θεωρία συνωμοσίας τους υποσχεθεί, να τους άρει το βάρος και την ευθύνη που φέρουν οι καθημερινές τους αποφάσεις και πράξεις. Είναι στον καθένα ευκολότερο να μη φορέσει μάσκα και να μη προσέξει την απόσταση και την υγιεινή, πιστεύοντας ότι η πανδημία είναι σκηνοθετημένη και επομένως οι εντολές για κοινωνική απόσταση προέρχονται από σκοτεινά κέντρα εξουσίας. Η συνωμοσία που εξυφαίνεται πίσω από την πλάτη του κοινού ανθρώπου, φέρει τον άνθρωπο σε ρόλο μαριονέτας, που απλώς υφίσταται τις συνέπειες, χωρίς ουσιαστικά ο ίδιος να ευθύνεται για τίποτε.
Έτσι όταν συχνά αναρωτιέμαι γιατί οι διάφορες συνωμοσιολογικές θεωρίες έχουν τόση μεγάλη απήχηση και γιατί είναι τόσο δύσκολο να ανατραπούν, από την πίστη των ανθρώπων, η απάντηση είναι προφανής. Επειδή προσφέρουν μια μεταφυσική εξήγηση, σε δυσμενή γεγονότα που αντιμετωπίζει ο άνθρωπος. Η συνωμοσιολογία μπορεί να συγκριθεί μόνο με την θρησκεία. Όπως στις διάφορες θρησκείες, προσφέρεται μια μεταφυσική εξήγηση, που απαλύνει τον πόνο του ανθρώπου, έτσι και οι θεωρίες συνωμοσίας, περιγράφοντας τον κακό δαίμονα, αφήνουν ανοιχτό το ενδεχόμενο σωτηρίας, από έναν καλό «από μηχανής θεό». Γιατί όποιος πιστεύει ότι κάτι αποτελεί δημιούργημα ενός κακού και πανούργου μυαλού ή δύναμης, μπορεί να πιστέψει παράλληλα ότι ένα καλό πνεύμα, μπορεί και να τον σώσει.
Όσο εξωπραγματικά και να είναι τα σενάρια της συνωμοσίας, γίνονται πιστευτά γιατί αναμένεται με τον ίδιο τρόπο να γίνει πιστευτή και η μεταφυσική επίλυση του σημερινού προβλήματος. Αν σκεφτούμε πόσοι άνθρωποι πιστεύουν τα εξωφρενικά σενάρια πολλών θρησκευτικών δογμάτων, θα αντιληφθούμε ότι τα σενάρια αυτά γίνονται εύκολα πιστευτά, λόγω της ελπίδας που αυτά προσφέρουν. Η συνωμοσιολογία όπως και η θρησκεία, εκεί ακριβώς απευθύνονται στην ελπίδα της σωτηρίας. Προβάλουν ένα ισχυρό ιδεώδες, στο οποίο ο καθένας μπορεί να βρει μιαν αγκαλιά, μια παρηγορητική, ανακουφιστική μεριά να κρυφτεί.
Ο μόνος τρόπος να αντιμετωπιστεί αυτή η παράδοση του αδύναμου ανθρώπου, αυτή η παραίτηση στις επιθυμίες της συνωμοσιολογίας, είναι η λογική. Ο ορθός λόγος και η αναγκαστική θυσία του συναισθήματος, είναι τα μόνα εργαλεία που έχουν την δύναμη να μας προστατέψουν από την αναμφίβολη γοητεία τέτοιων συνωμοσιολογικών σεναρίων.
*Ο Παύλος Σακκάς είναι Ομότιμος Καθηγητής Ψυχιατρικής ΕΚΠΑ και συγγραφέας του βιβλίου «Φάρμακα ψυχής»
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου