ΑΦΙΕΡΩΜΑΤΑ: Αναζητώντας τον Ομηρικό Κυπαρισσήεντα του Ομήρου

 

Η Κυπαρισσία έχει ιστορία χιλιάδων χρόνων. Αναφέρετε στην Ιλιάδα σαν μία απ΄τις εννέα πόλεις του Βασιλείου του Νέστωρος που συμμετείχαν στον Τρωϊκό πόλεμο.

  " Όσοι εκαρπούντο την Πύλο και την ποθητή Αρήνη και το Θρύον, κοντά στου ποταμιού του Αλφειού το πέρασμα και το καλόχτιστο Αιπύ, και τον Κυπαρισσήεντα και την Αμφιγένεια κατοικούσαν, και την Πτελεόν και το Έλος και το Δώριον... Αρχηγός αυτών ήταν ο Γερήνειος Νέστωρ ο αρματομάχος. Στις διαταγές του αρμένιζαν στην γραμμή ενενήντα βαθουλά καράβια."
Ιλιάδα Β΄ στιχ. 591- 602 (μεταφρ. εκδόσεις Πάπυρος)
Η αναφορά στην Κυπαρισσία ώς μία από τις μεγάλες πόλεις των Πυλίων επιβεβαιώνεται και από τα αρχαιολογικά ευρήματα αφού το όνομα της πόλης αναφέρεται στις πινακίδες Γραμμικής Β΄ που βρέθηκαν στο "Ανάκτορο του Νέστορος" κοντά στην σύγχρονη Πύλο.

Που όμως βρίσκεται ο Ομηρικός Κυπαρισσήεντας των Μυκηναϊκών χρόνων;

Κυπαρισσία:

Μία άποψη είναι ότι βρίσκεται εκεί που είναι η σύγχρονη πόλη της Κυπαρισσίας. Παλιοί ιστορικοί αναφέρουν την εύρεση θραυσμάτων από Μυκηναϊκά αγγεία στο Κάστρο. Αυτά τα ευρήματα όμως έχουν προ πολλού χαθεί και έτσι σήμερα δεν υπάρχει κανένα εύρημα της Μυκηναϊκής εποχής που να προέρχεται από την Κυπαρισσία. Όλα τα ευρήματα στον κηρυγμένο αρχαιολογικό χώρο της Κυπαρισσίας είναι του τέλους των Κλασσικών και κυρίως Ελληνιστικών- Ρωμαϊκών χρόνων, επιβεβαιώνοντας αυτό που γνωρίζουμε από τις πηγές, ότι δηλαδή η Κυπαρισσία των ιστορικών χρόνων αναπτύχθηκε και άκμασε από το -369 και  μετά, όταν η Μεσσηνία ανακηρύχθηκε ανεξάρτητο κράτος.

Άποψη του αρχαιολογικού χώρου που ανασκάφηκε το 2010, εντός του κηρυγμένου αρχαιολογικού χώρου της Κυπαρισσίας, και αποκάλυψε οικισμό των Ελληνιστικών χρόνων. Δυστυχώς εκδόθηκε απόφαση κατάχωσης των αρχαίων! Περισσότερα για τους αρχαιολογικούς  χώρους της Κυπαρισσίας αλλά  και για την προσπάθεια κατοίκων για ανατροπή της απόφασης και την  συνέχιση των ανασκαφών: ΕΔΩ

Ένα ακόμα σημαντικό στοιχείο είναι το γεγονός ότι ενώ σε κάθε σημαντική Μυκηναϊκή θέση υπάρχουν και σημαντικοί θολωτοί τάφοι, ωστόσο κανένας δεν έχει βρεθεί κοντά στην πόλη της Κυπαρισσίας.

Περιστεριά: 

Σε απόσταση 6 χιλιομέτρων από την σύγχρονη Κυπαρισσία υπάρχει ο αρχαιολογικός χώρος της Περιστεριάς.  Βρίσκεται δίπλα στη νότια όχθη του ποταμού Κυπαρισσήεντα σε απόσταση 4,5 χλμ. από τις εκβολές του και δεσπόζει μέχρι την είσοδο του Μεσσηνιακού Αυλώνα, που συνδέει την κοιλάδα Σουλιμά με τη δυτική ακτή της Πελοποννήσου. Ο λόφος της Περιστεριάς, φυσικά οχυρός υψώνεται απότομος από τις τρεις πλευρές του και έχει ομαλή πρόσβαση μόνο από τη νότια πλευρά.

Ο Αρχαιολογικός χώρος της περιστεριάς

Η συνέχεια κατοίκησης στους γειτονικούς λόφους Κοκοράκου (τύμβος του -2000) και Καράγενη καθ’ όλη τη Μεσοελλαδική εποχή και σε όλα τα μυκηναϊκά χρόνια υποδηλώνει τη σημασία της περιοχής, που με κέντρο την Περιστεριά συγκέντρωσε μεγάλο πλούτο και δύναμη, όπως καταφαίνεται από την πυκνή της κατοίκηση και τους πολύχρυσους θολωτούς τάφους. 

  Σημαντικό στοιχείο είναι τι γεγονός ότι ο μεγάλος θολωτός τάφος της Περιστεριάς έχει διάμμετρο πάνω από 12 μέτρα και είναι μεγαλύτερος της Μεσσηνίας. ( Ο θολωτός τάφος στο "Ανάκτορο του Νέστορος" έχει πλάτος 9 μέτρα).
  Είναι πάρα πολύ πιθανόν η Περιστεριά  να ήταν μία από τις εννέα μεγάλες πόλεις του βασιλείου των Νηλείδων. 

Λιμενικές εγκαταστάσεις:

Από τις ανασκαφές στην Περιστεριά ιδιαίτερης σημασίας εύρημα είναι οι χάνδρες από ήλεκτρο, που υποδηλώνει το εμπόριο του ηλέκτρου από τη Βόρεια Θάλασσα. Ένα ακόμη σημαντικό εύρημα, ενδεικτικό των επαφών με τη Μινωική Κρήτη, είναι ένα ολόσωμο πήλινο ειδώλιο τύπου Πετσοφά. Τα ευρήματα λοιπόν μας δείχνουν ότι στην Περιστεριά υπήρχε μεγάλη Μυκηναϊκή πόλη που ήταν κέντρο εμπορίου. Ωστόσο κάτι τέτοιο θα προϋπόθετε την ύπαρξη λιμένος.

Είχε η Περιστεριά λιμάνι; 

Δυτικά του αρχαιολογικού χώρου και σε απόσταση 5 χιλιομέτρων υπάρχει ένας φυσικός όρμος, ένα χιλιόμετρο νότια του αρχαίου ποταμού Κυπαρισσήεντα (σήμερα επονομαζόμενου ρέμα Καλού Νερού). Ένα στενό φυσικό πέρασμα ανάμεσα στα βράχια οδηγούν σε ένα απάνεμο και φυσικό όρμο. Εάν αφαιρεθούν οι προσχώσεις των χιλιετηρίδων, έχουμε ένα ιδανικό προστατευμένο λιμάνι.

Στην μιά πλευρά των  βράχων είναι εμφανής προϊστορικές λιμενικές εγκαταστάσεις, που αποδεικνύουν την χρησιμοποίηση του φυσικού λιμένος από τους κατοίκους της αρχαίας Περιστεριάς. Το προϊστορικό αυτό λιμάνι βρίσκεται σε ευθεία γραμμή στα δυτικά. Αν και γνωστό το λιμανάκι αυτό από τος ντόπιους ωστόσο δεν αναφέρεται επισήμως πουθενά.

Λείψανα λιμενικών εγκαταστάσεων, 5 χιλιόμετρα δυτικά της Περιστεριάς.

Επίλογος:

Έχοντας κατά νου την σπουδαιότητα της Περιστεριάς όπου εκτός των σπουδαίων θολωτών τάφων έχουμε ενδείξεις πυκνής κατοίκησης στην περιοχή αλλά και την ύπαρξη προϊστορικών λιμενικών εγκαταστάσεων σε κοντινή απόσταση θα λέγαμε ότι υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι η Περιστεριά θα μπορούσε να είναι ο Ομηρικός Κυπαρισσήεντας. Ωστόσο οι ενδείξεις οδηγούν μόνο σε υποθέσεις. Μόνον η συνέχιση των ανασκαφών στον αρχαιολογικό χώρο της Περιστεριάς αλλά και τους υπόλοιπους, κυρίως προϊστορικούς, αρχαιολογικούς χώρους της Μεσσηνίας θα μπορέσουν να μας διαφωτίσουν. Η Μεσσηνία που αν και μόλις το 2006 (!) απέκτησε την δικιά της Εφορεία Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων, την ΛΗ΄, ωστόσο εξελίσσετε σε αρχαιολογικό παράδεισο για τους επιστήμονες με πληθώρα ανασκαφών από Έλληνες και ξένα πανεπιστήμια.

ΠΗΓΗ: Αριστομένης ο Μεσσήνιος