Ένα από τα σημαντικότερα έντομα που προσβάλλουν την ελιά είναι ο πυρηνοτρήτης (Prays oleae), μέλος της τάξης των Λεπιδόπτερων και της οικογένειας Yponomeutidae (και όχι Pyralidae, όπως συχνά αναφέρεται λανθασμένα). Το έντομο αυτό εμφανίζει τρεις γενιές ετησίως, με ανθοφάγα μορφή (προσβάλλει τα άνθη), καρποφάγα (καρπούς) και φυλλοφάγα (φύλλα).
Ανατομία και βιολογικός κύκλος
Το ενήλικο έντομο έχει άνοιγμα φτερών 13–14 χιλιοστά, γκριζωπά πρόσθια φτερά με ασημί αντανακλάσεις και σκούρους λεκέδες. Τα αυγά, διαστάσεων περίπου 0,5 x 0,4 mm, εναποτίθενται στα μπουμπούκια, στους καρπούς ή στα φύλλα, ανάλογα με τη γενιά. Οι προνύμφες έχουν μήκος έως 8 mm και είναι πράσινες με καστανέρυθρη ράχη, ενώ το στάδιο της νύμφης κυμαίνεται από κιτρινωπό έως σκούρο καφέ.
Η ανθοφάγος γενιά αναπτύσσεται την άνοιξη, η καρποφάγος το καλοκαίρι, και η φυλλοφάγος από τα τέλη καλοκαιριού έως την άνοιξη του επόμενου έτους. Οι προνύμφες της τελευταίας διαχειμάζουν εντός των φύλλων.
Η ένταση της προσβολής εξαρτάται από το κλίμα, τις καλλιεργητικές πρακτικές, την ποικιλία και την παρουσία φυσικών εχθρών. Θερμοκρασίες άνω των 30°C και σχετική υγρασία κάτω του 50% μειώνουν την επιβίωση των νεαρών προνυμφών.
Οικολογικές ισορροπίες και φυσικοί εχθροί
Έως και 40 είδη παρασιτοειδών συμβάλλουν στον έλεγχο των πληθυσμών του πυρηνοτρήτη, με ποσοστά θνησιμότητας έως και 60%. Σε αυτά περιλαμβάνονται τα Trichogramma (παρασιτοειδή αυγών), καθώς και τα Ageniaspis fuscicollis και Chelonus eleaphilus, που επηρεάζουν αυγά και προνύμφες.
Επιπλέον, αρπακτικά έντομα όπως Chrysoperla carnea, μυρμήγκια και ακάρεα δρουν κατά των πρώιμων σταδίων του εντόμου, ιδιαίτερα της καρποφάγου γενιάς.
Ζημιές και οικονομικές επιπτώσεις
Τις μεγαλύτερες ζημιές προκαλούν οι ανθοφάγες και καρποφάγες γενιές. Στην Ιταλία, οι ζημιές θεωρούνται οικονομικά σοβαρές όταν ξεπερνούν το 40% των ανθέων για ποικιλίες ελαιοποιήσιμες και το 10% για επιτραπέζιες. Στην Πορτογαλία, τα όρια είναι χαμηλότερα: 4–6% σε παραγωγικές χρονιές και 8–11% σε άγονες, ειδικά για μικρόκαρπες ποικιλίες.
Ποικιλίες με υψηλή παραγωγή ανθέων αλλά χαμηλή καρπόδεση είναι λιγότερο ευάλωτες, ενώ οι μεγαλόκαρπες επιτραπέζιες ποικιλίες είναι περισσότερο ευπαθείς στην καρποφάγο γενιά.
Εναλλακτικές τροφικές πηγές και βιοχημική άμυνα
Αν και η διατροφή των ενηλίκων δεν είναι πλήρως κατανοητή, μελέτες δείχνουν πως τρέφονται με μελίτωμα και νέκταρ. Στην Πορτογαλία, αναγνωρίστηκαν ως ευνοϊκές τροφικές πηγές το μελίτωμα των Saissetia oleae και Euphyllura olivina, καθώς και ανθοφόρα φυτά όπως η μολόχα (Malva sylvestris), το Trifolium repens και το Conium maculatum.
Ο ρόλος των πολυφαινολών στην άμυνα του φυτού είναι κρίσιμος. Μελέτες δείχνουν αύξηση φλαβονοειδών και φαινολικών ενώσεων σε ελαιόδεντρα με προσβολή από παθογόνα όπως το Verticillium dahliae, ενώ η παρουσία ρουτίνης συνδέεται με αντοχή στην προσβολή από το Prays oleae.
Αντιμετώπιση και μέτρα προστασίας
Η παρακολούθηση των πτήσεων των ενηλίκων είναι βασικό εργαλείο για τον καθορισμό της κατάλληλης χρονικής στιγμής παρέμβασης. Σύμφωνα με τον Caponero (2015), τα όρια επέμβασης είναι:
- 10–15% προσβεβλημένων δρυπών για ελαιοποιήσιμες ποικιλίες,
- 2–3% για επιτραπέζιες.
Οι εφαρμογές γίνονται μετά το μέγιστο της πτήσης και πριν σκληρύνει ο πυρήνας. Στη συμβατική γεωργία χρησιμοποιούνται εντομοκτόνα όπως τα κυπερμεθρίνη, λαμβδα-κυαλοθρίνη, εσφενβαλεράτη και σπινετοράμη, ενώ το Bacillus thuringiensis var. kurstaki αποτελεί βιολογική εναλλακτική για τις ανθοφάγες προνύμφες.
Σεξουαλική σύγχυση (Mating Disruption): Υποσχόμενα αποτελέσματα από την Ανδαλουσία
Κατά την περίοδο 2019–2020, πραγματοποιήθηκαν πειράματα σε τρεις ελαιώνες στην Ανδαλουσία, για να αξιολογηθεί η αποτελεσματικότητα της τεχνικής της σεξουαλικής σύγχυσης σε όλες τις γενιές του πυρηνοτρήτη.
Η χρήση ενός ή δύο διαχυτών αερολύματος ανά εκτάριο μείωσε σημαντικά τις συλλήψεις αρσενικών (>75%) και τα προσβεβλημένα φρούτα έως και 80% στους δύο ελαιώνες και 40% στον τρίτο. Η χρήση δύο διαχυτών/ha περιόρισε τις ζημιές κάτω από το 20%, ενώ ακόμα και με έναν διαχυτή καταγράφηκε μείωση 71% σε έναν ελαιώνα το 2019.
Παρότι οι διαφορές στις συλλήψεις και τις προσβολές μεταξύ των δύο δοσολογιών δεν ήταν πάντα στατιστικά σημαντικές, υπήρξαν διαφορές στον αριθμό προσβεβλημένων ταξιανθιών, δείχνοντας παρόμοια αποτελεσματικότητα των δύο πυκνοτήτων (Ortiz A. et al., 2021).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου