Η Τουρκοκρατια και η επανασταση του ’21 στην Τριφυλία
Γιώργος Μαυροειδής, Κυπαρισσία Μάρτιος του 2016
1.Αρχή της Τουρκοκρατίας.
………….29 Μαιου 1453………...
Η Πόλις εάλω.
Μπροστά στην Πύλη του Ρωμανού ο Αυτοκράτορας κείται νεκρός μαζί με το στρατό του. Η απάντησή του στην πρόταση του Μωάμεθ για παράδοση με ευνοϊκούς όρους έτσι ώστε να γλιτώσουν τη ζωή και την κινητή περιουσία οι άρχοντες οι σημαντικοί του τόπου, έμεινε στην ιστορία ως μνημείο ανδρείας αντάξιο του «μολών λαβέ» των τριακοσίων που πολλούς αιώνες νωρίτερα στις Θερμοπύλες έφραξαν με τα κορμιά τους δρόμο στην πολυπληθή στρατιά του Πέρση Μεγάλου Βασιλιά.
Το μεν τη πόλιν σοι δούναι ,ουκ εμον έτσι ουκ άλλου των κατοικούντων ενταύθα. Κοινή γαρ γνώμη ,πάντες αυτοπροαιρέτως αποθανούμε ,μη φειδομενοι της Ζωής ημών.
Η Πόλις εάλω … και το σκοτάδι της Τουρκοκρατίας σκέπασε τη Βασιλεύουσα.
-Άφεριμ ,ειπε ο Μωάμεθ! Καλώς εχει.
Η μάχη κερδήθηκε.Η παλαι ποτε κραταια αυτοκρατορία είναι δική μας.Η νέα Ρώμη γονατισε στην ορμή του Ισλάμ. Η Ασια το θεμα της το Διδυμοτειχο όλα ειχαν υποκυψει στη ακατασχετη ορμή των Οθωμανών.
Όλα ; Όχι και όλα.
Δεν αργησε φυσικά να φτασει και στα αυτιά του Θωμα Παλαιολόγου που διαφέντευε το κάστρο της Αρκαδιάς και όλη την περιοχή μεχρι την Δημητσάνα , την Καρύταινα τη Γλαρέντζα, όλη σχεδον τη Δυτική και κεντρική Πελοπόννησο. Ο Δεσπότης Θωμάς ήταν σφόδρα προβληματισμένος. Ήταν φανερό πως μετά την πτώση της Βασιλεύουσας γρήγορα θα έφτανε και η δική του ώρα, να αντικρίσει ξανά με το σπαθί στο χεριά τις ορδές των Τούρκων .Επρεπε επιτελους να παψουν οι διαμαχες με τον αδελφό του Δημήτριο και να κοιτάξουν να προστατευσουν το Δεσποτάτο.Ηταν ήδη φορου υποτελεις στους Οθωμανους μα τουλαχιστον ειχαν την αυτονομία τους .
Ευτυχώς για τον Τούρκο και δυστυχώς για τους κατοίκους τους Μοριά,οι άνθρωποι που τους ελαχε να οριζουνε τις τύχες του Δεσποτάτου εκεινες τις μέρες, στάθηκαν "λίγοι" για το έργο που ειχαν αναλάβει. Γιατι η αλήθεια είναι ότι οι δυο του αδελφοι ο Δημητριος απο το καστρο του Μυστρα και ο Θωμας από την Αρκαδιά, αντι να κοιτάξουν να περισώσουν ότι μπορούσε να σωθεί από την Αυτοκρατορία την ώρα μαλιστα που δειλά ανετειλε το φως της αναγένησης, αναλώνονταν στις μεταξύ τους έριδες για τη νομή της εξουσίας. 
Η πρώτη συνάντηση των Τριφυλίων με τους Τούρκους έγινε στο Σιδερόκαστρο. Αρχηγός των Ελλήνων ο Θωμάς Παλαιολόγος Αδελφός του Αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Παλαιολόγου. Ο Θωμάς κρατούσε το κάστρο της Αρκαδιας όπως έλεγαν τότε την Κυπαρισσία. Οι Τριφύλιοι με αρχηγό τον Θωμά Παλαιολόγο πολέμησαν γενναία και με πείσμα. Η μάχη έγινε στο Σιδηρόκαστρο που δικαίωσε το όνομά του "Σιδερένιο Κάστρο". Το Σιδηρόκαστρο άντεξε κι ήταν το μόνο κάστρο που δεν έπεσε σε Τούρκικα χέρια σε εκείνη την επιδρομή.
Αλλά η νίκη ήταν μόνο προσωρινή.
Το 1460 ο τελευταίος των Παλαιολόγων ο Θωμάς εγκαταλείπει την Αρκαδιά στα χέρια των Τούρκων και αναχωρεί για την Ιταλία .Τότε είναι που αρχίζει η πρώτη Τουρκοκρατία.
Κυπαρισσία (Αρκαδιά)
Ας ακούσουμε τον ιστορικό Μίλερ:
Στην Τριφυλία έγιναν αμέσως μετά τον ερχομό των Τούρκων πολλές εξεγερσεις με τη βοήθεια των Ενετών που κρατούσαν την Μεθώνη και Κορώνη. Από τους πιο διάσημους Τριφύλιους επαναστάτες εκείνης της εποχής ήταν ο οπλαρχηγός Πέτρος Μπούας .
Την περίοδο από το 1460 μεχρι το μέχρι το 1715 αρκετές φορές η Τριφυλία άλλαξε δυνάστες άλλοτε είχε τους Ενετούς και άλλοτε τους Τούρκους
2.Η τελική κατάκτηση της Τριφυλίας από τους Τούρκους.
Από το 1687 μέχρι το 1715 η Μεθώνη ,η Κορώνη ,η Τριφυλία και πολλά άλλα μέρη της Πελοποννήσου ανήκαν στη επικράτεια της Βενετίας, της Γαληνότατης Δημοκρατίας της Βενετίας οπως την ονόμαζαν επίσημα. Εκείνα τα χρόνια στην Αδριατική και το Ιόνιο πηγαινοέρχονταν οι γαλέρες της Γαληνότατης που στα άρμπουρά τους ανέμιζαν αυθάδικα τα λάβαρα με τον Λέοντα του Αγιου Μάρκου.Ταξιδευν απο την Βενέτσια στους Άγιους τόπους ,μεταφέροντας προσκυνητές που πληρώναν μια περιουσία για να κάνουν το τάμα τους όπως ηταν τότε η συνήθεια,να προσκυνήσουν τον Πανάγιο τάφο και "έπιαναν" για ανεφοδιασμό στη Κορώνη .Ήταν Σκάλα όπως λένε στη γλώσσα της θάλασσας αυτό το λιμάνι, η σημαντικότερη σκάλα στο δρόμο για τη Ανατολή που την κρατούσαν ακόμα χριστιανικά χέρια.Στο γυρισμό οι γαλέρες φορτώναν τυρί ,μετάξι αλλά κυρίως λάδι και κρασί μέσα στα μεγάλα πιθάρια τις Ζάρες που μέχρι πρόσφατα ήταν σε χρήση σε ολη τη Μεσσηνια και τα πουλούσαν με μεγάλο κέρδος στα λιμάνια της Ιταλίας και Δαλματίας .
Εκείνα τα χρόνια έζησε ο Αθανάσιος Χριστιανουπόλεως που σήμερα είναι ο Πολιούχος Άγιος της Κυπαρισσίας.
Στα χρόνια του λέγεται ότι χτίστηκε ο κήπος, δίπλα στον Ιερό Ναό των Εισοδίων της Θεοτόκου. Σήμερα εκεί βρίσκεται το δεύτερο νηπιαγωγείο Κυπαρισσίας.
Η πύλη στον " κήπο του Δεσπότη" απομεινάρι μεγαλύτερου κτιριακού
συγκροτήματος δίπλα στον ιερο ναό των Εισοδίων της Θεοτόκου ,
μητροπολιτικού ναού τα τελευταία χρόνια της τουρκοκρατίας.
Η έδρα της Μητρόπολης Τριφυλίας και Ολυμπίας εκείνα τα χρόνια βρισκόταν στους Χριστιάνους και ο μεγαλοπρεπής ναός της Αγίας Σωτήρας δείχνει το μεγαλείο και την άνθιση υπήρξε τότε στην Τριφυλία.
"Αγια Σωτηρα στο Μοριά και Αγια Σοφια στην Πόλη" έλεγαν και λένε ακόμα σήμερα θέλοντας να εξάρουν το μεγαλείο του Ναού που κάποτε υπήρξε μητροπολιτικός Ναός της Ολυμπίας και Τριφυλίας, χτισμένος στα χρόνια του Αλεξιου Κομνηνού τον 11ο αιώνα. . `
Ο ναός της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος ¨Αγια Σωτήρα"
στο χωριό Χριστιάνοι Τριφυλίας εργο μαλλον του
11ου μ.χ αιώνος επι δυναστείας Κομνηνών.
Η περιγραφή ενός Βενετού που βρίσκεται σε κάποιο έγγραφο της βιβλιοθήκης της Βενετίας, δείχνει την ακμή της Τριφυλίας εκείνα τα χρόνια.
Αρκαδία (Σημερινή περιφερεια Κυπαρισσίας). Η χώρα αύτη είνε η τερπνότατη των άλλων, κατά την τοποθεσίαν, έχει αέρα υγιεινότατον και πλήθος ποσίμων υδάτων. Εντάυθα η πόλις Σολιμάνον (το Σουλιμά) λεγομένη, της οποίας οι κάτοικοι είνε [.]μίλητοι και απηνείς, οι δε της κωμοπόλεως ενδύονται σεμνώς και πραγματεύονται.
Προϊόντα. Σίτος, γεννήματα, οίνος, λάδι, μαλλί πολύ, τυρί, κηρί, μέλι, μέταξα, βαμβάκι, λινάρι, τομάρια, βαλανίδι, ζώα παντοειδή και μάλιστα πρόβατα
Την προσπάθεια των Βενετών να διατηρήσουν την εξουσία τους στη Νότια Πελοπόννησο συμπεριλαμβανομένης και της Τριφυλίας συνέδραμαν και πολλοί Έλληνες .Υπηρέτησαν ως μισθοφόροι στο στρατό των Βενετών στους σκληρούς και μακροχρόνιους πολέμους τους κατά των Τούρκων.Οι Βενετοί μετά την αποχώρηση τους από την Ελλάδα όταν έπεσε πια ολοκληρωτικά στους Οθωμανούς πήραν μαζί τους χιλιάδες από αυτούς τους Έλληνες Μισθοφόρους για να πολεμήσουν σε άλλους πόλεμους που συντάρασσαν τότε την Ευρώπη. Είναι οι περίφημοι –stratioti-έτσι μετέφεραν στη γλώσσα τους οι Λατίνοι τη λέξη στρατιώτης πολλοί μάλιστα ήταν Αρβανίτες εγκατεστημένοι στα Σουλιμοχωρια πρόγονοι των γνωστών Ντρέδων. Οι Αρβανιτες αυτοί ,ηταν από τότε γνωστοί για το πολεμικό τους πνεύμα , .Δωριείς του Νεου Ελληνισμού τους προσφωνεί ο γνωστός συγγραφέας Μπιρης κι όχι άδικα .
Καθώς δεν ήταν δυνατόν να επιστρέψουν στον Τουρκοκρατούμενο Μοριά οι Ιταλοί τους εγκατέστησαν στην Σικελία και στην Κάτω Ιταλία όπου υπήρχαν ήδη πολλές ελληνικές και αρβανίτικες κοινότητες. Στην περιοχή του Παλέρμο την Piana dei Greci ακόμα και σήμερα υπάρχουν απόγονοι αυτών των εκπατρισμένων Ελλήνων μισθοφόρων από βενετοκρατούμενες περιοχές όπως η Τριφυλία
Ο Ιταλός Σανούτο γράφει την εντύπωση που του προξένησε η εμφάνιση αυτών των Ελλήνων μισθοφόρων στο Λίντο τον Απρίλιο του 1482:
Στρατιώτης (Stradioti)
Στις 22 Απριλίου του 1482 έφθασε το πρώτο πλοίο από την Κορώνη που μετέφερε επτά στρατιώτες του ιππικού. Μόλις αυτοί βγήκαν στο Λίντο έκαναν τη συνηθισμένη παρέλαση μπροστά σε άπειρο πλήθος που θαύμαζε τη γρηγοράδα των αλόγων και την τέχνη των καβαλαρέων. Οι Στρατιώτες είναι Έλληνες και φορούν φαρδιές κάπες και ψηλούς σκούφους, στο πλευρό κρεμούν σπαθί (πάλα) τρέχουν σαν πουλιά και μένουν αδιάκοπα πάνω στα άλογά τους ,τα οποία δεν βόσκουν χορτάρι όπως τα ιταλικά. Συνηθισμένοι σε επιδρομές συνεχώς λεηλατούν την Πελοπόννησο –εννοείται την τουρκοκρατούμενη Πελοπόννησο-.Είναι άριστοι στις μάχες κατά των Τούρκων ,διοργανώνουν άριστα τις επιδρομές και τις λεηλασίες .Ρίχνονται ξαφνικά και ταχύτατα κατά του εχθρού και είναι πιστοί στους αρχηγούς τους. Δεν αιχμαλωτίζουν αλλά κόβουν κεφάλια ,παίρνοντας κατά τη συνήθειά τους ένα δουκάτο για το καθένα. Τρώνε λίγο και ευχαριστιούνται με ότι λάχει ,περιποιούνται δε πολύ τα άλογα τους.
Δυο λόγια του Κολοκοτρώνη για το πώς έβλεπαν τον κόσμο οι άνθρωποι των καιρό της Τουρκοκρατίας :
Οι ένοπλοι όπου απέμειναν στο Μοριά με τα τη αποχώρηση των Βενετών και των Ελλήνων που τους ακολούθησαν, ήταν η μαγιά της κλεφτουριάς. Γυμνασμένοι στα όπλα και στην στρατιωτική ζωή οι πρώτοι Κλέφτες βρήκαν καταφύγιο στα βουνά και στα δυσπρόσιτα μέρη . Χτυπούσαν τους Τούρκους όπου τους έβρισκαν και άρπαζαν ότι μπορούσαν για την επιβίωση τους, Καταφύγιο τους ,τα μοναστήρια και τα μαντριά. Αργότερα βγήκαν κι άλλοι στο βουνό είτε γιατί δεν άντεχαν τη ζωή του ραγιά και τη φορολογία είτε γιατί καταδιώκονταν για διαφόρους λόγους από τους Τούρκους.Στην περιοχή της Τριφυλίας σημαντικά κεντρα ανάπτυξης του φαινομένου των κλεφτών ηταν τα Κοντοβούνια και τα Σουλιμοχώρια.
Τα Κοντοβούνια είναι μία περιοχή της Τριφυλίας με χαμηλά συνεχόμενα βουνά, πού αρχίζει 25 χλμ. ανατολικά της Κυπαρισσίας και εκτείνεται προς ανατολάς μέχρι το βουνό της 'Ιθώμης και προς νότον μέχρι τα ορη Κυπαρισσίας.Περιλαμβάνει την περιοχή του 'Αετού, Τριπύλης και 'Ιθώμης. Έπί Τουρκοκρατίας ήσαν μία από τιςς τέσσερεις περιφέρειες, στις ιοίες διαιρείτο το βιλαέτι Αρκαδίας (Κυπαρισσίας).Οι περιοχές αυτές ονομάζονταν Κόλια και ηταν οι εξης . Το Κόλι τών Κοντοβουνίων περιελάμβανε τά χωριά Άετό, Βαριμπόπι (τώρα Μοναστήρι), Βιδίσοβα (τώρα Δροσοπηγήν), Βούταινα, Μποντιάν (τώρα Μάλθην), Σαπρίκι (τώρα Μεταξάδαν), Λαντζουνάτου, Σελά και άλλα, συολικά 32, οπου ονομάζονταν από το λαό τά μεν του Άετοϋ Άετοχώρια, τά δέ τηςΤριπύλης Τριπυλοχώρια. Τά άλλα διαμερίσματα (κόλια) τοϋ βιλαετίου της Αρκαδιάς ήταν : της 'Αρκαδίας ή του Κάμπου, του Σουλιμα και της Ζούρτσας.
Όταν είχαν τη δυνατότητα αποκτούσαν μια κάποια νομιμότητα, προσφέροντας στρατιωτικές υπηρεσίες, στους μεγάλους Έλληνες γαιοκτήμονες και ονομάζονταν Κάποι. Οι Κάποι ήταν ένα είδος μισθοφόρων που συγκροτούσαν ιδιωτικούς στρατούς και αυτή η υπηρεσία ονομαζόταν καπηλίκι.
Βυδίσοβα και Σουλιμά ,Χαράτσι δεν πληρώνουν (Σταθ.Κακκουτης ,Μοραιτικα και άλλα δημοτικά τραγούδια)
Αυτή η αίσθηση ελευθερίας που υπήρχε στα μέρη που διαφέντευαν οι Κλέφτες τους έκανε αγαπητούς στους ορεσίβιους, τσοπάνηδες και γεωργούς και για αυτό τα ορεινά απρόσιτα χωριά ήταν το ασφαλέστερο καταφύγιό τους.
Ήταν ψηλός πουρναρόκορμος με δασιά γένια και φορούσε φέρμελη πλουμισμένη κι άρματα στολισμένα και βαριά, γράφει ο Σπύρος Μελάς. Είχε στις διαταγές του ,το Μαντά από την Πάτρα και τον Περίβολο από τα Καλάβρυτα. Στο μπουλούκι του είχε και τον Μποτσικα Κολοκοτρώνη. Γιος του Μπόσικα ήταν ο Γιάννης Κολοκοτρώνης ο πάππους του γέρου του Μοριά. Ο Ντάρας σκοτώθηκε σε ενέδρα από δολοφόνο που είχαν πληρώσει οι Τούρκοι. Νωρίτερα είχαν σκοτωθεί ο Περίβολος και Μαντας. Το θάνατο του Ντάρα εκδικήθηκε αργότερα ο Αναγνώστης Ριπεσιώτης.
3.Οι Κλέφτες και Κάποι του Μοριά
Οι ένοπλοι όπου απέμειναν στο Μοριά με τα τη αποχώρηση των Βενετών και των Ελλήνων που τους ακολούθησαν, ήταν η μαγιά της κλεφτουριάς. Γυμνασμένοι στα όπλα και στην στρατιωτική ζωή οι πρώτοι Κλέφτες βρήκαν καταφύγιο στα βουνά και στα δυσπρόσιτα μέρη . Χτυπούσαν τους Τούρκους όπου τους έβρισκαν και άρπαζαν ότι μπορούσαν για την επιβίωση τους, Καταφύγιο τους ,τα μοναστήρια και τα μαντριά. Αργότερα βγήκαν κι άλλοι στο βουνό είτε γιατί δεν άντεχαν τη ζωή του ραγιά και τη φορολογία είτε γιατί καταδιώκονταν για διαφόρους λόγους από τους Τούρκους.Στην περιοχή της Τριφυλίας σημαντικά κεντρα ανάπτυξης του φαινομένου των κλεφτών ηταν τα Κοντοβούνια και τα Σουλιμοχώρια.
Τα Κοντοβούνια είναι μία περιοχή της Τριφυλίας με χαμηλά συνεχόμενα βουνά, πού αρχίζει 25 χλμ. ανατολικά της Κυπαρισσίας και εκτείνεται προς ανατολάς μέχρι το βουνό της 'Ιθώμης και προς νότον μέχρι τα ορη Κυπαρισσίας.Περιλαμβάνει την περιοχή του 'Αετού, Τριπύλης και 'Ιθώμης. Έπί Τουρκοκρατίας ήσαν μία από τιςς τέσσερεις περιφέρειες, στις ιοίες διαιρείτο το βιλαέτι Αρκαδίας (Κυπαρισσίας).Οι περιοχές αυτές ονομάζονταν Κόλια και ηταν οι εξης . Το Κόλι τών Κοντοβουνίων περιελάμβανε τά χωριά Άετό, Βαριμπόπι (τώρα Μοναστήρι), Βιδίσοβα (τώρα Δροσοπηγήν), Βούταινα, Μποντιάν (τώρα Μάλθην), Σαπρίκι (τώρα Μεταξάδαν), Λαντζουνάτου, Σελά και άλλα, συολικά 32, οπου ονομάζονταν από το λαό τά μεν του Άετοϋ Άετοχώρια, τά δέ τηςΤριπύλης Τριπυλοχώρια. Τά άλλα διαμερίσματα (κόλια) τοϋ βιλαετίου της Αρκαδιάς ήταν : της 'Αρκαδίας ή του Κάμπου, του Σουλιμα και της Ζούρτσας.
Όταν είχαν τη δυνατότητα αποκτούσαν μια κάποια νομιμότητα, προσφέροντας στρατιωτικές υπηρεσίες, στους μεγάλους Έλληνες γαιοκτήμονες και ονομάζονταν Κάποι. Οι Κάποι ήταν ένα είδος μισθοφόρων που συγκροτούσαν ιδιωτικούς στρατούς και αυτή η υπηρεσία ονομαζόταν καπηλίκι.
Βυδίσοβα και Σουλιμά ,Χαράτσι δεν πληρώνουν (Σταθ.Κακκουτης ,Μοραιτικα και άλλα δημοτικά τραγούδια)
Αυτή η αίσθηση ελευθερίας που υπήρχε στα μέρη που διαφέντευαν οι Κλέφτες τους έκανε αγαπητούς στους ορεσίβιους, τσοπάνηδες και γεωργούς και για αυτό τα ορεινά απρόσιτα χωριά ήταν το ασφαλέστερο καταφύγιό τους.
Ήταν ψηλός πουρναρόκορμος με δασιά γένια και φορούσε φέρμελη πλουμισμένη κι άρματα στολισμένα και βαριά, γράφει ο Σπύρος Μελάς. Είχε στις διαταγές του ,το Μαντά από την Πάτρα και τον Περίβολο από τα Καλάβρυτα. Στο μπουλούκι του είχε και τον Μποτσικα Κολοκοτρώνη. Γιος του Μπόσικα ήταν ο Γιάννης Κολοκοτρώνης ο πάππους του γέρου του Μοριά. Ο Ντάρας σκοτώθηκε σε ενέδρα από δολοφόνο που είχαν πληρώσει οι Τούρκοι. Νωρίτερα είχαν σκοτωθεί ο Περίβολος και Μαντας. Το θάνατο του Ντάρα εκδικήθηκε αργότερα ο Αναγνώστης Ριπεσιώτης.
Η Τουρκοκρατια και η επανασταση του ’21 στην Τριφυλία
Συντομη ιστορική ανασκοπιση
Γιώργος Μαυροειδής, Κυπαρισσία Μάρτιος του 2016
1.Αρχή της Τουρκοκρατίας.
………….29 Μαιου 1453………...
Η Πόλις εάλω.
Μπροστά στην Πύλη του Ρωμανού ο Αυτοκράτορας κείται νεκρός μαζί με το στρατό του. Η απάντησή του στην πρόταση του Μωάμεθ για παράδοση με ευνοϊκούς όρους έτσι ώστε να γλιτώσουν τη ζωή και την κινητή περιουσία οι άρχοντες οι σημαντικοί του τόπου, έμεινε στην ιστορία ως μνημείο ανδρείας αντάξιο του «μολών λαβέ» των τριακοσίων που πολλούς αιώνες νωρίτερα στις Θερμοπύλες έφραξαν με τα κορμιά τους δρόμο στην πολυπληθή στρατιά του Πέρση Μεγάλου Βασιλιά.
Το μεν τη πόλιν σοι δούναι ,ουκ εμον έτσι ουκ άλλου των κατοικούντων ενταύθα. Κοινή γαρ γνώμη ,πάντες αυτοπροαιρέτως αποθανούμε ,μη φειδομενοι της Ζωής ημών.
Ξέπλυνε ο Κωνσταντίνος ,για πάντα με τον ανδρείο θανατό του, οσα κρίματα βαραιναν το γένος των Δραγάσηδων ,ύψωσε στην αθανασία το όνομα των Παλαιολόγων…
Η Πόλις εάλω … και το σκοτάδι της Τουρκοκρατίας σκέπασε τη Βασιλεύουσα.
Τρεις μέρες κράτησε η λεηλασία και η αρπαγή,τρεις μέρες έδωσε αδεια ο Σουλτάνος ,στο λεφούσι των Οθωμανών που διψασμένο για για πλούτο και σάρκα γυναίκεια διαγούμιζε την ηττημένη βασιλεύουσα. Κι αφού χόρτασαν οι βασιβουζούκοι και πήραν την πληρωμή τους για την πολυήμερη ταλαιπωρία τους έξω απ τα τείχη, ήρθε η ώρα να διαβεί ο Σουλτάνος Μωάμεθ ο Δεύτερος τη Χρυσή πύλη καβάλα στο άλογο του .
Ήταν περήφανος για ο κατορθωμά του. Ελαχε σε αυτόν ,το Σουλτάνο των Οσμανλήδων Τούρκων η χαρά να μπει στην Πόλη και να στήσει τα μπαϊράκια του στα ανάκτορα των Βλαχερνών ,μένοντας εκτοτε γνωστός ως «Μωάμεθ ο Πορθητής».
Έφερε ένα γύρω το ματι ,χαιδεψε με το βλέμμα τα πανυψηλα τειχη , τα ερειπια που κάπνιζαν και τις ομάδες των σκλάβων που τους εσερναν δεμένους στις σκηνες των αξιωματούχων. Αιχμάλωτοι άρχοντες που θα πληρωναν ακριβα λυτρα οι συγγενεις και φίλοι για να τους ελευθερώσουν, αρχόντισσες που θα στολιζανε τα χαρέμια των Πασαδων και του ιδιου του Σουλτάνου και παιδόπουλα αναθρεμμένα στα πούπουλα που θα έπιαναν καλή τιμή στα παζαρια της Ανατολής.
-Άφεριμ ,ειπε ο Μωάμεθ! Καλώς εχει.
Η μάχη κερδήθηκε.Η παλαι ποτε κραταια αυτοκρατορία είναι δική μας.Η νέα Ρώμη γονατισε στην ορμή του Ισλάμ. Η Ασια το θεμα της το Διδυμοτειχο όλα ειχαν υποκυψει στη ακατασχετη ορμή των Οθωμανών.
Όλα ; Όχι και όλα.
Κάπου σε μια γωνια της αχανούς αυτοκρατορίας τρεμόπαιζε ακόμα μια σπίθα από την παλιά αίγλη του Βυζαντίου.Το δεσποτάτο του Μυστρά, το Αναπλι κι ακομα η Αρκαδιά με το καστρο της εμεναν ακομα εξω από την εξουσία του Σουλτάνου.Κι αυτό ηταν κατι που δεν μπορουσε να το ανεχτεί .Αυτά τα κάστρα τα ‘νοιωθε σαν τριβόλια ενοχλητικά κι επικίνδυνα μέσα στο κορμί της κραταιάς αυτοκρατορίας του .
H Ρωμανία επάρθεν…
Δεν αργησε φυσικά να φτασει και στα αυτιά του Θωμα Παλαιολόγου που διαφέντευε το κάστρο της Αρκαδιάς και όλη την περιοχή μεχρι την Δημητσάνα , την Καρύταινα τη Γλαρέντζα, όλη σχεδον τη Δυτική και κεντρική Πελοπόννησο. Ο Δεσπότης Θωμάς ήταν σφόδρα προβληματισμένος. Ήταν φανερό πως μετά την πτώση της Βασιλεύουσας γρήγορα θα έφτανε και η δική του ώρα, να αντικρίσει ξανά με το σπαθί στο χεριά τις ορδές των Τούρκων .Επρεπε επιτελους να παψουν οι διαμαχες με τον αδελφό του Δημήτριο και να κοιτάξουν να προστατευσουν το Δεσποτάτο.Ηταν ήδη φορου υποτελεις στους Οθωμανους μα τουλαχιστον ειχαν την αυτονομία τους .
Ευτυχώς για τον Τούρκο και δυστυχώς για τους κατοίκους τους Μοριά,οι άνθρωποι που τους ελαχε να οριζουνε τις τύχες του Δεσποτάτου εκεινες τις μέρες, στάθηκαν "λίγοι" για το έργο που ειχαν αναλάβει. Γιατι η αλήθεια είναι ότι οι δυο του αδελφοι ο Δημητριος απο το καστρο του Μυστρα και ο Θωμας από την Αρκαδιά, αντι να κοιτάξουν να περισώσουν ότι μπορούσε να σωθεί από την Αυτοκρατορία την ώρα μαλιστα που δειλά ανετειλε το φως της αναγένησης, αναλώνονταν στις μεταξύ τους έριδες για τη νομή της εξουσίας.
Ο Δημήτριος που ειχε στην εξουσια του το Μυστρα και την Ανατολικη Πελοπονησσο εψαχνε να βρει συμαχιες στους Τουρκους προκειμενουν να διατηρησει το θρόνο του ενώ ο Θωμας συνεργαζοταν με τους Δυτικούς .
Πρώτο, έπεσε το μετά από μεγάλο αγώνα το Εξαμίλι ,η πόρτα του Μοριά, που έφραζε με το τείχος του τον Ισθμό από άκρη σ’ άκρη. Το είχε επισκευάσει ο Κωνσταντίνος όταν ήταν διοικητής του Μιστρά. Κατέστρεψε το τείχος ο Τουραχάν και ύστερα ανηφόρισε ακάθεκτος προς την Αρκαδία, πέρασε την Τρίπολη και ύστερα κατέβηκε στον κάμπο της Μεσσηνίας. Οι Τούρκοι ,καβαλαραίοι και πεζοί, σάρωσαν όλα τα υπόλοιπα σημεία αντίστασης που συνάντησαν στο διάβα τους κατεβαίνοντας προς το Νοτιά μέχρι που έφτασαν στην Τριφυλία.
Η πρώτη συνάντηση των Τριφυλίων με τους Τούρκους έγινε στο Σιδερόκαστρο. Αρχηγός των Ελλήνων ο Θωμάς Παλαιολόγος Αδελφός του Αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Παλαιολόγου. Ο Θωμάς κρατούσε το κάστρο της Αρκαδιας όπως έλεγαν τότε την Κυπαρισσία. Οι Τριφύλιοι με αρχηγό τον Θωμά Παλαιολόγο πολέμησαν γενναία και με πείσμα. Η μάχη έγινε στο Σιδηρόκαστρο που δικαίωσε το όνομά του "Σιδερένιο Κάστρο". Το Σιδηρόκαστρο άντεξε κι ήταν το μόνο κάστρο που δεν έπεσε σε Τούρκικα χέρια σε εκείνη την επιδρομή.
Αλλά η νίκη ήταν μόνο προσωρινή.
Το 1459 ο ίδιος ο Σουλτάνος Μωάμεθ κατέβηκε για να καθυποτάξει οριστικά την Πελοπόννησο. Όποια πόλη έφερνε αντίσταση καιγόταν και οι κάτοικοι της σφάζονταν ανηλεώς .Και σε λίγο καιρό το μεγαλύτερο μέρος της Πελοποννήσου μαζί και Τριφυλία είχαν υποταχθεί στον Σουλτάνο. Η αυτοκρατορία κατακερματισμένη παρέπαιε και λίγο λίγο έπεφτε στα βαθιά σκοτάδια της σκλαβιάς, φευ την ώρα που η Ευρώπη δειλά, άρχιζε να βγαίνει από τα σκοτάδια του δικού της Μεσαίωνα .Όσοι σημαντικοί άνθρωποι των γραμμάτων είχαν απομείνει στα λίγα ελεύθερα κομμάτια της Βυζαντινής αυτοκρατορίας έφυγαν για τη Δύση. Έσβησε ξαφνικά πάνω στην ακμή του το έργο του νεοπλατωνικού Πλήθωνα του Γεμιστού,έκλεισε η σχολή του στο στο Μιστρά και βουβάθηκε η πλειάδα των καλλιτεχνών, ζωγράφων αγιογράφων συγγραφέων που δρούσαν στο Βυζάντιο και παρακολουθούσαν τα ρεύματα της τέχνης και της επιστήμης Ήταν η εποχή εποχή που οι σοφοί ανέσκαφταν τις αρχαίες σκοροφαγωμένες περγαμηνές των αρχαίων φιλοσόφων και ποιητών και στους μέσα άμβυκες των αλχημιστών ζυμωνόταν και σιγόβραζε η αυγή του σύγχρονου κόσμου.
Το 1460 ο τελευταίος των Παλαιολόγων ο Θωμάς εγκαταλείπει την Αρκαδιά στα χέρια των Τούρκων και αναχωρεί για την Ιταλία .Τότε είναι που αρχίζει η πρώτη Τουρκοκρατία.
 |
Κυπαρισσία (Αρκαδιά) |
Ας ακούσουμε τον ιστορικό Μίλερ:
Η μια πόλη μετά την άλλη άνοιγαν τις πόρτες τους στους επιδρομείς. Στην Κυπαρισσία έδρα του Δεσπότη Θωμά Παλαιολόγου και τα περίχωρα της οι Τούρκοι συγκέντρωσαν 10.000 ανθρώπους οι όποιοι στάλθηκαν να κατοι-κήσουν στην Κωνσταντινούπολη που είχε ερημώσει μετά από την κατάληψη της από τους Τούρκους.
Στην Τριφυλία έγιναν αμέσως μετά τον ερχομό των Τούρκων πολλές εξεγερσεις με τη βοήθεια των Ενετών που κρατούσαν την Μεθώνη και Κορώνη. Από τους πιο διάσημους Τριφύλιους επαναστάτες εκείνης της εποχής ήταν ο οπλαρχηγός Πέτρος Μπούας .
Την περίοδο από το 1460 μεχρι το μέχρι το 1715 αρκετές φορές η Τριφυλία άλλαξε δυνάστες άλλοτε είχε τους Ενετούς και άλλοτε τους Τούρκους
Την περίοδο από το 1460 μεχρι το μέχρι το 1715 αρκετές φορές η Τριφυλία άλλαξε δυνάστες άλλοτε είχε τους Ενετούς και άλλοτε τους Τούρκους
2.Η τελική κατάκτηση της Τριφυλίας από τους Τούρκους.
Από το 1687 μέχρι το 1715 η Μεθώνη ,η Κορώνη ,η Τριφυλία και πολλά άλλα μέρη της Πελοποννήσου ανήκαν στη επικράτεια της Βενετίας, της Γαληνότατης Δημοκρατίας της Βενετίας οπως την ονόμαζαν επίσημα. Εκείνα τα χρόνια στην Αδριατική και το Ιόνιο πηγαινοέρχονταν οι γαλέρες της Γαληνότατης που στα άρμπουρά τους ανέμιζαν αυθάδικα τα λάβαρα με τον Λέοντα του Αγιου Μάρκου.Ταξιδευν απο την Βενέτσια στους Άγιους τόπους ,μεταφέροντας προσκυνητές που πληρώναν μια περιουσία για να κάνουν το τάμα τους όπως ηταν τότε η συνήθεια,να προσκυνήσουν τον Πανάγιο τάφο και "έπιαναν" για ανεφοδιασμό στη Κορώνη .Ήταν Σκάλα όπως λένε στη γλώσσα της θάλασσας αυτό το λιμάνι, η σημαντικότερη σκάλα στο δρόμο για τη Ανατολή που την κρατούσαν ακόμα χριστιανικά χέρια.Στο γυρισμό οι γαλέρες φορτώναν τυρί ,μετάξι αλλά κυρίως λάδι και κρασί μέσα στα μεγάλα πιθάρια τις Ζάρες που μέχρι πρόσφατα ήταν σε χρήση σε ολη τη Μεσσηνια και τα πουλούσαν με μεγάλο κέρδος στα λιμάνια της Ιταλίας και Δαλματίας .
Εκείνα τα χρόνια έζησε ο Αθανάσιος Χριστιανουπόλεως που σήμερα είναι ο Πολιούχος Άγιος της Κυπαρισσίας.
Στα χρόνια του λέγεται ότι χτίστηκε ο κήπος, δίπλα στον Ιερό Ναό των Εισοδίων της Θεοτόκου. Σήμερα εκεί βρίσκεται το δεύτερο νηπιαγωγείο Κυπαρισσίας.
 |
| Η πύλη στον " κήπο του Δεσπότη" απομεινάρι μεγαλύτερου κτιριακού συγκροτήματος δίπλα στον ιερο ναό των Εισοδίων της Θεοτόκου ,
μητροπολιτικού ναού τα τελευταία χρόνια της τουρκοκρατίας.
|
"Αγια Σωτηρα στο Μοριά και Αγια Σοφια στην Πόλη" έλεγαν και λένε ακόμα σήμερα θέλοντας να εξάρουν το μεγαλείο του Ναού που κάποτε υπήρξε μητροπολιτικός Ναός της Ολυμπίας και Τριφυλίας, χτισμένος στα χρόνια του Αλεξιου Κομνηνού τον 11ο αιώνα. . `
 |
| Ο ναός της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος ¨Αγια Σωτήρα" στο χωριό Χριστιάνοι Τριφυλίας εργο μαλλον του 11ου μ.χ αιώνος επι δυναστείας Κομνηνών. |
Αρκαδία (Σημερινή περιφερεια Κυπαρισσίας). Η χώρα αύτη είνε η τερπνότατη των άλλων, κατά την τοποθεσίαν, έχει αέρα υγιεινότατον και πλήθος ποσίμων υδάτων. Εντάυθα η πόλις Σολιμάνον (το Σουλιμά) λεγομένη, της οποίας οι κάτοικοι είνε [.]μίλητοι και απηνείς, οι δε της κωμοπόλεως ενδύονται σεμνώς και πραγματεύονται.
Προϊόντα. Σίτος, γεννήματα, οίνος, λάδι, μαλλί πολύ, τυρί, κηρί, μέλι, μέταξα, βαμβάκι, λινάρι, τομάρια, βαλανίδι, ζώα παντοειδή και μάλιστα πρόβατα
Την προσπάθεια των Βενετών να διατηρήσουν την εξουσία τους στη Νότια Πελοπόννησο συμπεριλαμβανομένης και της Τριφυλίας συνέδραμαν και πολλοί Έλληνες .Υπηρέτησαν ως μισθοφόροι στο στρατό των Βενετών στους σκληρούς και μακροχρόνιους πολέμους τους κατά των Τούρκων.Οι Βενετοί μετά την αποχώρηση τους από την Ελλάδα όταν έπεσε πια ολοκληρωτικά στους Οθωμανούς πήραν μαζί τους χιλιάδες από αυτούς τους Έλληνες Μισθοφόρους για να πολεμήσουν σε άλλους πόλεμους που συντάρασσαν τότε την Ευρώπη. Είναι οι περίφημοι –stratioti-έτσι μετέφεραν στη γλώσσα τους οι Λατίνοι τη λέξη στρατιώτης πολλοί μάλιστα ήταν Αρβανίτες εγκατεστημένοι στα Σουλιμοχωρια πρόγονοι των γνωστών Ντρέδων. Οι Αρβανιτες αυτοί ,ηταν από τότε γνωστοί για το πολεμικό τους πνεύμα , .Δωριείς του Νεου Ελληνισμού τους προσφωνεί ο γνωστός συγγραφέας Μπιρης κι όχι άδικα .
Καθώς δεν ήταν δυνατόν να επιστρέψουν στον Τουρκοκρατούμενο Μοριά οι Ιταλοί τους εγκατέστησαν στην Σικελία και στην Κάτω Ιταλία όπου υπήρχαν ήδη πολλές ελληνικές και αρβανίτικες κοινότητες. Στην περιοχή του Παλέρμο την Piana dei Greci ακόμα και σήμερα υπάρχουν απόγονοι αυτών των εκπατρισμένων Ελλήνων μισθοφόρων από βενετοκρατούμενες περιοχές όπως η Τριφυλία
Ο Ιταλός Σανούτο γράφει την εντύπωση που του προξένησε η εμφάνιση αυτών των Ελλήνων μισθοφόρων στο Λίντο τον Απρίλιο του 1482:
 |
| Στρατιώτης (Stradioti) |
Στις 22 Απριλίου του 1482 έφθασε το πρώτο πλοίο από την Κορώνη που μετέφερε επτά στρατιώτες του ιππικού. Μόλις αυτοί βγήκαν στο Λίντο έκαναν τη συνηθισμένη παρέλαση μπροστά σε άπειρο πλήθος που θαύμαζε τη γρηγοράδα των αλόγων και την τέχνη των καβαλαρέων. Οι Στρατιώτες είναι Έλληνες και φορούν φαρδιές κάπες και ψηλούς σκούφους, στο πλευρό κρεμούν σπαθί (πάλα) τρέχουν σαν πουλιά και μένουν αδιάκοπα πάνω στα άλογά τους ,τα οποία δεν βόσκουν χορτάρι όπως τα ιταλικά. Συνηθισμένοι σε επιδρομές συνεχώς λεηλατούν την Πελοπόννησο –εννοείται την τουρκοκρατούμενη Πελοπόννησο-.Είναι άριστοι στις μάχες κατά των Τούρκων ,διοργανώνουν άριστα τις επιδρομές και τις λεηλασίες .Ρίχνονται ξαφνικά και ταχύτατα κατά του εχθρού και είναι πιστοί στους αρχηγούς τους. Δεν αιχμαλωτίζουν αλλά κόβουν κεφάλια ,παίρνοντας κατά τη συνήθειά τους ένα δουκάτο για το καθένα. Τρώνε λίγο και ευχαριστιούνται με ότι λάχει ,περιποιούνται δε πολύ τα άλογα τους.
Η Κορώνη ήταν βενετική κτήση και το μοναδικό λιμάνι απ όπου οι Έλληνες από όλη την Τριφυλία και τη Μεσσηνία μπορούσαν να ταξιδέψουν για τη δύση .
Μα όταν την κατέλαβαν κι αυτή οι Τούρκοι ήρθε η πλήρης απομόνωση κι άνθρωποι απέμειναν κλεισμένοι ο καθενός στο τόπο του και στο βουνά του χωρίς πληροφορίες για τον κόσμο που προχωρούσε σιγά σιγά προς το φως του πολιτισμού.
Δυο λόγια του Κολοκοτρώνη για το πώς έβλεπαν τον κόσμο οι άνθρωποι των καιρό της Τουρκοκρατίας :
Εις τον καιρόν μου το εμπόριον ητον πολλά μικρόν και τα χρήματα σπάνια…Η κοινωνία των Ανθρώπων ήταν μικρή ,ευρίσκονταν άνθρωποι όπου δεν εγνώριζαν άλλο χωριό μιαν ώρα μακρύτερα από το δικό τους. Την Ζάκυνθο την ενόμιζον τόσον μακριά όσον νομίζομε εμείς σήμερον την Αμερική.
3.Οι Κλέφτες και Κάποι του Μοριά
Οι ένοπλοι όπου απέμειναν στο Μοριά με τα τη αποχώρηση των Βενετών και των Ελλήνων που τους ακολούθησαν, ήταν η μαγιά της κλεφτουριάς. Γυμνασμένοι στα όπλα και στην στρατιωτική ζωή οι πρώτοι Κλέφτες βρήκαν καταφύγιο στα βουνά και στα δυσπρόσιτα μέρη . Χτυπούσαν τους Τούρκους όπου τους έβρισκαν και άρπαζαν ότι μπορούσαν για την επιβίωση τους, Καταφύγιο τους ,τα μοναστήρια και τα μαντριά. Αργότερα βγήκαν κι άλλοι στο βουνό είτε γιατί δεν άντεχαν τη ζωή του ραγιά και τη φορολογία είτε γιατί καταδιώκονταν για διαφόρους λόγους από τους Τούρκους.Στην περιοχή της Τριφυλίας σημαντικά κεντρα ανάπτυξης του φαινομένου των κλεφτών ηταν τα Κοντοβούνια και τα Σουλιμοχώρια.
Τα Κοντοβούνια είναι μία περιοχή της Τριφυλίας με χαμηλά συνεχόμενα βουνά, πού αρχίζει 25 χλμ. ανατολικά της Κυπαρισσίας και εκτείνεται προς ανατολάς μέχρι το βουνό της 'Ιθώμης και προς νότον μέχρι τα ορη Κυπαρισσίας.Περιλαμβάνει την περιοχή του 'Αετού, Τριπύλης και 'Ιθώμης. Έπί Τουρκοκρατίας ήσαν μία από τιςς τέσσερεις περιφέρειες, στις ιοίες διαιρείτο το βιλαέτι Αρκαδίας (Κυπαρισσίας).Οι περιοχές αυτές ονομάζονταν Κόλια και ηταν οι εξης . Το Κόλι τών Κοντοβουνίων περιελάμβανε τά χωριά Άετό, Βαριμπόπι (τώρα Μοναστήρι), Βιδίσοβα (τώρα Δροσοπηγήν), Βούταινα, Μποντιάν (τώρα Μάλθην), Σαπρίκι (τώρα Μεταξάδαν), Λαντζουνάτου, Σελά και άλλα, συολικά 32, οπου ονομάζονταν από το λαό τά μεν του Άετοϋ Άετοχώρια, τά δέ τηςΤριπύλης Τριπυλοχώρια. Τά άλλα διαμερίσματα (κόλια) τοϋ βιλαετίου της Αρκαδιάς ήταν : της 'Αρκαδίας ή του Κάμπου, του Σουλιμα και της Ζούρτσας.
«Η ορεινή μορφή του τόπου και η άγρια φύση του,η θεση του μακριά από την έδρα των Οθωμανικών αρχών, σχετικά μεγάλη απόσταση από τον δρόμο που οδηγούσε από την Κυπαρισσία στην Τριπολιτσά και στην Καλαμάτα ,ευνόησαν την ανάπτυξη ενός αξιολογου πυρήνα αρειμάνιων Κλεφτών οι οποίοι ειχαν τα καταφύγιά τους και εβρισκαν περιθαλψη από τους καλογήρους της μονής Βουλκάνου της Ιθώμης.
Η ιστορία και η παράδοση διέσωσε τα ονόματα λίγων Κοντοβουνησίων Κλεφτών και μερικά στοιχεία για τη δράση και το τελος τους.
Αναφέρονται κατά τα τέλη του 18ου αιώνος και τις αρχές του 19ου Καπος και Κλέφτης Γεώργιος Κοσμά Μπέλκος άπο τον Άετόν , οι αδελφοί του Σταματέλος ή Κουτσοσταματέλος και Κουρεμπανάς, ό αδελφός του ή πρωτεξάδελφός του Γεωργακίας, θείος του Μητρός ή Μητροκωνσταντής Σεργίνης άπό τήν Βιδίσοβαν, ό Νικολούλιας άπό τό Λαντζουνάτου της Τριπύλης, ό Δημητράκης Κόντος ή Μπουχανας άπό τήν Τριπύλην, ό Μητρός Ντόγκας από τό Βαριμπόπι, ό Παναγιώτης Τόγκας, ό 'Ιωάννης Καλαμπόκης άπό τήν Μποντιάν, ό 'Αναστάσιος Γυφτάκης άπό τό Σελά, οι πέντε αδελφοί Γκότση, — 'Ιωάννης, Γεώργιος, 'Αθανάσιος, Κωνστ. και'Αναγνώστης — και άλλοι . (Σωτ. Θ. Λυριτζή Έπιτ. Γυμνασιάρχου, Κλέφται και Κάποι των Κοντοβουνίων κατά τας αρχάς του ιθ' αιώνος Περιοδικό Παρνασός (Οκτώβριος - Δεκεμβριος 1980)Μετγραμμένο στη Δημοτική απο τον συντάκτη του παρόντος.
Όταν είχαν τη δυνατότητα αποκτούσαν μια κάποια νομιμότητα, προσφέροντας στρατιωτικές υπηρεσίες, στους μεγάλους Έλληνες γαιοκτήμονες και ονομάζονταν Κάποι. Οι Κάποι ήταν ένα είδος μισθοφόρων που συγκροτούσαν ιδιωτικούς στρατούς και αυτή η υπηρεσία ονομαζόταν καπηλίκι.
Για αυτό και το όνομα Κάπος είναι τόσο διαδεδομένο στην Πελοπόννησο και κι ιδιαίτερα στην Τριφυλία .Ήταν η φρουρά των Ελλήνων προεστών που χρησιμοποιούσαν αυτά τα ένοπλα αποσπάσματα για την υπεράσπιση της ζωής και των συμφερόντων τους. Και όταν για διάφορους λόγους οι Κάποι έρχονταν σε σύγκρουση με τους εργοδότες τους έβγαιναν πάλι Κλέφτες στα βουνά παρέχοντας προστασία στους βοσκούς και στους ξωμάχους .
Συχνά ,οι Κλέφτες συγκρούονταν με τούρκικα στρατεύματα που προσπαθούσαν να επιβάλουν το νόμο .Λήστευαν τους εκπροσώπους της διοίκησης που γύριζαν στα χωριά να συγκεντρώσουν τους φόρους από τον ταλαίπωρο κόσμο της υπαίθρου και γενικά ήταν παρακώλυαν το έργο της Οθωμανικής διοίκησης. Λόγω της δράσης των Κλεφτών πολλά χωριά αποκτούσαν μια πρόσκαιρη σχετική αυτονομία από τις βουλές των Τουρκικών αρχών και η επιβολή του νόμου και της φορολογίας ατονούσε.
Βυδίσοβα και Σουλιμά ,Χαράτσι δεν πληρώνουν (Σταθ.Κακκουτης ,Μοραιτικα και άλλα δημοτικά τραγούδια)
Αυτή η αίσθηση ελευθερίας που υπήρχε στα μέρη που διαφέντευαν οι Κλέφτες τους έκανε αγαπητούς στους ορεσίβιους, τσοπάνηδες και γεωργούς και για αυτό τα ορεινά απρόσιτα χωριά ήταν το ασφαλέστερο καταφύγιό τους.
Οι Πετιμεζαίοι και οι Κολοκοτρωναίοι ήταν μεγάλες οικογένειες Κλεφτών και Κάπων στην Αρκαδία .Μα και Τριφυλία έδωσε πολλούς διάσημους κλέφτες που δόξασαν το όνομα τους και το όνομα του χωριού τους. Οι περισσότεροι χάθηκαν ,χαλάστηκαν όπως έλεγαν τότε τον άδικο θάνατο, συχνά με φριχτά μαρτύρια από τους Τούρκους.
Από τους πρώτους κλέφτες που βγήκαν στα βουνά αμέσως μετά το 1715 που έφτασαν οριστικά οι Τούρκοι ,ήταν ο Μάρκος Ντάρας από το Ψάρι.
Ήταν ψηλός πουρναρόκορμος με δασιά γένια και φορούσε φέρμελη πλουμισμένη κι άρματα στολισμένα και βαριά, γράφει ο Σπύρος Μελάς. Είχε στις διαταγές του ,το Μαντά από την Πάτρα και τον Περίβολο από τα Καλάβρυτα. Στο μπουλούκι του είχε και τον Μποτσικα Κολοκοτρώνη. Γιος του Μπόσικα ήταν ο Γιάννης Κολοκοτρώνης ο πάππους του γέρου του Μοριά. Ο Ντάρας σκοτώθηκε σε ενέδρα από δολοφόνο που είχαν πληρώσει οι Τούρκοι. Νωρίτερα είχαν σκοτωθεί ο Περίβολος και Μαντας. Το θάνατο του Ντάρα εκδικήθηκε αργότερα ο Αναγνώστης Ριπεσιώτης.
3.Οι Κλέφτες και Κάποι του Μοριά
Οι ένοπλοι όπου απέμειναν στο Μοριά με τα τη αποχώρηση των Βενετών και των Ελλήνων που τους ακολούθησαν, ήταν η μαγιά της κλεφτουριάς. Γυμνασμένοι στα όπλα και στην στρατιωτική ζωή οι πρώτοι Κλέφτες βρήκαν καταφύγιο στα βουνά και στα δυσπρόσιτα μέρη . Χτυπούσαν τους Τούρκους όπου τους έβρισκαν και άρπαζαν ότι μπορούσαν για την επιβίωση τους, Καταφύγιο τους ,τα μοναστήρια και τα μαντριά. Αργότερα βγήκαν κι άλλοι στο βουνό είτε γιατί δεν άντεχαν τη ζωή του ραγιά και τη φορολογία είτε γιατί καταδιώκονταν για διαφόρους λόγους από τους Τούρκους.Στην περιοχή της Τριφυλίας σημαντικά κεντρα ανάπτυξης του φαινομένου των κλεφτών ηταν τα Κοντοβούνια και τα Σουλιμοχώρια.
Τα Κοντοβούνια είναι μία περιοχή της Τριφυλίας με χαμηλά συνεχόμενα βουνά, πού αρχίζει 25 χλμ. ανατολικά της Κυπαρισσίας και εκτείνεται προς ανατολάς μέχρι το βουνό της 'Ιθώμης και προς νότον μέχρι τα ορη Κυπαρισσίας.Περιλαμβάνει την περιοχή του 'Αετού, Τριπύλης και 'Ιθώμης. Έπί Τουρκοκρατίας ήσαν μία από τιςς τέσσερεις περιφέρειες, στις ιοίες διαιρείτο το βιλαέτι Αρκαδίας (Κυπαρισσίας).Οι περιοχές αυτές ονομάζονταν Κόλια και ηταν οι εξης . Το Κόλι τών Κοντοβουνίων περιελάμβανε τά χωριά Άετό, Βαριμπόπι (τώρα Μοναστήρι), Βιδίσοβα (τώρα Δροσοπηγήν), Βούταινα, Μποντιάν (τώρα Μάλθην), Σαπρίκι (τώρα Μεταξάδαν), Λαντζουνάτου, Σελά και άλλα, συολικά 32, οπου ονομάζονταν από το λαό τά μεν του Άετοϋ Άετοχώρια, τά δέ τηςΤριπύλης Τριπυλοχώρια. Τά άλλα διαμερίσματα (κόλια) τοϋ βιλαετίου της Αρκαδιάς ήταν : της 'Αρκαδίας ή του Κάμπου, του Σουλιμα και της Ζούρτσας.
«Η ορεινή μορφή του τόπου και η άγρια φύση του,η θεση του μακριά από την έδρα των Οθωμανικών αρχών, σχετικά μεγάλη απόσταση από τον δρόμο που οδηγούσε από την Κυπαρισσία στην Τριπολιτσά και στην Καλαμάτα ,ευνόησαν την ανάπτυξη ενός αξιολογου πυρήνα αρειμάνιων Κλεφτών οι οποίοι ειχαν τα καταφύγιά τους και εβρισκαν περιθαλψη από τους καλογήρους της μονής Βουλκάνου της Ιθώμης.
Η ιστορία και η παράδοση διέσωσε τα ονόματα λίγων Κοντοβουνησίων Κλεφτών και μερικά στοιχεία για τη δράση και το τελος τους.
Αναφέρονται κατά τα τέλη του 18ου αιώνος και τις αρχές του 19ου Καπος και Κλέφτης Γεώργιος Κοσμά Μπέλκος άπο τον Άετόν , οι αδελφοί του Σταματέλος ή Κουτσοσταματέλος και Κουρεμπανάς, ό αδελφός του ή πρωτεξάδελφός του Γεωργακίας, θείος του Μητρός ή Μητροκωνσταντής Σεργίνης άπό τήν Βιδίσοβαν, ό Νικολούλιας άπό τό Λαντζουνάτου της Τριπύλης, ό Δημητράκης Κόντος ή Μπουχανας άπό τήν Τριπύλην, ό Μητρός Ντόγκας από τό Βαριμπόπι, ό Παναγιώτης Τόγκας, ό 'Ιωάννης Καλαμπόκης άπό τήν Μποντιάν, ό 'Αναστάσιος Γυφτάκης άπό τό Σελά, οι πέντε αδελφοί Γκότση, — 'Ιωάννης, Γεώργιος, 'Αθανάσιος, Κωνστ. και'Αναγνώστης — και άλλοι . (Σωτ. Θ. Λυριτζή Έπιτ. Γυμνασιάρχου, Κλέφται και Κάποι των Κοντοβουνίων κατά τας αρχάς του ιθ' αιώνος Περιοδικό Παρνασός (Οκτώβριος - Δεκεμβριος 1980)Μετεγραμμένο στη Δημοτική απο τον συντάκτη του παρόντος.
Όταν είχαν τη δυνατότητα αποκτούσαν μια κάποια νομιμότητα, προσφέροντας στρατιωτικές υπηρεσίες, στους μεγάλους Έλληνες γαιοκτήμονες και ονομάζονταν Κάποι. Οι Κάποι ήταν ένα είδος μισθοφόρων που συγκροτούσαν ιδιωτικούς στρατούς και αυτή η υπηρεσία ονομαζόταν καπηλίκι.
Για αυτό και το όνομα Κάπος είναι τόσο διαδεδομένο στην Πελοπόννησο και κι ιδιαίτερα στην Τριφυλία .Ήταν η φρουρά των Ελλήνων προεστών που χρησιμοποιούσαν αυτά τα ένοπλα αποσπάσματα για την υπεράσπιση της ζωής και των συμφερόντων τους. Και όταν για διάφορους λόγους οι Κάποι έρχονταν σε σύγκρουση με τους εργοδότες τους έβγαιναν πάλι Κλέφτες στα βουνά παρέχοντας προστασία στους βοσκούς και στους ξωμάχους .
Συχνά ,οι Κλέφτες συγκρούονταν με τούρκικα στρατεύματα που προσπαθούσαν να επιβάλουν το νόμο .Λήστευαν τους εκπροσώπους της διοίκησης που γύριζαν στα χωριά να συγκεντρώσουν τους φόρους από τον ταλαίπωρο κόσμο της υπαίθρου και γενικά ήταν παρακώλυαν το έργο της Οθωμανικής διοίκησης. Λόγω της δράσης των Κλεφτών πολλά χωριά αποκτούσαν μια πρόσκαιρη σχετική αυτονομία από τις βουλές των Τουρκικών αρχών και η επιβολή του νόμου και της φορολογίας ατονούσε.
Βυδίσοβα και Σουλιμά ,Χαράτσι δεν πληρώνουν (Σταθ.Κακκουτης ,Μοραιτικα και άλλα δημοτικά τραγούδια)
Αυτή η αίσθηση ελευθερίας που υπήρχε στα μέρη που διαφέντευαν οι Κλέφτες τους έκανε αγαπητούς στους ορεσίβιους, τσοπάνηδες και γεωργούς και για αυτό τα ορεινά απρόσιτα χωριά ήταν το ασφαλέστερο καταφύγιό τους.
Οι Πετιμεζαίοι και οι Κολοκοτρωναίοι ήταν μεγάλες οικογένειες Κλεφτών και Κάπων στην Αρκαδία .Μα και Τριφυλία έδωσε πολλούς διάσημους κλέφτες που δόξασαν το όνομα τους και το όνομα του χωριού τους. Οι περισσότεροι χάθηκαν ,χαλάστηκαν όπως έλεγαν τότε τον άδικο θάνατο, συχνά με φριχτά μαρτύρια από τους Τούρκους.
Από τους πρώτους κλέφτες που βγήκαν στα βουνά αμέσως μετά το 1715 που έφτασαν οριστικά οι Τούρκοι ,ήταν ο Μάρκος Ντάρας από το Ψάρι.
Ήταν ψηλός πουρναρόκορμος με δασιά γένια και φορούσε φέρμελη πλουμισμένη κι άρματα στολισμένα και βαριά, γράφει ο Σπύρος Μελάς. Είχε στις διαταγές του ,το Μαντά από την Πάτρα και τον Περίβολο από τα Καλάβρυτα. Στο μπουλούκι του είχε και τον Μποτσικα Κολοκοτρώνη. Γιος του Μπόσικα ήταν ο Γιάννης Κολοκοτρώνης ο πάππους του γέρου του Μοριά. Ο Ντάρας σκοτώθηκε σε ενέδρα από δολοφόνο που είχαν πληρώσει οι Τούρκοι. Νωρίτερα είχαν σκοτωθεί ο Περίβολος και Μαντας. Το θάνατο του Ντάρα εκδικήθηκε αργότερα ο Αναγνώστης Ριπεσιώτης.
Τα Σουλιμοχώρια και τα Κοντοβούνια
κοιτίδες της κλεφτουριάς
πηγή www.lithoksou.net
Τα Σουλιμοχώρια ,τα χωριά των Κοντοβουνίων ,τα χωριά του φαναριού και της Ζουρσας, της Ορεινής Τριφυλίας, της Τριπύλης,η Μάλη ήταν αγαπημένα λημέρια των Κλεφτών και πάρα πολλοί διάσημοι στην εποχή τους Κάποι κατάγονται από εκείνα τα χωριά..
4.Τα Ορλωφικά
Στις 8 Φεβρουαρίου του 1769 όσοι βοσκοί απ τα βουνά της Μάλης έτυχε να αγναντέψουν κατά το πέλαγος είδαν μακριά κοντά στη γραμμή του ορίζοντα μια μικρή αρμάδα από πολεμικά πλοία που αρμένιζε αργά κατά το Βορά. Πέρασε ανοιχτά από το Νησί της Πρώτης έξω απ τους Γαργαλιάνους, πέρασε και τα νερά της Κυπαρισσίας και άραξε αρόδο έξω από το Θολό, λίγα χιλιόμετρα από την Κυπαρισσία. Ήταν τα καράβια των αδελφών Ορλόφ ,που είχαν έρθει στο Μόρια από τη Ρωσία ,με διαταγή της Τσαρίνας Αικατερίνης .Σκοπός τους να εξοπλίσουν τους ραγιάδες για να σηκώσουν επανάσταση και να ελευθερώσουν το Μοριά. Στο Θολό περίμεναν τους Ρώσους οι Προεστοί της Ανδρίτσαινας και της Φιγαλίας, ο Κανελλόπουλος κι ο Χριστόπουλος. Παρέλαβαν 3000 όπλα και πολεμοφόδια και εξόπλισαν επαναστατικά σώματα στην Αρκαδιά και στην Ολυμπία.
Στις 12 του Απρίλη σήκωσαν επανάσταση και στις 15 του ίδιου μηνός κινήθηκαν 3500 άνδρες για να πολεμήσουν τους Τούρκους της Αρκαδιάς και του Ναβαρίνου. Οι Τούρκοι της Κυπαρισσίας κλειστήκαν στο κάστρο μα οι Έλληνες τους πολιόρκησαν και τους εξόντωσαν. Μα το Νιόκαστρο και η Μεθώνη ,δυνατά κάστρα και καλά εξοπλισμένα κρατούσαν γερά..
Τον Ιούλιο του 1770 μπήκε στην Τριφυλία ο Μουσταφά Πασάς με 16000 Τούρκους ,8000 Τουρκαλβανούς μισθοφόρους ,ιππικό και κανόνια και πέρασε από το λεπίδι και τη φωτιά όλες τις πόλεις και τα χωριά που βρέθηκαν στο διάβα του.(Γρηγοριαδης από Κοσμα Αντωνόπουλο σελ.133)Τους άνδρες και τους γέροντες τους σκότωνε ενώ τα παιδιά και τις γυναίκες τα έπαιρνε σκλάβους για τα χαρέμια των πασάδων και τα παζάρια της Ανατολής. .Στις 8 Ιουλίου ο Μουσταφά Πασας έφτασε εξω από τη Ζουρτσα όπου βρίσκονταν 5000 ένοπλοι Τριφύλιοι και 10000 αμαχοι, γυναικόπαιδα και γέροντες. Αρχηγός των Ελλήνων ήταν ο Φώτιος Γρηγοριαδης .Δυο ημερόνυχτα οι πολιορκημένοι απέκρουαν τις λυσσαλέες επιθέσεις του Τούρκικου στρατού μα δεν μπόρεσαν να αντέξουν περισσότερο. Έκαναν έξοδο και προσπάθησαν να διασπάσουν τον κλοιό. Όσοι σωθήκαν έφτασαν στο ορεινό και απόρθητο Σουλιμά ,,μα οι απώλειες ήταν πολλές. Από τους ενόπλους χάθηκαν 400 και 170 τραυματίες που αφέθηκαν στα χέρια του εχθρού αλλά από τους άμαχους σχεδόν 5000 βρήκαν το θάνατο .Οι Τούρκοι έφτασαν λίγο αργότερα και στο Σουλιμά και πολιόρκησαν ξανά τους επαναστάτες που ωστόσο μετά από μερικές μέρες παραδόθηκαν αφού υπόγραψαν συνθήκη με έντιμους όρους.
Γεννήθηκα εις τα 1770 Απριλίου 3 την Δευτέρα της Λαμπρής .Εγεννήθηκα εις ένα βουνό εις ένα δέντρον από κάτω,εις την παλιά Μεσσηνία, ονομαζόμενον Ραμοβούνι.
Αλή Τσεκουρας ροβολαει από το πρασιδάκι
φέρνει κεφάλια κλεφτικα κεφαλια αντρειωμενων
και ντεσκερεδες απολάει
Τότε ο Σουλτάνος αποφάσισε να εξοντώσει τους Αλβανούς. Συνήψε μια προσωρινή συμμαχία με τους κλέφτες και έστειλε το Χασάν με έξι χιλιάδες άντρες για να καταδιώξουν την Αλβανική ορδή. Εκείνα τα χρόνια ο ισχυρότερος κλέφτης ήταν ο Κωνσταντίνος Κολοκοτρώνης ο πατέρας του γέρου του Μοριά. Στα 1779 ,3000 κλέφτες με αρχηγό τον Κολοκοτρώνη και οι 6000 του Χασαν σχημάτισαν μια δύναμη 9000 ανδρών και άρχισαν να καταδιώκουν τους Τουρκαλβανούς .
Η κύρια δύναμη των Αλβανών από δέκα χιλιάδες άντρες οχυρώθηκε στην Τριπολιτσά .Στις 10 Ιουλίου 1779 ο Χασάν, ύστερα από νυκτερινή πορεία, εμφανίστηκε αιφνιδιαστικά μπροστά τους. Οι Έλληνες είχαν οχυρωθεί στα Τρίκορφα λίγο πιο έξω από την Τρίπολη για να εμποδίσουν τους Τουκαλβανούς να ξεφύγουν από εκείνο το μέρος. Εκτός από τον Κωσταντή Κολοκοτρώνη βρεθήκανε εκεί και πολλοί Τριφύλιοι , ο Αλέξης Ντάρας από το Ψάρι,Γιάννης Θειακός από του Σκληρού ,Γιάννης Κόρδας από του Κούβελα, ο Ντάβος από το Σουλιμά και πολλοί άλλοι.
Γράφει ο Κολοκοτρώνης για εκείνη τη μάχη:
Ἦλθαν τὰ στρατεύματα τὰ Τούρκικα τοῦ Καπετάμπεη ἕως τὸν Ἅγιον Σώστην. Πάλι βγαίνουν 6.000 διὰ νὰ πᾶνε εἰς τὸν πατέρα μου, καὶ αὐτὸς πάλι τοὺς ἀντέκρουσε. Εἴδανε ὅτι δὲν ἠμποροῦν νὰ βαστάξουν οἱ Ἀρβανίτες μέσα εἰς Τριπολιτσά, διατὶ δὲν ἦτον τότε τειχογυρισμένη. Ἐσυνάχθηκαν ὅλοι καὶ πᾶνε εἰς τὸν πατέρα μου, καὶ αὐτὸς τοὺς ἐστάθηκε μὲ ὁρμήν, καὶ τοὺς ἐγύρισε κατὰ τὸν κάμπον.
Ο Πύργος των κρανίων που χτίστηκε απο τους Τούρκους το 1809 στη Σερβία. .Εναν παρόμοιο πύργο χτισμενο με τα κεφάλια των Αλβανών έφτιαξαν και οι Τούρκοι στην Τριπολιτσά.Η διαδικασία αποκοπής του κεφαλιου των θυμάτων και στη συνεχεια το χτίσιμο τους γινόταν απο τους ιδιους τους μελοθάνατους που τους αφηναν επιτηδες να ζησουν για να περατωσουν την μακαβρια κατασκευή.Στο τελος εκτελουνταν και αυτοί εκτος απο εναν που αναλαμβανε να αποκεφαλισει και να χτισει μεχρι που στο τελος αποκεφαλιζοταν και αυτός.Η ανατριχιαστικη περιγραφή αυτης της ιδιοτυπης και φριχτης τιμωρίας μας εχει μεταφερθει απο τον Δημήτριο Καλλεργη ο οποιος σώθηκε ως εκ θαυματος οντας ο τελευταίος από τους "ιδιότυπους"χτίστες του "Πυργου των Κρανίων "το 1827 Πηγή: argolikivivliothiki.gr
Ωστόσο οι Αλβανοί λίγο πριν τη τελική σύγκρουση τους με τους κλέφτες του Κωσταντή Κολοκοτρώνη και τους άλλους καπεταναίους έστειλαν ένα γραμμα που έμελε να βγει προφητικό.
Δεν κάματε καλά να σμίξετε με τους Τούρκους και να ‘ρθητε να μας βαρέσετε. Ναίσκε ορέ ,δεν το παντέχουμε τούτο το πράμα και σαν εσείς είχατε αιτία μαζί με μας ,τότενες να ρχόσασταν παλικαρίσια να τα βάζαμε ορέ τα πράματα στην καλή τους στράτα.
……………………………………………
Ταχιά οι Τούρκοι θενα βαρέσουνε και σας όλους και θα σας σκοτώσουνε, ελάτε σαν καλά παλικάρια που ήσαστε να τα συμφωνήσουμε ,μη καρτερείτε.
Τριπολιτσά στις 8 Ιουλίου 1779
Αλη Χατζή Μπέης
Σουλεημάν Μπέης.>>
Και αλήθεια δεν πέρασε ένας χρόνος και οι Τούρκοι κατέβηκαν ξανά στο Μοριά και εξολόθρευσαν τους Κολοκοτρωναίους και πολλούς άλλους Κλέφτες στους Πύργους της Καστάνιτσας. Ο Κωνσταντής Κολοκοτρώνης σκοτώθηκε αλλά ο μικρός Θοδωρής και τα αδέρφια του γλίτωσαν το θάνατο. Θα τους απαντήσουμε αργότερα κλέφτες και κάπους στα βουνά της Πελοποννήσου.
Ὅταν τοὺς ἐπολέμησε ὁ πατέρας μου, τοῦ ἔλεγαν:
5.Ο Χαλασμός της Κλεφτουριας 1804-1806
Μετά την εξόντωση των Τουρκαλβανών που λυμαίνονταν για δέκα χρόνια την ύπαιθρο της Πελοποννήσου άρχισε να ανθίζει πάλι η ζωή στον κατεστραμμένο Μοριά.Οι κάτοικοι κατέβηκαν πάλι στα χωριά τους κι άρχισαν να καλλιεργούν με λιγότερο φόβο πια τη γη ,να χτίζουν καινούρια σπιτικά να νοικοκυρεύουν τα χωριά τους, με άλλα λόγια να ευημερούν.Η σκιά όμως του Οθωμανού δυνάστη παρέμενε βαριά κι οι φόροι ,τα δωσίματα όπως τα έλεγαν τότε ,αμείωτα στέκονταν θηλιά στο λαιμό των νοικοκυραίων που πάλευαν με τη γη. Είχαν από τη μια να θρέψουν την οικογένεια τους αλλά από την άλλη έπρεπε να κρατούν και χορτασμένο το Οσμανλίδικο θηρίο που ξαπόστελνε τους χαρατσήδες του να μαζύουν τους φόρους και να γδύνουν τους φτωχούς ξωμάχους απ το βιος τους.
Έτσι γρήγορα γέμισαν τα ξανά βουνά από κλέφτικα μπουλούκια. Και δυνάμωσαν τόσο οι Κλέφτες του Μοριά οπού έγιναν κράτος εν κράτει και δεν τολμούσε να πατήσει τούρκικο πόδι στα χωριά που διαφεντεύανε οι Κλέφτες. Ο πρωτοκλέφτης ήταν ο Ζαχαριάς αλλά στο πόδι του ανδρώθηκαν και διδάχτηκαν τους κανόνες της κλέφτικης ζωής κι άλλοι κλέφτες. Στα ορεινά της Τριφυλίας η εξουσία του Σουλτάνου είχε πλήρως χαθεί και δεν μπορούσαν οι Τούρκοι να περάσουν με ασφάλεια ούτε φόρους να μαζέψουν ούτε να κοιτάξουν τις περιουσίες τους όσοι είχαν μεγάλα τσιφλίκια στα χωριά.
Οι Τούρκοι μετά από αυτό αποφάσισαν ότι ηταν η ωρα να θέσουν παλι υπο την εξουσία τους το Μοριά.
Τα’ακους αφεντη βασιλια κι εσυ κυρα Σουλτάνα;
Οι κλεφτες που είναι στο Μορια γεννηκαν βασιλιαδες
Ο Θοδωράκης βασιλιάς και ο Ζορμπας Βεζύρης,
κι ο Γιώργος από τον αητο Βοιβοντας ξακουσμενος
κι ο Μητρος της Βυδίσοβας είναι κατής και κρενει
Μόλις το μήνυμα της απαγωγής έφθασε στην Πόλη και έμαθε ο Σουλτάνος ότι οι Κλεφτες αλωνίζουν στην Πελοπόννησο, έβγαλε αμέσως διαταγή για την εξάλειψη της Κλεφτουριάς στο Μοριά την παραδειγματικη τιμωρία όλων τω κλεφτών μα κι οσων τους προσεφεραν καταφύγιο . Ανάγκασε και τον Πατριάρχη Καλλίνικο να εκδώσει συνοδικό που να καταδικάζει όποιον βοηθούσε τους κλέφτες, ούτε ψωμί ούτε νερό δεν έπρεπε να παίρνουν. Κι άρχισε τότε ένα ανελέητο κυνήγι που είχε σκοπό τη σύλληψη και τη θανάτωση χωρίς άλλη διαδικασία οποιουδήποτε φερόταν ως εμπλεκόμενος με τους ανυπότακτους Κλέφτες. Η ποινή ήταν φριχτή: Ανασκολοπισμός δηλαδή το γνωστό παλούκωμα.
Σούβλιζαν το θύμα με σιδερένιο παλούκι χωρίς αιχμηρή άκρη ,ώστε να διαπερνά το σώμα χωρίς να προκαλεί μεγάλες βλάβες στα ζωτικά όργανα. Έστηναν το παλούκι όρθιο αφήνοντας το βάρος του σώματος να κάνει την υπόλοιπη δουλειά. Στο τέλος η μύτη έβγαινε δίπλα από το λαιμό.
Ήτανε ειδικοί βασανιστές οι παλουκτσήδες γιατί ήθελε τέχνη ώστε να μη σκοτώσουν το θύμα και να βαστάξει μέρες το μαρτύριο,να βλέπουν οι ραγιάδες και να το χωνεύουν καλά ,τι παθαίνει όποιος σηκώσει κεφαλι στο Σουλτάνο. Και εβγήκαν στη Μεσσηνία καραβάνια με επαγγελματίες βασανιστές που έφερναν μαζί τους τα μεγάλα χρωματισμένα παλούκια και άλλα όργανα βασανισμού που τα στήσανε άλλα στη Σκάλα της Μεσσηνίας και άλλα στο Σινάνη στη σημερινή Μεγαλόπολη ισως και στην Παλουκόραχη της Τριφυλίας ανάμεσα Αητο και Αρτίκι.
Το παρακάτω ειναι η περιγραφή του ανασκολοπισμού -του παλουκώματος επί το λαϊκότερον-από έναν ξένο περιηγητή που παρακολούθησε μια τετοια εκτέλεση.
«Ξαπλώνουν τον μελλοθάνατο καταγής μπρούμυτα κι ό δήμιος ανοίγει το κάτω μέρος του σώματος μέ ενα ξουράφι. "Υστερα μπήγουν στην πληγή ενα μυτερό παλούκι μακρύ οχτώ πόδια καί αρκετά χοντρό, χτυπώντας τήν άκρη μέ ξύλινο κόπανο. "Οταν ή μυτερή άκρη βγή από τον δεξιό ώμο τοϋ θύματος, δένουν τα χέρια στο παλούκι καί τό καρφώνουν όρθιο στο χώμα. Κι' ό όχλος, πού παρακολουθεί την εκτέλεση, γιουχαΐζει». (Κ. Σιμοπούλου , Ξένοι ταξιδιώτες στην Ελλάδα, τ. Α', 'Αθήνα 1970, σ. 714, τ. Β', 'Αθήνα 1973, σσ. 95 καί 399).
Ετσι παλουκώθηκα πολλοί ονομαστοί κλέφτες και κάποι. Οι Νταραίοι από το Ψάρι,οι Μανταίοι απ τη Βυδίσοβα,ο Κόντος απ τη Τριπύλα …
Ο Μεγάλος κατατρεγμός της Κλεφτουριάς ετσι έμεινε γραμμένη στην ιστορία αυτή η περίοδος.Σε δυο χρόνια πό το 1804 εως το 1806 εξαφανίστηκε κάθε ζωή πάνω στις Μοραιτικες βουνοκορφές. Με τις ενέδρες και τις παγάνες που οργάνωσαν οι Τούρκοι όποιος διαβάτης τύχαινε να πέσει στα χέρια τους φονευόταν και μάλιστα με μαρτυρικό τρόπο. Είτε ηταν Κλέφτης είτε αφταιγος.
Γραφει ο Σατομπριάν.
Υπήρχε κοντά στο βουνό της Ιθώμης μια ομάδα από πενήντα περίπου Κλέφτες που λυμαίνονταν τον δημόσιο δρόμο. Ο πασάς λοιπόν της Πελοποννήσου ,Οσμάν το όνομα πήγε ο ίδιος αυτοπροσώπως εις το μέρος εκείνο και με στρατό περίζωσε τα χωριά όπου έβρισκαν συνήθως καταφύγιο οι Κλέφτες. Αλλά επειδή είναι πολύ δύσκολο στους Τούρκους να διακρίνουν τον Κλέφτη από απλό διαβάτη,όλοι όσοι βρέθηκαν μπροστά στο στρατό του Πασά κατεσφάγησαν χωρίς έλεος,ώστε εξοντώθηκαν βεβαίως οι Κλέφτες αλλά μαζί με αυτούς και τριακόσιοι εντελώς αμέτοχοι Έλληνες χωρικοί.
Στο τέλος όσοι λίγοι απομειναν Κολοκοτρωναιιο ,ο Γιώργο Κοσμά από τον Αητό και αρκετοί άλλοι έκαναν ένα συμβούλιο στο χάνι του Κοκλα. για να αποφασίσουν τι δρομο να τραβηξουν.
Ο Θοδωρος Κολοκοτρωνης προτεινε να χωριστούν σε μικρες ομάδες και μπορεσουν μυστικα να περασουν απεναντι στη Ζάκυνθο.Αυτο βεβαια δεν ηταν καθολου ευκολο γιατι ολες τις ακτες τις φυλαγανε οι Τουρκοι.
Ο Γιάννης Κολοκοτρώνης ο λεγόμενος Ζορμπας μαζί με τον Γιωργο από τον Αητο αντεδρασαν.Δεν ηθελαν να αφήσουν τον τόπο τους .Προτιμουσαν να πολεμησουν και να πεθάνουν στο Μοριά.
Τα κουμούτσα του Μοριά με θρέψανε ,τα ορνια του Μορια ας με φανε
,ειπε ο Ζορμπας και πηρε μαζι με άλλους πεντε καπεταναίους και τα παλικαρια τους το δρομο για τη Δημητσανα οπου γνωριζε τα κατατόπια και ελπιζε να βρουν καταφύγιο .Εκει εξω από τη Δημητσανα είναι που τελικα συναντησαν το θάνατο.
Οι άλλοι προσπαθησαν να διαφυγουν και αρκετοί στο τελος τα καταφεραν μεταξυ αυτών κι Θοδωρος Κολοκοτρωνης,ο Γιαννακης Μελιος και άλλοι που ανταμωσαν στα εφτανησα και καταταχτηκαν στους Ευρωπαικους στρατούς.Περιγραφει πολυν γλφυρά το δημοτικο ποιημα εκεινα τα χρόνια του διωγμού και το πως αποφασισανε στο τελος να χωρίσουν οι κλεφτες σε μικρες ομαδες και να μπορεσουνε να φυγουν κρυφα απ την πελλοπονησο για τη Ζακυνθο.
Εβγήκε ενας Δερβεναγας και κυνηγαει τους Κλεφτες
σέρνει μπαλταδες στα άλογα ,τσεκουρια στα μουλάρια
βαρει τσακιζει γόνατα και ξεκλειδώνει χέρια (Κοσμας Αντωνόπουλος)
Παραπάνω στίχοι αναφερονται στον Μεγαλύτερο διώκτη των κλεφτών τον Αλή Τσεκουρα. Ηταν Οθωμανος αξιωματούχος από την Τριπολιτσά αλλά ειχε μεγαλη περιουσια και συμφεροντα σε πολλα χωρια του Μοριά.Ειχε με δικη του πρωτοβουλια αναλάβει την καταδίωξη των κλεφτών και για να πετυχει το σκοπο του υπέβαλε σε απίθανα βασανιστηρια στους χωρικους ώστε να αποκαλυψουν πληροφοριες για τους κλεφτες. .Επαιρνε τα κεφάλια των θυματων όπως ηταν τότε συνηθεια και τα μετέφερε στην Τριπολιτσα ώστε να εισπράξει την προβλεπόμενη αμοιβή. Οργίασε κατά την περίοδο του διωγμού των Κλεφτών καθως είχε οργανώσει δικο του καταδιωκτικό σώμα οπου μετέφερε μαζι και οργανα βασανισμού.
Εψές, προψές εδιάβαινα, απ’ τα Σουλιμοχώρια,
... Εχω δυο μηλα κόκκινα δυο κλεφτικα κεφάλια…
Ειναι ενας στίχος που φανερώνει τον κυνισμο του Σαδιστή Οθωμανού..Αναφερεται στη στιγμή που ο Αλη Τσεκούρας λεει στον Χρόνη τον πατερα των νεκρών κλεφτών Αγγελή και Ανασταση να μαντεψει τι εχει μεσα στο σακι που κουβαλα. Τελικά του αποκαλυπτει ότι ειναι τα κεφάλια των παιδιών του των αδελφών Αγγελή και Αναστάση που ζουσαν στο Σουλιμά αλλα ειχαν καταγωγή από το το Σαντανι .
Οι δυο αδελφοι πριν τους αποκεφαλίσει ο Αλη Τσεκουρας βασανιστηκα απανθρωπα αφου τους εσπασαν τα κοκαλα με τα κοντα τσεκουρια που χρησιμοποιουσε ο Αλης και στα οποια οφειλει και το φοβερό ονομα του.
Στην Αλωση της Τριπολιτσας ο Αλη Τσεκουρας για να μην πεσει στα χερια των Ελληνων οπου ηξερε τον περιμενε ,αυτοπυρποληθηκε στο σπίτι του αφου σκοτωσε πρωτα τη γυναικα , την Κορη του και την Ελληνιδα υπηρετρια του.
6.Ο θάνατος των Κολοκοτρωναιων και του Γιωργου
στο ληνο της Μονης Αιμυαλών
1806 Φεβρουαρίου 1
Εκινιγισαν τους Κλέφτες και τους εσκώτασαν
Τους Κολοκοτρωναίους και το Γιώργο.
Αυτή η λιτή αναφορά στο θάνατο των τελευταίων από τους κλέφτες της Πελοποννήσου βρίσκεται γραμμένη σ’ένα εκκλησιαστικό βιβλίο της μονής των Αιμυαλών. Δεν βρηκε άλλο χαρτι ο συγγραφεας –ηταν δυσεύρετα τοτε στην Ελλαδα τετοια πράματα-και σημείωσε το γεγονός όπου βρηκε προχειρο χωρο, στο περιθώριο δηλαδή του μηναιου .
Δυο γραμμές ανορθόγραφα γραμμένες, από άνθρωπο προφανώς ολιγογράμματο που ειχε όμως την οξυδέρκεια να εκτιμήσει το μεγαλείο της θυσίας. Μιας θυσίας της οποίας υπήρξε αυτόπτης..
Και έκρινε πως θα ηταν αδικο ετούτο γεγονός να ξεχαστεί .Θα ηταν αδικο να λησμονηθει στο πέρασμα του χρόνου η απέλπιδα και για αυτό γενναία μαχη τεσσάρων παλικαριών παιδιών του Μοριά που έπεσαν εκεινο το πικρό το απογευμα του φλεβάρη του 1806 εξω από το μοναστηρι των Αιμυαλων κοντα στη Δημητσάνα.. Προδομενοι, κυνηγημένοι από λεφουσια Τούρκων μα κι Ελλήνων που αναγκαζονταν να συμμετεχουν και αυτοί στις μεγάλες παγάνες που οργανώθηκαν με σκοπο την εξόντωση ολων μα ολων των κλεφτων που ζουσαν στα βουνα και τα λαγκαδια της Πελοποννησου.Ηταν διαταγή του Σουλτάνου ρητή ,θανατος συτους που τολμησαν να σηκώσουν το κεφάλι στη βούληση του ισχυρού Μοναρχη.
Οι πέντε ηταν Κολοκοτρωναιοι ο Γιάννης Κολοκοτρωνης Ζορμπας το παρατσούκλι του γιατι ηταν αψύς χαρακτήρας , δεν ηξερε να ελίσσεται και τεσσερα ξαδέλφια του του Θοδωρή Κολοκοτρώνη .
Κι ο έκτος ποιος να ήταν έκτος από τους Κλέφτες που χάθηκαν εκείνη τη μέρα στους Αιμυαλους; Ποιος να ήταν αυτός Γιώργος που ο ο άγνωστος μοναχός αισθάνθηκε την ανάγκη να αποτυπώσει το όνομά του ξέχωρα από των άλλων που δεν ηταν αγνωστοι ουτε και τυχαιοι…ηταν αδέλφια και πρωτοξάδερφα του Κολοκοτρώνη, παλικάρια που δεν καταδέχτηκαν να φύγουν απ το Μοριά και να περάσουν στη Ζάκυνθο.
Ο εκτος Κλέφτης ήταν Ο Γιώργος Κοσμάς, ο Γιώργος από τον Αητό όπως ήταν γνωστός σε όλο το Μοριά.
Από τα πρωτοπαλίκαρα του Ζαχαριά του μεγαλύτερου Κλέφτη στα χρόνια πριν την επανάσταση απόκτησε σύντομα δικό του Μπουλούκι κι έγινε ξακουστός σόλα τα χωριά της Μεσσηνίας και της Τριφυλίας .Όπου περνούσε εκείνος ,ο κόσμος ανάσαινε από τη μέγγενη της σκλαβιάς καθώς προστάτευε τους αδύνατους απο την ασυδοσία των ισχυρών.
Στα χωριά τον προσμένανε με χαρά γιατί ήταν αγαπητός ,και δεν έπαιρνε από το βιός τους παρά μοναχά τα απαραίτητα κι είχε και πολλά βαφτιστήρια όπως συνήθιζαν εκείνη τη εποχή οι ξακουστοί καπεταναίοι.
Ο Γιώργος δεν εφάνηκε τούτη την εβδομάδα,
εδιαει πάνω στα χωριά ψηλά στα κορφοβούνια,
πάει να βαφτίσει ένα παιδί να βάλει το ονομά του.
Τη αποφράδα μέρα εκείνη του Φλεβάρη οι έξι φυγάδες μπήκαν στο μοναστήρι και γύρεψαν από τον καλόγερο να τους κρύψει .Ήταν βαρύς χειμώνας και δεν είχαν που να πάνε. Απ’άκρη σ’ άκρη γύριζαν τον τόπο οι Τούρκικες παγάνες χτενίζοντας βουνά και λαγκάδια ,όλα τα μέρη που θα μπορούσαν να κρύβονται ή λημεριάζουν οι κλέφτες κι αλλοίμονο σ’οποιον έπεφτε στο πέρασμα τους, αθώος ήταν η ένοχος τον περίμενε ο θάνατος φριχτός .Ο μοναχός τους έδωσε ψωμί να φάνε και νερό να πιουν και ύστερα τους έκρυψε μέσα στο ληνό του μοναστηριού.
Στέκει ακόμα σήμερα εκείνος ο ληνός, ένας πέτρινος ληνός, όπου το Σεπτέμβρη πατούν τα σταφύλια από τα αμπέλια του Μοναστηριού. Έχει σκεπή από πάνω κι φάνηκε πως θα ήταν καλή κρυψώνα για τους κυνηγημένους.
Μα ο ο καλόγερος θυμήθηκε την φριχτή τιμωρία που τον περίμενε αν ανακάλυπταν ότι βοήθησε τους Κλέφτες κι απάνω στο φόβο του ,έτρεξε γρήγορα να τους καταδώσει στις αρχές της Δημητσάνας.. Σε λίγο δεκάδες οπλοφόροι κύκλωσαν το Λινό και ζήτησαν από τους κλεισμένους να παραδοθούν.
Αρνήθηκαν κι απάντησαν με πυροβολισμούς. Καθώς οι διώκτες τους δεν είχαν την διάθεση να ανταμώσουν το χάρο από την κόψη του κλέφτικου σπαθιού δεν τόλμησαν να κάνουν έφοδο και να τους βγάλουν .
Ο Κλέφτες πολέμησαν μέχρι τις τρεις το μεσημέρι, ελπίζοντας πως μόλις πέσει η νύχτα-ήταν χειμώνας και νύχτωνε νωρίς- θα καταφέρουν να ξεφύγουν με γιουρουσι μέσα στα σκοτάδια και να κρυφτούν στους λόγγους. Δεν στάθηκαν όμως τόσο τυχεροί. Κάποιος σκέφτηκε ένα τρόπο για να τους ξετρυπώσει από το λημέρι τους.
(Χημικο πόλεμο θα το λέγαμε σήμερα)
Έστειλαν στη Δημητσάνα κι έφεραν θειαφοκερια– κεριά ζυμωμένα με θειάφι- που όταν ανάβουν βγάζουν παχύ και δύσοσμο καπνό. Άναψαν τα θειαφοκέρια και τα πέταξαν μέσα στο Ληνό. Οι άτυχοι Κλέφτες εξαντλημένοι από την πολύωρη μάχη και πνιγμένοι απ τον καπνό, προκειμένου να σκάσουν η να καούν από το εμπρηστικό υλικό επεχείρησαν ηρωική έξοδο .Τους σκότωσαν αμέσως όλους και τα κεφαλια τα πηγαν στην Καρυταινα .Τα ακέφαλα σωματα τους αργότερα τα εθαψαν στον περιβολο της μονής.
Σήμερα δυο Κυπαρισσια σημαδευουν τα μνηματα των τεσσάρων και θυμίζουν τον φρικτο και ηρωικό θανατο τους
Και σωπασαν πια τα καρυοφίλια και για χρόνια δεν αντηλαλησαν από το κλεφτικο τραγούδι τα βουνά και χαθηκε η κλεφτουρια σ’εκεινο τη μαζικο διωγμό της διετίοας 1804-1806 που εμεινε στην ιστορια ως μεγαλος κατατρεγμος των κλεφτών.
Νατ’ταν ο Γιώργος γνωστκός
να’χε κι ο Γιάνης γνώση
θα πήγαιναν στη Ζακυνθον
που΄ναι κι ο Θοδωράκης.
7.Η οργανωση της επαναστασης στην Τριφυλία
Μετα τον αφανισμο της κλεφτουριας στην Πελλοπονησσο οσοι γλίτωσαν και καταφεραν να περασουν στη Ζακυνθο εγιναν περιζήτητιο μισθοφοροι σε σώματα που σχηματιζαν ιο μεγαλες δυναμεις της εποχης ,Αγγλια Γαλλια Ρωσσία στους μεταξυ τους πολεμους.
Η φιλικη εταιρεια ειχε ξεκινησει τη δραση της και ειχε ηδη ενταξει στα μελη της τους σημαντικοτερους οπλαρχηγούς αλλα και ιερεις και ανθρωπους των γραμματων και εμπορους.Στην Τριφυλια ηταν μυημενοι από το 1818 ο Δεσπότης Γερμανος και ο Πρωτοσυγγελος Φραντζης ο Γιαννης Μέλιος,Κωνσταντινος και Δημητρης Μελιος,Παπατσωρης,Αθανασιος Γρηγοριάδης και άλλοι.
Ο Μητροπολιτης Γερμανος και ο Πρωτοσυγγελος Φραντζης αναλαμβανουν να ορκισουν και άλλους Τριφυλιους πατριωτες και να τους ετοιμασουν γα την επανασταση.
Αυτοι που πήγαν ν στη Ζάκυνθο και στα Ιονια νησια παλι ηρθαν σε επαφη για πρωτη φορά με μερη που δεν ταχε σκεπασει η Οθωμανικη κατοχή.
Ανοιξαν τοτε τα ματια των Ελληνων ειδαν πως είναι η ζωή στον πολιτισμενο κόσμο.Φρεσκες ιδεες φωτισαν το σκοτεινιασμενο αοπ τα σκοταδια της αγραμματοσυνης νου τους ,ειδαν τα νεα οπλα και τακτικες του μοντερνου πολέμου και το κυριωτερο γνωριστηκαν μεταξυ τους πολεμιστες απ ολη την Ελλαδα .Η ωρα του ξεσηκωμου ζυγωνε ηταν φανερό και υπήρχαν χιλιαδες ετοιμοπολεμοι Ελληνες ετοιμοι να διαθεσουν τη ζωή και το βιος τους για την ανεξαρτησία της πατριδας μας.
Λόγια του Κολοκοτρώνη:
"Εις τον καιρον της νεότητος μου,ακαδημιαι και σχολεια δεν υπηρχαν,μολις ησαν μερικα σχολεια εις τα οποια εμαθαιναν να γραφουν και να διαβαζουν.Οι παλαιοι κοτζαμπασηδες οπου ησαν οι πρωτιστοι του τόπου ,μόλις ηξευραν να γραφουν το ονομά τους.Δεν είναι παρα αφου επηγα εις Την Ζάκυνθο οπου ευρηκα την Ιστορια της Ελλαδος εις την απλη Ελληνικη.Τα βιβλία οπου εδιαβαζα συχνα ητον η ιστορια της Ελλαδος,η ιστορια του Αριστομενη και Γοργώ (εννοεί την ιστορία των Μεσσηνικων πολεμων του Παυσανία ,Γόργος ηταν ο γιος του Αριστομένη)και η ιστορία του Σκεντερμπεη.Ο Σκεντερμπεης ηταν ο Γεωργιος Καστριώτης που είναι εθνικος ηρωας των Ελληναων και των Αλβανών για τη δραση του εναντιον των Τουρκων κατακτητών."
Όπως είναι προφανές τα αναγνώσματα που είχαν απήχηση εκεινη την εποχή ηταν αυτά που εκθειαζαν,τόνωναν το επαναστατικό πευμα ,δεν ηταν τυχαίο ότι ο Κολοκοτρώνης ειχε προτίμηση στην ιστορία δηλαδή των Μεσσηνιακών πολεμων. Έμοιαζε πολύ η κατάσταση που βίωναν οι αρχαίο Μεσσήνιοι κατω από την καταπίεση των Σπαρτιατών με τη πραγματικότητα που βιωναν οι Ελληνες στα χρόνια της Τουρκοκρατίας και ηταν φυσικό ο Κολοκοτρώνης να συγκινειται ιδιαιτερα αυτην την ιστορία .
26 εως 30 Ιανουαρίου του 1821 συγκεντρώνονται στη Βοστίτσα (σημερινό Άγιο) οι κεφαλές των Ελλήνων που ηταν μυημένοι στην Φιλική Εταιρεια για να συμφωνησουν τον τροπο και τον χρόνο που θα ξεκινήσουν την επανάσταση. Παλαιών Πατρων Γερρμανός, Γρηγόριος Δικαίος (Παπαφλέσσας) ως αντιπρόσωπος της Φιλικής Εταιρείας,Χριστιανουπόλεως Γερμανός με τον Αμβρόσιο Φρανζτή τον Πρωτοσύγγελο του και άλλοι αρχιερείς και προεστοί της Πελοποννήσου. Αποφασισσαν ως πιθανότερη ημερομηνια την 25 Μαρτιού και ανέλαβαν να καμουν έρανο για τα πρώτα εξοδα του αγώνα καθώς και να ενημερώσουν οσους μυημενους ,δεν μπορουσαν να περαβρεθουν στη συνέλευση.
Ο Χριστιανουπολεως μάλιστα οριστηκε να ειδοποιησει τους προεστούς του Μυστρα, Καλαμάτας ,Αρκαδιάς ,Καρυταινας και Φανάρίου για της αποφασεις της συνελευσης..
Φτανοντας ο Δεσποτης Χριστιανουπόλεως στην Αρκαδιά ,και πριν ακομα πιει μια ρουφηξια από τον καφε που του ειχαν ετοιμασει, μαζευτηκαν καμποσοι Τουρκοι επισημοι για να τον ρωτήσουν ανεμελα δηθεν , πως πηγε το ταξιδι και τι σημαντικο τάχα ειχαν να κουβεντιασουν τοσοι και τοσοι ρωμαιοι μαζεμενοι στη Βοστιτσα.
Ο Μητροπολιτης προσπαθησε να θολωσει τα νερα,
κατι χτηματικες διαφορες ειχαν τα μοναστηρια και εκαναμε συμβουλιο για να τις ρυθμισουμε.Κι ευθυς συμπληρωσε,και ν ακουσατε τιποτα πειργε πραγματα και υποπτα ,μη δινετε βαση Μπεηδες , φημες είναι μωρολογίες που σκορπαει εδώ κι εκει ο Αλη Πασας για να κανει τη δικη του δουλεια και να βλαψει το μεγάλο μας Σουλτανο και το Ντοβλετι.
8.Η στάση του Αλή Πασά και ο ερχομός του Χουρσίτ Πασά στην Πελοπόννησο.
Ο Αλη πασσας Τεπελενλής ο ραδιούργος γιος της Χάμκως ειχε σηκωσει επανασταση από το 1820 ενάντια στο Σουλτάνο. Και οι Τουρκοι δεν ειχαν καιρο πια να ασχοληθουν με τους ραγιαδες του Μοριά γιατι θεωρουσαν πιο επικινδυνο τον Αλη που ηθελε να στησει δικο του κρατος και να είναι ασύδοτος από την εξουσία της Κωνσταντινουπολης.Στις 17 Ιανουρίου 1821 στο νησάκι τον Ιωαννίνων σκοτώθηκε ο φοβερός Αλης και το κεφαλι του εστειλε ο Χουρσιτ τροπαιο στην Κωνσταντινούπολη.
Ο Αλή Πασας στη Λίμνη των Ιωαννινων
Χουρσίτ Πασάς, ο Γεωργιανός στην καταγωγή ,
Μορα Βαλεσή (ανωτατος διοικητής του Μοριά)
Από το Νοεμβριο του 1820 ειχε φτασει στην Πελλοπονησσο ο Χουρσίτ πασάς.Ο Σουλτανος τον εστειλε γιατι ηταν γνωστο ότι ηταν αμειλικτος στους εχθρούς του και ιδαιτερα ικανός στην καταπολεμιση οποιουδήποτε αμφισβητούσε την εξουσία του. Οι πληροφορίες που είχε ο Σουλτάνος του έλεγαν ότι κάτι ετοιμάζεται στην Πελοπόννησο κι ο θηριώδης στη συμπεριφορά πασάς είχε διαταγή στην παραμικρή υπόνοια ξεσηκωμού ,να αφοπλίσει τους χριστιανούς ,να συλλάβει όλους τους προεστούς και αρχιερείς και να φέρει στρατό στην Πελοπόννησο για την ενίσχυση της τουρκικής κυριαρχίας.
Ο Χουρσίτ δεν ήταν τυχαία προσωπικότητα. Εξιεσλαμισμένος Γεωργιανός στην καταγωγή είχε ιδιαίτερες πνευματικές ικανότητες και όποια αποστολή του είχε αναθέσει ο Σουλτάνος την είχε φέρει σε πέρας με απόλυτη επιτυχία.Το 1812 έφθασε να αναλάβει το αξίωμα του "Μεγάλου Βεζύρη" και το 1813 υπό την ηγεσία του καταπνίγηκε η επανάσταση των Σέρβων για την απόκτηση της ανεξαρτησίας τους. Εκεί ο Χουρσίτ διέπραξε θηριωδίες κι έγινε πασίγνωστος για τη σκληρότητά του πρός τους ηττημένους Σέρβους. Ήταν λοιπόν για το Σουλτάνο, η καλύτερη επιλογή για την αντιμετώπιση της στάσης του Αλή Πασά και την διατήρηση της τάξης στην Πελοπόννησο.
Σκηνη απο την πρώτη επανάσταση των Σερβων 1804-1813
Ο άγριος χαρακτήρας και οι αιμοβόρες διαθέσεις του προκαλούσαν τον τρόμο σε όποιον είχε την ατυχία να βρίσκεται στην υπηρεσία του . Λέγεται ότι αφού ξεμπάρκαρε στο Ναύπλιο και ξεκίνησε για την Τριπολιτσά μαζί με το χαρέμι του και τους ακολούθους του,μια άμαξα κόλλησε στον κακοτράχαλο δρόμο και καθυστερούσε την πορεία του καραβανιού. Ο Χουρσίτ πλησίασε ανέκφραστος την άμαξα έβγαλε την πιστόλα του και την άδειασε χωρίς άλλη κουβέντα στο κεφάλι του δύστυχου αμαξά ενώ οι άλλοι υπηρέτες κοιτούσαν αποσβολωμένοι καταλαβαίνοντας με τι σκληρόκαρδο αφέντη είχαν να κάμουν. Ευτυχώς για τους Μοραιτες ο Χουσιτ δεν κάθισε καθόλου στην Τριπολιτσά αλλά έφυγε για την Ήπειρο όπου είχε νωρίτερα ξεσπάσει η επανάσταση του Αλη Πασσά. Άφησε στο πόδι έναν κατώτερο αξιωματούχο και τράβηξε με το στρατό του για τα βόρεια
Στις 22 Φεβρουαρίου 1821 ξεσπασε και η ατυχη επανασταση στη Μολδοβλαχία. Ο Υψηλαντης πέρασε τον Προύθο και μπηκε ελευθερωτής στο Ιάσι. Οι Τουρκοι την κατεπνιξαν γρηγορα και αποτελεσματικά. Η κατασταση φαινοταν πως ευνοουσε το ξεσηκωμο στη Νοτια Ελλαδα και κυριως στη Πελοποννησο.Αρχισε λοιπον κρυφα να ετοιμαζονται οι Ελληνες για επανασταση που αποφασισαν να τη ξεκινησουν στις 25 του Μαρτη καθως λεει ο Κολοκοτρωνης.
9.Η Ομηρεια των προκρίτων.
Η Κυπαρισσία (Αρκαδιά )στα χρόνια της Τουρκοκρατίας,αποψη απο οικία
Τα πολλά σούρτα φερτα των προεστών,οι μυστικες συναντ-ήσεις οι προετοιμασίες των οπλαρχηγών στα χωρια δεν αργησαν να φτάσουν στα αυτια του Καιμακάμη της Τριπολιτσάς. Ο Μορα Βαλεσή Χουρσίτ πασας , φευγατος για τα Γιάννενα από τις 6 του Ιανουρίου ειχε αφήσει τον Μεχμετ Σαλή ως αντικαταστατη του στη Διοικηση του βιλαετιού. Εστειλε ο Μεχμετ διαταγή να συγκεντρωθουν ολες οι Κεφαλές ,προεστοί και δεσποτάδες στην Τροπολιτσα ,ταχα για να τον ενημερωσουν για τα πραγματα της επαρχίας του ο καθενας. Στην πραγματικοτητα οπμως ειχε πονηρό σκοπο .Θα τους κρατούσε Ομήρους ώστε ακόμα κι αν οι Ελληνες ετοιμαζανε ξεσηκωμό, τωρα θα το σκεφτοντουσαν καλύτερα αφού οι σημαντικοτεροι από τους αρχηγούς θα ηταν κλεισμενοι στη Τριπολιτσα σαν τον ποντικό στη φάκα. Αν ηθελε, ειχε το ελευθερο από το Χουρσίτ ,τους εκοβε κι ολας ,κι ετσι θαμενε ακεφαλος και αβουλος ο λαος στις επαρχίες.
Στην Αρκαδια το μυνημα για την μεταβαση του Δεσποτη στην Τριπολιτσα εφτασε στις 3 του Μαρτριου του 1821.Ο Χριστιανουπολεως Γερμανος ειχε μόλις φτασει από τη συνελευση της Βοστιτσας .Ηδιαταγή εγραφε πως επρεπε να παρουσιαστουν στην Τριπολη εκτος από τον Δεσποτη και οι δυο προεστοι της επαρχίας ο Ιωάννης Τομαράς και ο Κώστας Καραπατάς. Ο Ιωάννης Τομαράς μαζι με τον πρωτοσύγγελο Αμβροσιο Φρατζή προσπαθουσαν να πεισουν το Δεσπότη Γερμανό να μην πανε στο χαμό τους. Αφου ειχε αποφασιστει η επανασταση ,το να πανε μεσα στην Τριοπλιτσα ,στο στομα του Λύκου θα ηταν σκετη αυτοκτονία.
Μα εδώ φάνηκε το μεγαλειο του γενναιου Ιεράρχη.
Αν ημεις αρνηθώμεν να υπαγωμεν στην Τριπολιτσα θα δώσωμεν αιτία να σφαξωσιν τους Χριστιανούς.Το δικαιον είναι ημεις να απελθωμε και να κλεισωμε τους οφθαλμους των Οθωμανων ,να τους καθησυχασουμε δηλαδη ότι δεν συμβαινει τιποτα υποπτο.Υστερα χαιρετησε για πάντα τους συγγενεις και φίλους εδωσε τα χρηματα του στον Πρωτοσυγγελο Φραντζή και πηρε μαζι με τους αλλους δυο ηρωικους προεστούς το δρόμο για την Τριπολιτσα.Με δακρυα στα ματια τον χαιρετησαν οι κατοικοι της Αρκαδιας και δεν ξαναειδαν ποτε πια καθως αφησε την τελευταια του πνοή λιγους μηνες αργοτερα στα σκοτεινα και υγρα μπουντρουμια που τον εκλεισαν οι Τουρκοι .
10.Η εισοδος των Επαναστων στις πολεις της Τριφυλιας
Η Καλαματα ελευθερωθηκε στις 23 Μαρτη του 1821.Ηταν η πρωτη σοβαρη επιχείρηση που σηματοδοτουσε την εναρξη της επαναστασης στη Πελλοπονησσο.Δεν ηταν φυσικο να λειψουν από αυτό το γεγονός οι πολεμικωτατοι και κλεφτες της Τριφυλιας.Ο Γιαννακης Μελιος Πρωτοκαπετανιος και φιλος αδελφικος του Θοδωρου Κολοκοτρωνη ηταν εκει με διακοσιους πολεμιστες αοπ τα χωρια της Αρκαδιάς.
Το βραδυ της εικοστης τριτης του Μαρτιου του 1821 εξω από την Καλαμάτα στη μονή Βελανιδιάς συγκεντρωθηκαν οι αρχηγοι ολων των Κλεφτικων σωματων για να οργανωσουν την εισβολη στην Καλαματα.,Κολοκοτρωνης Αναγνωσταρα Παπαφλεσας Γιαννακης Μελιος και άλλοι. Από άλλη κατευθυσνη θα εμπιαναν οι Μανιατες του Πετρομπεη Μαυρομιχάλη.Στις οκτω και μιση το πρωι η Καλαματα ειχε πεσει στα χερια των επαναστατων και ο λαος πανηγυριζε εξαλος στους δρομους την πρωτη μερα ελευθεριας .
ξεκινησαν
Γραφει ο Μιχαηλ Οικονόμου ,(από Σαραντο Καργακο):Την δε 23 Μαρτιου δυο περιπου χιλιαδες Μανιατών,υπο τον Πετρομπεη ,Μουρτζινονκαι λοιους Καπεταναίους(μετ αυτών δε και ο Κολοκοτρωνης μετα του Νικητα)εισηλθον εις Καλαμας οπου ο βοεβόδας ηταν ο Αρναουτογλου αδελφος ή συγγενης του διοικητη τωνη Καλαβρυτων.Οι Τουρκοι παραδωθηκαν αμεσως και μοιραστηκαν στα χωρια αν και ελαχιστοι γλιτωσαν από αυτους καθως εκτελεστηκαν μια νύχτα γιατι οι επανατικος στρατος δεν ειχε τοτε τον τριπο να συντηρει με ασφαλεια αιχμαλώτους.Ο λαος της Καλαματας ξεχυθηκε στους δρομους κι εγινε πανηγυρικη δοξολογια στον ναο των Αγιων Αποαστόλων.Στην απελευθερωση της Καλαματας
Στην Τριφυλια η επανασταση κυρηχθηκε την επομενη μερα στις 24 του Μαρτιου .Ο ι ορεινοι της Τριφυλιας Ντρεδες αποκαλουμενοι,υπο την ηγεσια των Παπατσωρη,Ντουφα Συρακου και ‘αλλων,και κατεδίωξαν ολους του Τουρκους που βρισκονταν στα χωρια και τα αγροκτηματα περιξ της Κυπαρισσίας ,οι οποιοι εφευγαν πανικοβλητοι προς την Κυπαρισσια για να σωθούν.
Οι Τουρκοι της Τριφυλια που που ζουσαν μεσα στην πόλη καθως εμαθαν τα γεγονοτα από τους συμπατριωτες τους αποφασισαν να σφαξουν ολους τους Ελληυνες και να κλειστουν στο καστρο μεχρι να αοπφασισουν τι μελλει γενεσθαι.Πολλοι Ελληνες βλεποντας τους Τουρκους να εχουν απειλητικες διαθεσεις και μαθαινοντας ότι επικειται ξεσηκωμός καθως ηταν αοπλοι και ερμαια στις διαθεσεις των Τουρκων της πόλης κλειστηκα στο ναο της Παναγίας ελπιζοντας στο θαυμα.Οι Τουρκοι εβαλαν 100 οπλισμενους φρουρους εξω από την εκκλησια και αλλους διακοσιους στα δυο τζαμια της πόλης.Οι υπολοιοι συγκεντρωθηκαν στο καστρο που ηταν και τοτε ερειπωμενο και αδυνατο να χρησιμοποιηθει για άμυνα.
Στις 4 ωρα τα χαραματα εφτασε στην Αρκαδια ταχυδρομος απο την Τριπολιτσα. Εφερε γραμμα από τον Καιμακαμη ,το διοικητη της Τριπολιτσας.Τους εγραφε να εχουν τα ματια τους δεκατεσσερα γιατι αναμενεται επανασταση και να εξοπλιστουν με οπλα και πολεμοφόδια.Το γραμμα ειχε σταλει στις 21 Μαρτιου και ηταν η τελευταια επικοινωνια που ειχαν οι Τουρκοι με την Τριπολιτσά.
Ο Αμβρόσιος Φραντζής από ξυλογραφία
του περιοδικού Εθνικόν Ημερολόγιον Βρετού του 1866
Οι Τουρκοι αρχισαν να εξοπλιζονται και να εκαναν συμβουλιο για το τι ηταν καλυτερο να κανουν. Πριν αποφασισουν όμως οριστικα τη σφαγη των Ελληνων καλεσαν τον Πρωτοσυγγελο Αμβροσιο Φρατζη που αντικαθιστουσε το Δεσποτη Γερμανο που ελιωνε στα μπουντρουμια της Τριπολιτσας,να τους δωσει εξηγήσεις για τα συμβάντα.Δεν ηξεραν βεβαια ότι η Καλαματα ειχε πεσει στα χερια των επαναστατών γιατι οποιος Τουρκος ταχυδρόμος ξεκκινησε από την Καλαμάτα για να δωσει τα νέο τρης επαναστασης σκοτωθηκε από του; Ελληνες που φρουρουσαν τα περασματα.
Ο Αμβροσιος Φραντζης καταφερε να κερδισει την εμπιστοσυνη των Τουρκων ώστε να τον αφήσουν να παει να ελεγξει πως είναι τα πραγματα στα χωριά της επαρχια της Αρκαδιας. Εφυγε από την Κυπαρισσία ακολουθωντας το δημοσιο δρόμο προς τα χωρια Βορειοανατολικα της Κυπαρισσιας με σκοπο να συναντήσει τους Ντρεδες που κρατουσαν το Κακκορεμα .Οι Τουρκοι της Κυπαρισσίας άλλαξαν γνωμη αμεσως μετα κι αποφασισαν να φυγουν γιατι εμαθαν οτι , αγνωστο πως, εγινε εξεγερση στην Καλαματα .Εστειλαν λοιπόν μια ομάδα απο στρατώτες να συλλαβουν τον Φραντζή και να τον παρουν μαζι τους ομηρο στο Νιοκαστρο.Ηταν ένα σώμα από εβδομηντα στρατιωτες για τον προλαβουν στο Αλιμακι Από εκει ηταν ο πιο συντομος δρόμος, το περασμα για να διαβει καποιος το ποταμι της Κυπαρισσίας και να βγει περιοχή του σημερινου Κοπανακίου. Για καλη του τύχη λιγο πριν τον κλεισουν στο χωριο Αλιμάκι ο Αμβόρσιος Φρατζης καταφερε να ξεφύγει και μετα από λιγο συναντήθηκε με τους Ελληνες καπεταναιους στο Κακόρεμα που φυλαγαν το περασμα με 160 κλεφτες..
Αμεσως μετα κινηθηκαν προς το Κεφαλοβρυσο οπου συναντησε άλλους 600 Ντρεδες οπλοφόρους ετοιμους να ξεκινησουν για την καταληψη της Κυπαρισσίας.Ενω συνομιλουσε με τους καπετανεους ο προεστος της Αρκαδιας εφτασε μήνυμα από τον Κολοκοτρωνη και τον Παπαφλεσσα.
Αδελφοί κατοικοι της Αρκαδιάς.
Η ώρα εφθασε,το σταδιον της δόξης και της Ελευθεριας ηνήχθη,τα πάντα εδικα μας ,και ο Θεός του παντός μεθ’υμων εσεται,μη πτοηθητε εις το παραμικρόν.Σεις εισθε ατρομητοι και των προγόνων μας απογονοι,γενικώς οπλισθειτε με ανοικτα μπαιρακια (σημαιας) και τρεξατε εναντίον των εχθρών της πιστεως και της πατριδος.Εντος ολιγων ημερών φθάνομε και ημεις με δεκα χιλιαδες στρατευματα.Σεις ασφαλισατε τους Αρκαδιους Τούρκους και μιαν ωραν αρχυτερα ως λεοντες να τους ξεσχισετε,και να τους στειλετε εις τα Ταρταρα του Αδου,μην καταδεχτητε να σας κατηγορησει ο Κόσμος και η ιστορία,αλλα να αποθανατισετε τα ονοματα σας ,και να διαμενετε αιωνιως εις την αθανατον δόξα,και σας ευχόμεθα υγεια και ανδρειαν συννενωμενα με την ομονιοαν και την πειθαρχίαν,τας δε πραξεις σας να μας γραψετε με πρωτον προς οδηγίαν και ησυχίαν μας.
23 Μαρτιου .Πρωτον ετος της ελευθερίας .Καλαματα
Θ.Κολοκοτρωνης
Αρ.Γρηγόριος Δικαιος
Ο Αμβροσιος Φραζτης πιανει αμεσως και γραφει γραμμα στους Τουρκους της Αρκαδιας.Τους εγραψε ότι χιλιαδες στρατού Ελληνικου εχουν ξεχυθει στους καμπους και τα χωριά.Να φυγουν ησυχα χωρίς να πειραξουν το λαό γιατι ετσι μπορει να γλυτωσουν το κεφάλι τους.«Ενδοξότατοι Αγάδες, Σας χαιρετώ, ερωτών το ένδοξον χατήρ σερίφι Σας. Έφθασα εις το Κεφαλάρι του Σουλιμά, και ηύρα τόσα πράγματα, όσα δεν δύναμαι να σας περιγράψω ανέλπιστα, τα οποία μήτε εις όνειρόν μου ποτέ δεν το είδα.
Οι άνθρωποι εν γένει ετρελλάθησαν, και μήτε ηξεύρουν τι κάμνουν μήτε λόγια και ερμηνείας ακούουν από κανέναν . αλλά ποίος χαιρέκακος τους οδήγησε εις τοιαύτα, δεν ηδυνάμην να εξάξω . οι κάμποι και τα βουνά είναι γεμάτα από αρματωμένους ανθρώπους, και καθώς έφθασα εδώ, τους ήλθε γράμμα, το οποίον και εγώ το εδιάβασα μόνος μου και αυτό τους απετρέλλανε . τους γράφουν ότι αποσπερού ή ταχύ έρχονται ακόμη 10.000 ασκέρια, ότι εγέμισε η Μάνη και το Μαραθονήσι από καράβια . τα γράμματα εάν δεν ήθελα τα ιδή με τα ομμάτιά μου, κανένα πράγμα δεν επίστευα, δια τούτο, όσα και αν τους ωμίλησα, δεν εισακούομαι . περισσότερα δεν ημπορώ να τους ομιλήσω εις τα φούμαρα και εις το ξεμυάλισμα όπου ευρίσκονται, διότι φοβούμαι και τον εαυτόν μου . ήθελα, ενδοξώτατοι Αγάδες, να ήσθε κρυμμένοι εις κανένα μέρος να εβλέπατε, και αν επιστεύατε ποτέ ότι είναι ετούτοι οι Σουλιμοκολίται, ηθέλετε μείνει εκστατικοί . λόγια, πράγματα ακατανόητα και απερίγραπτα .δια τούτο λαμβάνω τόλμην να σας παρακαλέσω δια να μείνετε ήσυχοι νουθετούντες και όλους τους μικρούς ανθρώπους σας, μην τύχη και πειραχθή ο παραμικρότατος ραγιάς, διότι δεν ηξεύρω τι ημπορεί να ακολουθήση . εγώ αποσπερού κοιμούμαι εις τον Αετόν και ταχύ, ινς αλλάχ ανεβαίνω εις την Τριπολιτσάν, ίνα ιδώ τι γίνεται, και εκείθεν σας γράφω εις πλάτος τα πάντα. Τούτα και καλαίς αντάμωσαις να δώση ο μεγαλοδύναμος Θεός.
1821 Μαρτίου 25. Ο χαήρ δουβατζής σας Πρωτοσύγκελλος του Μητροπολίτου, Αμβρόσιος»
Ο δρόμος απο την Κυπαρισσία προς τηνΠίσω Ρούγα.
Στην έξοδο υπήρχε πετρνη πύλη που καταστραφηκε κατα
το προσφατο παρελθόν.
Ο Παππας του Σουλιμά Παπατσώρης μπροστα κρατώντας ξεγυμνωμενη την πάλα του και δίπλα του ο ΠρωτοσυγγελοςΑμβρόσιος φρατζης ,ο Γιαννάκης Μελιος ,ο Παναγιώτης Ντούφας,ο Γιανακης Γκρίτζαλης ο Γεώργιος Συρρακος ,ο Αθανασιος Γρηγοριάδης με τους Ολυμπιους και πολλοί άλλοι οπλαρχηγοί και παλικαρια..Στην πορτα της πόλης περιμενε ο Νικολαος Πονηρόπουλος ,ο Πονηρός όπως τον φωναζε ο Κολοκοτρωνης και άλλιο προεστοί.Και πισω ακολουθουσε ένα πληθος από απλους ανθρωπους με προχειρο οπλισμό που θελανε κι αυτοί συνεπαρμενοι από τις στιγμες να μετασχουν στο γενικο ξεσηκωμο και να τσακισουν κι αυτοι με τις δυναμεις τους το μισητο δυναστη.
Οι στρατιώτε;ς του 21 αλλοι ειχα άρματα ,άλλοι μαχαιρια άλλοι σουγλιά και σημαιες τις τσεμπερες των γυναικών τους βεβαιώνει ο αγωνιστης Φωτακος στα απομνημονευματά του.
Οι Επαναστατες λειτουργήθηκαν στην πρωτη εκκλησια που συναντησαν κατά την είσοδό τους στην πόλη ,τον Αη Νικόλα της Πίσω Ρούγας με ιερέα τον Αμβρόσιο Φραντζή
Μετά την εισοδο τους στην Κυπαρισσία οι επαναστατες κινήθηκαν προς τα Φιλιατρά οπου
Οι Τουρκοι ειχαν φυγει από την νυχτα της 25 Μαρτιου.Πήγαν πρωτα στα Φιλιατρα μαζί με τις οικογενειες τους και ότι πολυτιμο μπορουσαν να μεταφερουν.Την άλλη μερα ξεκινησαν ενωθηκαν με τους Τουρκους των Γαργαλιανων και φτασανε στο Νιοκαστρο τη σημερινη Πύλο.Εκει το καστρο ηταν δυνατο κι ελπιζαν να βασταξουν μεχρι να ερθουν ενισχυσεις .Καποιοι πιο θαρραλέοι προσπαθησαν να γυρισουν πισω και να προστατεψουν τις περιουσιες τους.Τους συναντησαν όμως τα ελληνικα στρατευμαυτα οπου πηγαιναν να ελευθερωσουν τα Φιλιατρα και τους Γαργαλιανους κι εδωσαν μαχη γερη εξω απ τη Λιγουδιστα ,τη σημερινή Χώρα.Οι Τουρκοι υποχώρησαν και κλειστηκαν ξανα στο Καστρο της Πυλου
.Απόσπασμα από την την περιγραφη του Αμβρ.Φρανζτη για το γεγονός,
Ο Γιαννης Μελιος,ο Δ παπατσωρης ο Ντουφας ο Συρρακος και άλλιομ καθως οδευαν αποφασιστικα για τα φρουρια του Νεοκαστρου συναντησαν μια ωρα αποσταση μακρυα απο την Πυλο 400 περιπου Οθωμανούς που επεστερεφαν στην Κυπαρισσία προς διατηρησιν των οικιών τους.Προσπαθησαν οι Τουρκοι να νουθετησουν τους Ελληνες για το ματαιο της εξεγερσης και τους ορμηνευαν να αφησουν τα οπλα και να γυρισουν σπιτια τους,Δεν ειχαν καταλαβει ότι οι πρωην ραγιάδες ειχαν αποφασισει να πεταξουν από πανω τους μια για πντα τη σκλαβια.
Την παράδοση του Νεοκάστρου σημαδεψε η γενική σφαγή των κλεισμενων σε αυτό παρότι η ευθύνη για αυτο δεν βαραίνει το σύνολο των πολιορκητών παρά μόνο τους Μανιάτες του Γιατράκου Το κείμενο της παράδοσης του Νεοκάσστρου (Πύλου)
Ύστερα καθώς η επανάσταση φουντωσε απ ακρη στο Μορια οι Τριφύλιοι με τον προσδιορισμο Αρκαδινοί ή Αρκαδες πρωτοστατησαν σε όλες τις μεγαλες μαχες και αναγνωριστηε πως χωρίς αυτούς οι εξελίξεις δεν θα ηταν παντα οι καλυτερες για τους Ελληνες.
Βαλτετσι 200 Τριφυλιοι υπο Γιαννακη Γκριτζαλη,Αναστ.Γυφτάκη,Διαμαντη Πιπιλη,Ιωαν.Μπουντούρη,Δημ.Μελιο,Ιωαν.Μπουχανα.Προς τα δεξια των Αρκαδιων ο Μητροπετροβας από τη Γαρατζα με 100 Γαρατζεους επεσαν Ελληνες 30 εξ αυτων 18 Αρκαδιοι.Οι Αρκαδια αρπασαν και 4 τηλεβολα Ηριστευσα Γκτιτζαλης και Μητροπετροβας.(Κοσμας σελ.265-266)
11.Οι Τριφυλιοι στη μαχη της Γράνας
Οι Τούρκοι που ηταν κλεισμένοι στην Τριπολιτσά πολεμουσαν με αυτοθυσια και επιμονή γιατι ειχαν μεσα τις γυναικες και τα παιδια τους και ξεραν πως άλλου δεν μπορουσαν να ελπίζουν παρα μονο στο σπαθί και το τουφεκι τους. Ειχαν όμως πρόβλημα με τον εφόδιασμο τους.Επειδή ειχαν όμως ισχυρό ιππικό έβγαιναν καβαλαρία διασπούσαν τον κλοιό των Ελληνων και εκανα πλιατσικο στα χωρια μεταφέροντας προμηθειες μέσα στην Τριπολη. Όταν ειδαν οι Ελληνες οπλαρχηγοι ότι δεν μπορουσαν να κλεισουν σιγουρα τους Τουρκους μεσα στο καστρο εφαρμοσαν με συμβουλη του Δαιμονιου Κολοκοτρώνη ένα εξυπνο τέχνασμα. Εσκαψαν μια γράνα που περιεζωσε την Τριπολιτσα. Το χωμα γυρω αοπ την Τριπολη είναι μαλακο κι ετσι το εργο τελειωσε γρηγορα. Τωρα πια το ιππικο τους ηταν αχρηστο. Κι όμως οι Τουρκοι στην απελπισία τους επανω βγηκαν μια μερα αιφνιδιστικα αοπ την Τροπολιτσα κι εδωσαν σκληρη μάχη μπροστα σε εκεινη τη γράνα προσπαθώντας να τη διαβοουν.Εκει στη μαχη τηςΓράνας 400 Τριφυλιοι πολέμησαν με νυχια και με δοντια και απωθησαν το Τουρκικο ιππικο.σελ 267 Κοσμας.
Ακολουθησε στις Σεμπεμβρίου η αλωση της Τριοπλιτσας.Και εκει πολεμιστες από ολη την Τριφυλια ηταν παροντες
12.Ο Ιμπραήμ και η μαχη στο Μανιάκι
Το 1824 Φυλακιζεται στην Υδρα ο Κολοκοτρωνης από την κυβερνηση.Στη φυλακη μαζι του ηταν οι Μητρος Αναστασοπουλος,Αμβροσιος Φραντζης,Γιάννης Γκριτζαλης,Αναστασιος Κατσαρός Κανελλος Δεληγιάνης,Γιάννης Τομαράς άλλοι.(κοσμας σελ280)
Το αποτέλεσμα της διχόνοιας , μονιμης ασθένεια των Ελλήνων ήταν η διαίρεση τους σε δυο στρατόπεδα και η σπαταλη των δυναμεων στις μεταξύ τους διαμαχες παρά στην αντιμετώπιση των Τούρκων. Λίγο καιρό μετα τη φυλακιση του Κολοκοτρωνη εμφανιζεται στα νερα της Πελοποννήσου ο Στολος του Ιμπραημ. Με τον Κολοκοτρώνη στη φυλακη και τους οπαδους του παραμερισμενους τα πραγματα ηταν δυσκολα.
Ο Ιμπραημ αφου αποβιβαστηκε αρχισε να κανει επιδρομες στα χωρία και τις πόλεις
Ο μόνος που βρηκε το θαρρος να αντισταθει στους Αιγυπτίους του Ιμπραημ ηταν ο Παπαφλεσσας.Ο φλογερός Αρχιμαντριτης περασε από τα Κοντοβουνια της Τριφυλιας στρατολογωντας άνδρες αποφασισμενους να δωσουν τη μαχη με τον πανίσχυρο στραταρχη.
Πριν ξεκινήσει για το Μανιάκι έστειλε το παρακάτω γραμμα .
Προς το Σεβαστον εκτελεστικο Σώμα.
Εις Ναυπλιον
Εγω σημερον αναχωρώ δι εν χωριον Μανιακι λεγόμενον μακραν εντευθεν τρεις ώρας.Εκει πλησιον είναι στρατοπεδευμενοι αρκετοί Αρκάδιοι και θελω ενωθεί με αυτούς.Σήμερον περιμενω τον στρατηγόν Κεφάλα με ικανούς στρατιώτας και εν σωμα Σπαρτιατών με πεντακοσιους στρατιωτας.
Ο υπουργος Εσωτερικών
Γρηγόριος Δικαιιος.
Η πλειοψηφία των πολεμιστων του Παπαφλέσσα ηταν Τριφύλιοι.Εφθασε στο Μανιάκι περνωντας απο ολη την Τριφυλια και μαζευοντας πολεμιστες που ηταν διατεθημενοι να πεθάνουν μαζί του. Γιατι η συγκρουση με τον οργανωμενο στρατο του Ιμπραημ εμοιαζε τότε βεβαιος θάνατος.Διάλεξε ένα υψωμα που αγνάντευε την παραλία του Ναυαρίνου και αποφάσισε ότι εκει θα αντιμετωπιζαν τους Αγύπτιους.
Ο Παπαφλεσσας όμως δεν ηταν άνθρωπος των αρμάτων και ηταν ανεκπαίδευτος στα πολεμικά. Οι οπλαρχηγοί που τον ακολούθησαν του επεσημαναν ότι η θεση είναι λαθος διαλεγμένη και αδύνατον να κρατήσει. Επέμεναν να πιασουνε την Αγυιά και να περιμένουν τον Πλαπούτα που θα εφτανε αργότερα με 12000 Καρυτινους. Ο Φλογερός Αρχιμανδτίτης όμως επέμεινε ,ισως ειχε αποφασισει μεσα του τη θυσία. Παρόλες τις διαφωνιες τους πολλοι οπλαρχηγοι εφτιαξαν ταμπουρια και οχυρώθηκαν γνωριζοντας το ματαιο του πραγματος. Το κεντρο της παραταξης το κρατουσαν οι 700 Τριφυλιοι με αρχηγους τους Αναγνωστη Γκοτση Αναστασιο Γυφτακη ,Δ Μελιο,Αντωνιο Συρρακο,,τα τρία παιδιά Οικονομου Καλογεροπουλου από τη Λιγουδιστα (Χώρα )Τριφυλιας ,ο Κοροβήλας από τη Μάλη και άλλοι .
Στις 5 το πρωί της 20ης Μαιου ο στραταρχης Ιμπραημ Πασσάς με 16000 Αιγυπτιους και πολλους καβαλαραιους και μισθοφορους Αλβανους ξεκινησε από το Ναυαρίνο για να προωθηθει στη Δυτικη Πελλοπονησσο.Στο δρόμο του συναντησε τα ταμπουρια του παπαφλεσσα και των Τριφυλιων που του εμποδιζαν το δρομο . Σε καποια από τις αλλεπαλληλες επιθεσεις εναντιων των Ελληνων οι εχθροι εκπορθησαν το ταμπούρι του Παπαφλεσσα και καποιος Τουρκαλβανος Χουσος το ονομα τον εκτυπησε με το κοντακι του οπλου του.Δεν προλαβε όμως να ολοκληρωσει την πραξη του γιατι κατακρεουργηθηκε από το ξιφος του Αναγνωστη Γκοτση που εστεκε διπλα στον Αρχηγό του.Μα σε λιγο κυκλωμενοι από πληθος Αγυπτιων επεσαν ηρωικα ολοι γυρω από τον Παπαφλέσσα. Αλλα η μαχη δεν τελειωσε εκει. Οι αλλοι καπεταναίοι πολέμησαν για ακόμα μια ώρα μεχρι να υποκυψουν στην συντριπτική υπεροχή του στρατου του Ιμπραήμ. Εκει έπεσαν υπερ πατρίδος εκτος του Δικαιου και του Γκοτση που αναφερθηκαν προηγουμενως ο Βοιδης Μαυρομιχαλης,ο Κεφαλας ,ο Μπουχανάς τα παιδια του Παπαοικονομου από τη Χώρα,15 Βουδουραιοι απο την Αυλωνα, και εκατονταδες άλλοι.
Υστερα ο Ιμπραημ περασε στην Τριφυλια κι εκαψε οσες πόλεις και χωρια συναντησε στο διάβα του.Κυπαρισσία Γαργαλιανοι Φιλιατρα όλα τα χωριά του κάμπου και τον Βουνών ερημωσαν.
Ο Αρκαδιανοί αγωνίστηκαν για να σωσουν την Αρκαδιά και προσπάθησαν να αντισταθούν στο ύψωμα της Καριούτας αλλα ματαια .Μνημειο από εκεινη την επιδρομη είναι το ερειπωμενο εκκλησάκι του Αγίου Δημητρίου στο νεκροταφειο της Ανω Πολης της Κυπαρισσίας.Πυρπολήθηκε την ημερα που η στρατια ων Αιγυπτίων εισεβαλε στην πόλη.Υστερα έβαλε ο Ιμπραήμ κι εκαψαν τα σπαρτά ,εκοψαν τα δεντρα και κατέστρεψαν κάθε υποδομη που θα επετρεπε στους Μοραιτες να ζήσουν.
Εφαρμοσε και μια πολυ εξυπνη μεθοδο.Εδινε αφεση αμαρτιών σε οποιων αφηνε τα οπλα και γυριζε στο χωρίο του .Ετσι μεγαλος αριθμος από χωρικους που ειχαν χασει το κουραγιο τους προσκυνησαν και γυρισαν στα σπιτια τους .
Ηεπανασταση εσβηνε.
Η Κυβερνηση τότε καταλαβε ότι μόνο ο Κολοκοτρωνης μπορουσε να συνεγειρει τον Κόσμο και να τον εμπνεύσει ώστε να προβαλει αντισταση στις Ορδες του Ιμπραήμ. Ετσι αποφυλακισαν τον Κολοκοτρώνη και τους υποστηρικτές του αφου αποδεχτηκαν οτι μονο αυτοί ειχαν τν ικανότητα να αναχαιτισουν τον Ιμπραήμ.Για τους προσκυνημενους ο Κολοκοτρώνης εφαρμοσε πολύ σκληρες ποινες.
Από το ένα μερος θα βγαίνει ο Ιμπραημ από τα άλλο θα μπαινω εγω θα σφαζω και θα καιω οποιο χωριο εχει προσκυνήσει.
Μα στις 20 Οκτωβρίου του 1827 η αρμαδα του Ιμπραήμ καταστραφηκε ολοσχερώς από το στολο των μεγαλων δυναμεων της εποχής Αγγλια Γαλλια και Ρωσία και εφυγε ετσι αδοξα ο Βραχνας που βασάνιζε για τοσα χρόνια την Πελοποννησο ενώ στο Λονδινο αποφασισαν να υποχρεωσουν το Σουλτανο να παραχωρήσει Ανεξαρτησια στην Ελάδα.Και τοτε για πρωτη φορα μετα απο αιώνες,Χαρη στις θυσίες ολων των Ελληνων που εδωσαν τη ζωή τους για τον κοινο σκοπο, ένα μικρο κοματι της Ελληνικης γης βρεθηκε για πρωτη φορα ελευθερο. Ρημαγμένο και λειψό μα ελεύθερο.
 |
| Τα Σουλιμοχώρια και τα Κοντοβούνια κοιτίδες της κλεφτουριάς πηγή www.lithoksou.net |
Τα Σουλιμοχώρια ,τα χωριά των Κοντοβουνίων ,τα χωριά του φαναριού και της Ζουρσας, της Ορεινής Τριφυλίας, της Τριπύλης,η Μάλη ήταν αγαπημένα λημέρια των Κλεφτών και πάρα πολλοί διάσημοι στην εποχή τους Κάποι κατάγονται από εκείνα τα χωριά..
Ο Γιαννάκης Γκρίτζαλης ,του όποιου η προτομή βρίσκεται κάτω από τον Πλάτανο της Αρκαδιάς στην είσοδο του κάστρου, ο Γιαννάκης Μελιος οι Παπατσωραίοι ο Τζηκος Μαυροειδής και άλλοι ξακουστοί Ντρεδες προέρχονταν από το Σουλιμά ,το Ψάρι και τα υπόλοιπα Σουλιμοχώρια.
Μα και τα Κοντοβούνια έχουν κι αυτά το μερίδιο τους στην προσφορά τους στην Κλεφτουριά.: Ο Γιώργος ο Κοσμάς ,οι Γκοτσαίοι, προέρχονταν από τον Αητό τη ,Βυδίσοβα, του Μποντια ,Μαλικι και άλλα χωριά των Κοντοβουνίων.Και τα χωριά που είναι σκαλωμένα πάνω στο τραχύ Τετραζι Η Γαρατζα ,η σημερινή Μελπεια ,του Σκληρού ,ο Αη Σωστης τα χωριά της Ορεινής Ολυμπίας Γάρδιτσα ,Παύλιτσα και άλλα ήταν ορμητήρια και φυτώρια ονομαστών Κλεφτών
4.Τα Ορλωφικά
4.Τα Ορλωφικά
Στις 8 Φεβρουαρίου του 1769 όσοι βοσκοί απ τα βουνά της Μάλης έτυχε να αγναντέψουν κατά το πέλαγος είδαν μακριά κοντά στη γραμμή του ορίζοντα μια μικρή αρμάδα από πολεμικά πλοία που αρμένιζε αργά κατά το Βορά. Πέρασε ανοιχτά από το Νησί της Πρώτης έξω απ τους Γαργαλιάνους, πέρασε και τα νερά της Κυπαρισσίας και άραξε αρόδο έξω από το Θολό, λίγα χιλιόμετρα από την Κυπαρισσία. Ήταν τα καράβια των αδελφών Ορλόφ ,που είχαν έρθει στο Μόρια από τη Ρωσία ,με διαταγή της Τσαρίνας Αικατερίνης .Σκοπός τους να εξοπλίσουν τους ραγιάδες για να σηκώσουν επανάσταση και να ελευθερώσουν το Μοριά. Στο Θολό περίμεναν τους Ρώσους οι Προεστοί της Ανδρίτσαινας και της Φιγαλίας, ο Κανελλόπουλος κι ο Χριστόπουλος. Παρέλαβαν 3000 όπλα και πολεμοφόδια και εξόπλισαν επαναστατικά σώματα στην Αρκαδιά και στην Ολυμπία.
Στις 12 του Απρίλη σήκωσαν επανάσταση και στις 15 του ίδιου μηνός κινήθηκαν 3500 άνδρες για να πολεμήσουν τους Τούρκους της Αρκαδιάς και του Ναβαρίνου. Οι Τούρκοι της Κυπαρισσίας κλειστήκαν στο κάστρο μα οι Έλληνες τους πολιόρκησαν και τους εξόντωσαν. Μα το Νιόκαστρο και η Μεθώνη ,δυνατά κάστρα και καλά εξοπλισμένα κρατούσαν γερά..
Η επανάσταση από την αρχή δεν φαινόταν να πηγαίνει καλά. Εκτός από μερικές μικρής σημασίας νίκες οι επαναστατημένοι Έλληνες απέτυχαν καταλάβουν σημαντικά φρούρια και κυρίως δεν μπόρεσαν να καταλάβουν την Τριπολιτσά. Εκεί ,έξω από την πόλη δόθηκε η μάχη που έκρινε την έκβαση του αγώνα. Οι Έλληνες αποδεκατίστηκαν από τα σώματα Τουρκαλβανών που είχε στείλει ο Σουλτάνος για να καταστείλουν την επανάσταση.
Τον Ιούλιο του 1770 μπήκε στην Τριφυλία ο Μουσταφά Πασάς με 16000 Τούρκους ,8000 Τουρκαλβανούς μισθοφόρους ,ιππικό και κανόνια και πέρασε από το λεπίδι και τη φωτιά όλες τις πόλεις και τα χωριά που βρέθηκαν στο διάβα του.(Γρηγοριαδης από Κοσμα Αντωνόπουλο σελ.133)Τους άνδρες και τους γέροντες τους σκότωνε ενώ τα παιδιά και τις γυναίκες τα έπαιρνε σκλάβους για τα χαρέμια των πασάδων και τα παζάρια της Ανατολής. .Στις 8 Ιουλίου ο Μουσταφά Πασας έφτασε εξω από τη Ζουρτσα όπου βρίσκονταν 5000 ένοπλοι Τριφύλιοι και 10000 αμαχοι, γυναικόπαιδα και γέροντες. Αρχηγός των Ελλήνων ήταν ο Φώτιος Γρηγοριαδης .Δυο ημερόνυχτα οι πολιορκημένοι απέκρουαν τις λυσσαλέες επιθέσεις του Τούρκικου στρατού μα δεν μπόρεσαν να αντέξουν περισσότερο. Έκαναν έξοδο και προσπάθησαν να διασπάσουν τον κλοιό. Όσοι σωθήκαν έφτασαν στο ορεινό και απόρθητο Σουλιμά ,,μα οι απώλειες ήταν πολλές. Από τους ενόπλους χάθηκαν 400 και 170 τραυματίες που αφέθηκαν στα χέρια του εχθρού αλλά από τους άμαχους σχεδόν 5000 βρήκαν το θάνατο .Οι Τούρκοι έφτασαν λίγο αργότερα και στο Σουλιμά και πολιόρκησαν ξανά τους επαναστάτες που ωστόσο μετά από μερικές μέρες παραδόθηκαν αφού υπόγραψαν συνθήκη με έντιμους όρους.
Οι Τούρκοι δε σταμάτησαν εκεί ,κινήθηκαν προς το εσωτερικό της Τριφυλίας σπέρνοντας την καταστροφή και το θάνατο. Υπήρξαν χωριά που καταστράφηκαν εκ θεμελίων και δεν ξανακατοικήθηκαν ποτέ όπως το Παλιοχώρι του Αετού ,η Ροδιά ,η Παναγιά ,το Μαζάτι και πολλα άλλα.
Εκείνη τη χρονιά γεννήθηκε στο Ραμοβούνι της Τριφυλίας ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης. Η μητέρα του, είχε βρει καταφύγιο στα βουνά για να γλιτώσει από τα Τούρκικο ασκέρι.
Να πως αναφέρει το γεγονός της γέννησης του στα απομνημονεύματα του:
Γεννήθηκα εις τα 1770 Απριλίου 3 την Δευτέρα της Λαμπρής .Εγεννήθηκα εις ένα βουνό εις ένα δέντρον από κάτω,εις την παλιά Μεσσηνία, ονομαζόμενον Ραμοβούνι.
Όταν η επανάσταση κατεστάλη εξολοκλήρου οι Τούρκοι έφυγαν ,μα έμειναν πίσω οι Τουρκαλβανοί. Γύριζαν όλη την Πελοπόννησο λήστευαν σκότωναν και ρήμαζαν χωρίς κανένας να τους εμποδίσει .Ο τόπος είχε ερημώσει και οι κάτοικοι απελπισμένοι κρύβονταν στα ορεινά κι απρόσιτα μέρη, μέσα σε σπηλιές και δάση για γλιτώσουν τη ζωή τους.Ακόμα και οι Τούρκοι αγανάκτησαν από τη ασυδοσία και τη βαρβαρότητα των Γκέκηδων και τους διέταξαν να φύγουν και να γυρίσουν στον τόπο τους. Αυτοί αρνήθηκαν και συνέχισαν για δέκα χρόνια να ερημώνουν την Πελοπόννησο
Αλή Τσεκουρας ροβολαει από το πρασιδάκι
φέρνει κεφάλια κλεφτικα κεφαλια αντρειωμενων
και ντεσκερεδες απολάει
φέρνει κεφάλια κλεφτικα κεφαλια αντρειωμενων
και ντεσκερεδες απολάει
να παν να προσκυνήσουν
(Κοσμας Αντωνοπουλος ,Τριφυλία)
Τότε ο Σουλτάνος αποφάσισε να εξοντώσει τους Αλβανούς. Συνήψε μια προσωρινή συμμαχία με τους κλέφτες και έστειλε το Χασάν με έξι χιλιάδες άντρες για να καταδιώξουν την Αλβανική ορδή. Εκείνα τα χρόνια ο ισχυρότερος κλέφτης ήταν ο Κωνσταντίνος Κολοκοτρώνης ο πατέρας του γέρου του Μοριά. Στα 1779 ,3000 κλέφτες με αρχηγό τον Κολοκοτρώνη και οι 6000 του Χασαν σχημάτισαν μια δύναμη 9000 ανδρών και άρχισαν να καταδιώκουν τους Τουρκαλβανούς .
Η κύρια δύναμη των Αλβανών από δέκα χιλιάδες άντρες οχυρώθηκε στην Τριπολιτσά .Στις 10 Ιουλίου 1779 ο Χασάν, ύστερα από νυκτερινή πορεία, εμφανίστηκε αιφνιδιαστικά μπροστά τους. Οι Έλληνες είχαν οχυρωθεί στα Τρίκορφα λίγο πιο έξω από την Τρίπολη για να εμποδίσουν τους Τουκαλβανούς να ξεφύγουν από εκείνο το μέρος. Εκτός από τον Κωσταντή Κολοκοτρώνη βρεθήκανε εκεί και πολλοί Τριφύλιοι , ο Αλέξης Ντάρας από το Ψάρι,Γιάννης Θειακός από του Σκληρού ,Γιάννης Κόρδας από του Κούβελα, ο Ντάβος από το Σουλιμά και πολλοί άλλοι.
Η Αλβανοί πολέμησαν με λύσσα αλλά τελικά υποχώρησαν άταχτα και σφάχτηκαν κατά χιλιάδες από τους Τούρκους πεζούς και το ιππικό. Κατά τη διάρκεια της μάχης χιλιάδες Αλβανοί προσπάθησαν να περάσουν από τα Τρίκορφα οπού κρατούσαν το πέρασμα οι Κλέφτες μα απωθήθηκαν με μεγάλες απώλειες.Στο τέλος της Μάχης 4500 Αλβανοί κείτονταν νεκροί στο πεδίο της μάχης.
Γράφει ο Κολοκοτρώνης για εκείνη τη μάχη:
Ἦλθαν τὰ στρατεύματα τὰ Τούρκικα τοῦ Καπετάμπεη ἕως τὸν Ἅγιον Σώστην. Πάλι βγαίνουν 6.000 διὰ νὰ πᾶνε εἰς τὸν πατέρα μου, καὶ αὐτὸς πάλι τοὺς ἀντέκρουσε. Εἴδανε ὅτι δὲν ἠμποροῦν νὰ βαστάξουν οἱ Ἀρβανίτες μέσα εἰς Τριπολιτσά, διατὶ δὲν ἦτον τότε τειχογυρισμένη. Ἐσυνάχθηκαν ὅλοι καὶ πᾶνε εἰς τὸν πατέρα μου, καὶ αὐτὸς τοὺς ἐστάθηκε μὲ ὁρμήν, καὶ τοὺς ἐγύρισε κατὰ τὸν κάμπον.
Ἑνώθηκαν καὶ ἄλλοι καπεταναῖοι. Ἐμβῆκαν εἰς τὰ χωράφια, εἰς τὸν κάμπον τοὺς ἐσκότωσαν ἡ καβάλα ὡς οἱ θεριστάδες· ἔπεσεν ἡ καβαλαριὰ μέσα καὶ τοὺς ἐθέρισαν. Ἀπὸ τὴν μιὰ μεριὰ ἡ καβαλαριά, ἀπὸ τὸ ἄλλο μέρος ὁ πατέρας μου. Ἀπὸ 12.000 ἑπτακόσιοι ἀπέρασαν εἰς τὸ Δαδί.
 |
Ο Πύργος των κρανίων που χτίστηκε απο τους Τούρκους το 1809 στη Σερβία. .Εναν παρόμοιο πύργο χτισμενο με τα κεφάλια των Αλβανών έφτιαξαν και οι Τούρκοι στην Τριπολιτσά.Η διαδικασία αποκοπής του κεφαλιου των θυμάτων και στη συνεχεια το χτίσιμο τους γινόταν απο τους ιδιους τους μελοθάνατους που τους αφηναν επιτηδες να ζησουν για να περατωσουν την μακαβρια κατασκευή.Στο τελος εκτελουνταν και αυτοί εκτος απο εναν που αναλαμβανε να αποκεφαλισει και να χτισει μεχρι που στο τελος αποκεφαλιζοταν και αυτός.Η ανατριχιαστικη περιγραφή αυτης της ιδιοτυπης και φριχτης τιμωρίας μας εχει μεταφερθει απο τον Δημήτριο Καλλεργη ο οποιος σώθηκε ως εκ θαυματος οντας ο τελευταίος από τους "ιδιότυπους"χτίστες του "Πυργου των Κρανίων "το 1827 Πηγή: argolikivivliothiki.gr
Ωστόσο οι Αλβανοί λίγο πριν τη τελική σύγκρουση τους με τους κλέφτες του Κωσταντή Κολοκοτρώνη και τους άλλους καπεταναίους έστειλαν ένα γραμμα που έμελε να βγει προφητικό.
<<Κλεφτοκαπεταναίοι Μοραίτες.
Δεν κάματε καλά να σμίξετε με τους Τούρκους και να ‘ρθητε να μας βαρέσετε. Ναίσκε ορέ ,δεν το παντέχουμε τούτο το πράμα και σαν εσείς είχατε αιτία μαζί με μας ,τότενες να ρχόσασταν παλικαρίσια να τα βάζαμε ορέ τα πράματα στην καλή τους στράτα.
……………………………………………
Ταχιά οι Τούρκοι θενα βαρέσουνε και σας όλους και θα σας σκοτώσουνε, ελάτε σαν καλά παλικάρια που ήσαστε να τα συμφωνήσουμε ,μη καρτερείτε.
Τριπολιτσά στις 8 Ιουλίου 1779
Αλη Χατζή Μπέης
Σουλεημάν Μπέης.>>
Και αλήθεια δεν πέρασε ένας χρόνος και οι Τούρκοι κατέβηκαν ξανά στο Μοριά και εξολόθρευσαν τους Κολοκοτρωναίους και πολλούς άλλους Κλέφτες στους Πύργους της Καστάνιτσας. Ο Κωνσταντής Κολοκοτρώνης σκοτώθηκε αλλά ο μικρός Θοδωρής και τα αδέρφια του γλίτωσαν το θάνατο. Θα τους απαντήσουμε αργότερα κλέφτες και κάπους στα βουνά της Πελοποννήσου.
Ο Κολοκοτρώνης μνημονεύει μια στιχομυθία μεταξύ του Κωνσταντή Κολοκοτρώνη και κάποιου Τουρκαλβανου αρχηγού την ώρα της μάχης:
Ὅταν τοὺς ἐπολέμησε ὁ πατέρας μου, τοῦ ἔλεγαν:
«Κολοκοτρώνη, δὲν κάμεις νἰσάφι.
- Τί νισάφι νὰ σᾶς κάμω, ὁποὺ ἤλθετε κι ἐχαλάσατε τὴν πατρίδα μου, μᾶς πήρατε σκλάβους καὶ μᾶς ἐκάματε τόσα κακά».
Τοῦ ἀποκρίθηκαν: – «Ἐφέτο, δικό μας, τοῦ χρόνου δικό σου». Τὰ κεφάλια τῶν Ἀλβανῶν ἔφτιασαν πύργο εἰς τὴν Τριπολιτσά…..»
Εννοώντας: εφέτος το δικο μας κεφάλι θα παρουν οι Τουρκιο του χρόνου το δικό σου.
5.Ο Χαλασμός της Κλεφτουριας 1804-1806
Μετά την εξόντωση των Τουρκαλβανών που λυμαίνονταν για δέκα χρόνια την ύπαιθρο της Πελοποννήσου άρχισε να ανθίζει πάλι η ζωή στον κατεστραμμένο Μοριά.Οι κάτοικοι κατέβηκαν πάλι στα χωριά τους κι άρχισαν να καλλιεργούν με λιγότερο φόβο πια τη γη ,να χτίζουν καινούρια σπιτικά να νοικοκυρεύουν τα χωριά τους, με άλλα λόγια να ευημερούν.Η σκιά όμως του Οθωμανού δυνάστη παρέμενε βαριά κι οι φόροι ,τα δωσίματα όπως τα έλεγαν τότε ,αμείωτα στέκονταν θηλιά στο λαιμό των νοικοκυραίων που πάλευαν με τη γη. Είχαν από τη μια να θρέψουν την οικογένεια τους αλλά από την άλλη έπρεπε να κρατούν και χορτασμένο το Οσμανλίδικο θηρίο που ξαπόστελνε τους χαρατσήδες του να μαζύουν τους φόρους και να γδύνουν τους φτωχούς ξωμάχους απ το βιος τους.
Έτσι γρήγορα γέμισαν τα ξανά βουνά από κλέφτικα μπουλούκια. Και δυνάμωσαν τόσο οι Κλέφτες του Μοριά οπού έγιναν κράτος εν κράτει και δεν τολμούσε να πατήσει τούρκικο πόδι στα χωριά που διαφεντεύανε οι Κλέφτες. Ο πρωτοκλέφτης ήταν ο Ζαχαριάς αλλά στο πόδι του ανδρώθηκαν και διδάχτηκαν τους κανόνες της κλέφτικης ζωής κι άλλοι κλέφτες. Στα ορεινά της Τριφυλίας η εξουσία του Σουλτάνου είχε πλήρως χαθεί και δεν μπορούσαν οι Τούρκοι να περάσουν με ασφάλεια ούτε φόρους να μαζέψουν ούτε να κοιτάξουν τις περιουσίες τους όσοι είχαν μεγάλα τσιφλίκια στα χωριά.
Η εξουσία του Σουλτάνου κατάντησε εκείνα τα χρόνια να είναι μόνο τυπική.
Ένα περιστατικό που συνέβη με πρωτεργάτη τον Γιώργο Κοσμά από τον Αϊτό και το Γιάννη Κολοκοτρώνη Ζορμπά οπως τον φώναζαν για το ευμετάβλητο και βίαιο χαρακτήρα του, έγινε η αιτία να ανατραπεί αυτή η κατάσταση και να επιβληθεί ξανά και βαρύτερη τώρα η εξουσία του Σουλτάνου .
Στα 1804 ο Περίφημος Κλεφταρματολός, Γιώργος από τον Αητό ήταν διορισμένος Καπος στους Γαργαλιάνους στην υπηρεσία ενός ισχυρού Κοτσάμπαση του Ανδριανόπουλου. Για άγνωστους σε εμάς λόγους ο Κοτσάμπασης τον έπαψε από Καπο και προσέλαβε φρουρούς απο την Ρούμελη στη θέση των παλικαριών του Γιώργου Κοσμά.Ο Γιωργος απο τον Αητό ισχυρίστηκε οτι δεν του πλήρωσε τους μισθούς που του χρωστούσε σε αυτον και στο σώμα των ανδρών -μεγάλα ήταν αυτά ποσά -και πήρε τα βουνά ως κλέφτης προσμένοντας την ώρα της εκδίκησης .Κάποια μέρα χολωμένος και προσβεβλημένος συμφώνησε με το Γιαννη Κολοκοτρωνη,το λεγόμενο Ζορμπα και έστησαν ενέδρα στον Κοτσαμπαση καθώς περνούσε με τη φρουρά ταξιδεύοντας για την Τριπολιτσά και μεταφέροντας τους φόρους της περιοχής του. Στη θεση Μαρμαριά κοντά πέντε ωρες ποδαρόδρομο από την Τρίπολη στου Μποντιά απήγαγαν το προεστό σκότωσαν μέρος της ακολουθίας του κι έκλεψαν τα χρήματα που μετέφερε , φόροι που θα πήγαιναν στην Πόλη. Το κράτησαν αιχμάλωτο κάμποσον καιρό και τον απελευθέρωσαν λαμβάνοντας λύτρα.Αυτό ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι . Ο Ανδριανόπουλος -πολύ μεγάλος σε ηλικία-ταλαιπωρήθηκε πολύ κατά τη διάρκεια της αιχμαλωσίας του αφού έμεινε φυλακισμένος σε ένα ξεροπήγαδο κάπου στη Μάνη νηστικός και διψασμένος και το πήρε προσωπικά τον αφανισμό του Γιώργου.
Ήταν μια άστοχη αυτή η κίνηση του Γιώργου Κοσμά μαζί με το Ζορμπά και προξένησε πολύ κακό στην πατρίδα. Ο Κόλιας Πλαπούτας φίλος και συγγενής των Κλοκοτρωναιων καυτηρίασε αυτήν την πράξη :
"Δεν είναι καλά πράματα αυτά, είναι ζουρλοζορμπαλίκια του Ζορμπά ,δεν είναι η περίσταση για τέτοια."
Οι Τούρκοι μετά από αυτό αποφάσισαν ότι ηταν η ωρα να θέσουν παλι υπο την εξουσία τους το Μοριά.
Τα’ακους αφεντη βασιλια κι εσυ κυρα Σουλτάνα;
Οι κλεφτες που είναι στο Μορια γεννηκαν βασιλιαδες Ο Θοδωράκης βασιλιάς και ο Ζορμπας Βεζύρης, κι ο Γιώργος από τον αητο Βοιβοντας ξακουσμενος κι ο Μητρος της Βυδίσοβας είναι κατής και κρενει
Μόλις το μήνυμα της απαγωγής έφθασε στην Πόλη και έμαθε ο Σουλτάνος ότι οι Κλεφτες αλωνίζουν στην Πελοπόννησο, έβγαλε αμέσως διαταγή για την εξάλειψη της Κλεφτουριάς στο Μοριά την παραδειγματικη τιμωρία όλων τω κλεφτών μα κι οσων τους προσεφεραν καταφύγιο . Ανάγκασε και τον Πατριάρχη Καλλίνικο να εκδώσει συνοδικό που να καταδικάζει όποιον βοηθούσε τους κλέφτες, ούτε ψωμί ούτε νερό δεν έπρεπε να παίρνουν. Κι άρχισε τότε ένα ανελέητο κυνήγι που είχε σκοπό τη σύλληψη και τη θανάτωση χωρίς άλλη διαδικασία οποιουδήποτε φερόταν ως εμπλεκόμενος με τους ανυπότακτους Κλέφτες. Η ποινή ήταν φριχτή: Ανασκολοπισμός δηλαδή το γνωστό παλούκωμα.
Ό Κεχαγιάμπεης Ντελή Αχμέτ, έκστρατεύσας τότε κατά διαταγήν του Πάσα της Τριπολιτσας (Μόραβαλεσή) Άλβανοϋ Σεΐτ 'Οσμάν προς έξόν τωσιν των Κλεφτών, έγκατέστησεν εις εκαστον κέντρον διακινήσεως Κλεφτών, δηλαδή εις το Σινάνου (Μεγαλόπολιν) και τήν Σκάλαν Μεσσηνίας πάλουκαν προς άνασκολοπισμόν τών συλλαμβανομένων εκ των διωκομένων, διασφζονται δέ μέχρι σήμερον εις τήν γλώσσαν τοϋ λαοϋ τα τοπωνύμια «Πάλουκα » και «Παλουκόρραχη(Σωτ. Θ. Λυριτζή Έπιτ. Γυμνασιάρχου, Κλέφται και Κάποι των Κοντοβουνίων κατά τας αρχάς του ιθ' αιώνος Περιοδικό Παρνασός (Οκτώβριος - Δεκεμβριος 1980)
|
Σούβλιζαν το θύμα με σιδερένιο παλούκι χωρίς αιχμηρή άκρη ,ώστε να διαπερνά το σώμα χωρίς να προκαλεί μεγάλες βλάβες στα ζωτικά όργανα. Έστηναν το παλούκι όρθιο αφήνοντας το βάρος του σώματος να κάνει την υπόλοιπη δουλειά. Στο τέλος η μύτη έβγαινε δίπλα από το λαιμό.
Ήτανε ειδικοί βασανιστές οι παλουκτσήδες γιατί ήθελε τέχνη ώστε να μη σκοτώσουν το θύμα και να βαστάξει μέρες το μαρτύριο,να βλέπουν οι ραγιάδες και να το χωνεύουν καλά ,τι παθαίνει όποιος σηκώσει κεφαλι στο Σουλτάνο. Και εβγήκαν στη Μεσσηνία καραβάνια με επαγγελματίες βασανιστές που έφερναν μαζί τους τα μεγάλα χρωματισμένα παλούκια και άλλα όργανα βασανισμού που τα στήσανε άλλα στη Σκάλα της Μεσσηνίας και άλλα στο Σινάνη στη σημερινή Μεγαλόπολη ισως και στην Παλουκόραχη της Τριφυλίας ανάμεσα Αητο και Αρτίκι.
Το παρακάτω ειναι η περιγραφή του ανασκολοπισμού -του παλουκώματος επί το λαϊκότερον-από έναν ξένο περιηγητή που παρακολούθησε μια τετοια εκτέλεση.
«Ξαπλώνουν τον μελλοθάνατο καταγής μπρούμυτα κι ό δήμιος ανοίγει το κάτω μέρος του σώματος μέ ενα ξουράφι. "Υστερα μπήγουν στην πληγή ενα μυτερό παλούκι μακρύ οχτώ πόδια καί αρκετά χοντρό, χτυπώντας τήν άκρη μέ ξύλινο κόπανο. "Οταν ή μυτερή άκρη βγή από τον δεξιό ώμο τοϋ θύματος, δένουν τα χέρια στο παλούκι καί τό καρφώνουν όρθιο στο χώμα. Κι' ό όχλος, πού παρακολουθεί την εκτέλεση, γιουχαΐζει». (Κ. Σιμοπούλου , Ξένοι ταξιδιώτες στην Ελλάδα, τ. Α', 'Αθήνα 1970, σ. 714, τ. Β', 'Αθήνα 1973, σσ. 95 καί 399).
Ετσι παλουκώθηκα πολλοί ονομαστοί κλέφτες και κάποι. Οι Νταραίοι από το Ψάρι,οι Μανταίοι απ τη Βυδίσοβα,ο Κόντος απ τη Τριπύλα …
Ο Μεγάλος κατατρεγμός της Κλεφτουριάς ετσι έμεινε γραμμένη στην ιστορία αυτή η περίοδος.Σε δυο χρόνια πό το 1804 εως το 1806 εξαφανίστηκε κάθε ζωή πάνω στις Μοραιτικες βουνοκορφές. Με τις ενέδρες και τις παγάνες που οργάνωσαν οι Τούρκοι όποιος διαβάτης τύχαινε να πέσει στα χέρια τους φονευόταν και μάλιστα με μαρτυρικό τρόπο. Είτε ηταν Κλέφτης είτε αφταιγος.
Γραφει ο Σατομπριάν.
Υπήρχε κοντά στο βουνό της Ιθώμης μια ομάδα από πενήντα περίπου Κλέφτες που λυμαίνονταν τον δημόσιο δρόμο. Ο πασάς λοιπόν της Πελοποννήσου ,Οσμάν το όνομα πήγε ο ίδιος αυτοπροσώπως εις το μέρος εκείνο και με στρατό περίζωσε τα χωριά όπου έβρισκαν συνήθως καταφύγιο οι Κλέφτες. Αλλά επειδή είναι πολύ δύσκολο στους Τούρκους να διακρίνουν τον Κλέφτη από απλό διαβάτη,όλοι όσοι βρέθηκαν μπροστά στο στρατό του Πασά κατεσφάγησαν χωρίς έλεος,ώστε εξοντώθηκαν βεβαίως οι Κλέφτες αλλά μαζί με αυτούς και τριακόσιοι εντελώς αμέτοχοι Έλληνες χωρικοί.
Στο τέλος όσοι λίγοι απομειναν Κολοκοτρωναιιο ,ο Γιώργο Κοσμά από τον Αητό και αρκετοί άλλοι έκαναν ένα συμβούλιο στο χάνι του Κοκλα. για να αποφασίσουν τι δρομο να τραβηξουν.
Ο Θοδωρος Κολοκοτρωνης προτεινε να χωριστούν σε μικρες ομάδες και μπορεσουν μυστικα να περασουν απεναντι στη Ζάκυνθο.Αυτο βεβαια δεν ηταν καθολου ευκολο γιατι ολες τις ακτες τις φυλαγανε οι Τουρκοι.
Ο Γιάννης Κολοκοτρώνης ο λεγόμενος Ζορμπας μαζί με τον Γιωργο από τον Αητο αντεδρασαν.Δεν ηθελαν να αφήσουν τον τόπο τους .Προτιμουσαν να πολεμησουν και να πεθάνουν στο Μοριά.
Τα κουμούτσα του Μοριά με θρέψανε ,τα ορνια του Μορια ας με φανε
,ειπε ο Ζορμπας και πηρε μαζι με άλλους πεντε καπεταναίους και τα παλικαρια τους το δρομο για τη Δημητσανα οπου γνωριζε τα κατατόπια και ελπιζε να βρουν καταφύγιο .Εκει εξω από τη Δημητσανα είναι που τελικα συναντησαν το θάνατο.
Οι άλλοι προσπαθησαν να διαφυγουν και αρκετοί στο τελος τα καταφεραν μεταξυ αυτών κι Θοδωρος Κολοκοτρωνης,ο Γιαννακης Μελιος και άλλοι που ανταμωσαν στα εφτανησα και καταταχτηκαν στους Ευρωπαικους στρατούς.Περιγραφει πολυν γλφυρά το δημοτικο ποιημα εκεινα τα χρόνια του διωγμού και το πως αποφασισανε στο τελος να χωρίσουν οι κλεφτες σε μικρες ομαδες και να μπορεσουνε να φυγουν κρυφα απ την πελλοπονησο για τη Ζακυνθο.
Εβγήκε ενας Δερβεναγας και κυνηγαει τους Κλεφτες
σέρνει μπαλταδες στα άλογα ,τσεκουρια στα μουλάρια
βαρει τσακιζει γόνατα και ξεκλειδώνει χέρια (Κοσμας Αντωνόπουλος)
σέρνει μπαλταδες στα άλογα ,τσεκουρια στα μουλάρια
βαρει τσακιζει γόνατα και ξεκλειδώνει χέρια (Κοσμας Αντωνόπουλος)
Παραπάνω στίχοι αναφερονται στον Μεγαλύτερο διώκτη των κλεφτών τον Αλή Τσεκουρα. Ηταν Οθωμανος αξιωματούχος από την Τριπολιτσά αλλά ειχε μεγαλη περιουσια και συμφεροντα σε πολλα χωρια του Μοριά.Ειχε με δικη του πρωτοβουλια αναλάβει την καταδίωξη των κλεφτών και για να πετυχει το σκοπο του υπέβαλε σε απίθανα βασανιστηρια στους χωρικους ώστε να αποκαλυψουν πληροφοριες για τους κλεφτες. .Επαιρνε τα κεφάλια των θυματων όπως ηταν τότε συνηθεια και τα μετέφερε στην Τριπολιτσα ώστε να εισπράξει την προβλεπόμενη αμοιβή. Οργίασε κατά την περίοδο του διωγμού των Κλεφτών καθως είχε οργανώσει δικο του καταδιωκτικό σώμα οπου μετέφερε μαζι και οργανα βασανισμού.
Εψές, προψές εδιάβαινα, απ’ τα Σουλιμοχώρια,
κι ακώ νταβούλια να βροντούν και μπαταριές να τρίζουν.
Αλή- Τσεκούρας ροβολά, με δυό, με τρεις χιλιάδες.
Φέρνει μπαλτάδες μπρούτζινους και στ’ άλογα ντορβάδες.
Ο Χρόνης τονε χαιρετά και τον καλοσωρίζει.
- Χρόνη, τι κάνουν τα παιδιά, τι κάνουν οι νυφάδες;
- Καλά ’ναι μπέη τα παιδιά, καλά ’ναι κι οι νυφάδες.
- Χρόνη για πιάσε τ’ άλογο και κοίτα τους ντορβάδες.
Έχω δυο μήλα κόκκινα, δυο κλέφτικα κεφάλια
Απλώνει ο Χρόνης στ’ άλογο και ψάχνει τους ντορβάδες.
Πιάνει δυό μήλα κόκκινα, δυό κλέφτικα κεφάλια.
Το ένα ήταν τ’ Αγγελή και τ’ άλλο τ’ Αναστάση.
... Εχω δυο μηλα κόκκινα δυο κλεφτικα κεφάλια…
Ειναι ενας στίχος που φανερώνει τον κυνισμο του Σαδιστή Οθωμανού..Αναφερεται στη στιγμή που ο Αλη Τσεκούρας λεει στον Χρόνη τον πατερα των νεκρών κλεφτών Αγγελή και Ανασταση να μαντεψει τι εχει μεσα στο σακι που κουβαλα. Τελικά του αποκαλυπτει ότι ειναι τα κεφάλια των παιδιών του των αδελφών Αγγελή και Αναστάση που ζουσαν στο Σουλιμά αλλα ειχαν καταγωγή από το το Σαντανι .
Οι δυο αδελφοι πριν τους αποκεφαλίσει ο Αλη Τσεκουρας βασανιστηκα απανθρωπα αφου τους εσπασαν τα κοκαλα με τα κοντα τσεκουρια που χρησιμοποιουσε ο Αλης και στα οποια οφειλει και το φοβερό ονομα του.
Στην Αλωση της Τριπολιτσας ο Αλη Τσεκουρας για να μην πεσει στα χερια των Ελληνων οπου ηξερε τον περιμενε ,αυτοπυρποληθηκε στο σπίτι του αφου σκοτωσε πρωτα τη γυναικα , την Κορη του και την Ελληνιδα υπηρετρια του.
6.Ο θάνατος των Κολοκοτρωναιων και του Γιωργου
στο ληνο της Μονης Αιμυαλών
στο ληνο της Μονης Αιμυαλών
1806 Φεβρουαρίου 1
Εκινιγισαν τους Κλέφτες και τους εσκώτασαν
Τους Κολοκοτρωναίους και το Γιώργο.
Εκινιγισαν τους Κλέφτες και τους εσκώτασαν
Τους Κολοκοτρωναίους και το Γιώργο.
Αυτή η λιτή αναφορά στο θάνατο των τελευταίων από τους κλέφτες της Πελοποννήσου βρίσκεται γραμμένη σ’ένα εκκλησιαστικό βιβλίο της μονής των Αιμυαλών. Δεν βρηκε άλλο χαρτι ο συγγραφεας –ηταν δυσεύρετα τοτε στην Ελλαδα τετοια πράματα-και σημείωσε το γεγονός όπου βρηκε προχειρο χωρο, στο περιθώριο δηλαδή του μηναιου .
Δυο γραμμές ανορθόγραφα γραμμένες, από άνθρωπο προφανώς ολιγογράμματο που ειχε όμως την οξυδέρκεια να εκτιμήσει το μεγαλείο της θυσίας. Μιας θυσίας της οποίας υπήρξε αυτόπτης..
Και έκρινε πως θα ηταν αδικο ετούτο γεγονός να ξεχαστεί .Θα ηταν αδικο να λησμονηθει στο πέρασμα του χρόνου η απέλπιδα και για αυτό γενναία μαχη τεσσάρων παλικαριών παιδιών του Μοριά που έπεσαν εκεινο το πικρό το απογευμα του φλεβάρη του 1806 εξω από το μοναστηρι των Αιμυαλων κοντα στη Δημητσάνα.. Προδομενοι, κυνηγημένοι από λεφουσια Τούρκων μα κι Ελλήνων που αναγκαζονταν να συμμετεχουν και αυτοί στις μεγάλες παγάνες που οργανώθηκαν με σκοπο την εξόντωση ολων μα ολων των κλεφτων που ζουσαν στα βουνα και τα λαγκαδια της Πελοποννησου.Ηταν διαταγή του Σουλτάνου ρητή ,θανατος συτους που τολμησαν να σηκώσουν το κεφάλι στη βούληση του ισχυρού Μοναρχη.
Οι πέντε ηταν Κολοκοτρωναιοι ο Γιάννης Κολοκοτρωνης Ζορμπας το παρατσούκλι του γιατι ηταν αψύς χαρακτήρας , δεν ηξερε να ελίσσεται και τεσσερα ξαδέλφια του του Θοδωρή Κολοκοτρώνη .
Κι ο έκτος ποιος να ήταν έκτος από τους Κλέφτες που χάθηκαν εκείνη τη μέρα στους Αιμυαλους; Ποιος να ήταν αυτός Γιώργος που ο ο άγνωστος μοναχός αισθάνθηκε την ανάγκη να αποτυπώσει το όνομά του ξέχωρα από των άλλων που δεν ηταν αγνωστοι ουτε και τυχαιοι…ηταν αδέλφια και πρωτοξάδερφα του Κολοκοτρώνη, παλικάρια που δεν καταδέχτηκαν να φύγουν απ το Μοριά και να περάσουν στη Ζάκυνθο.
Κι ο έκτος ποιος να ήταν έκτος από τους Κλέφτες που χάθηκαν εκείνη τη μέρα στους Αιμυαλους; Ποιος να ήταν αυτός Γιώργος που ο ο άγνωστος μοναχός αισθάνθηκε την ανάγκη να αποτυπώσει το όνομά του ξέχωρα από των άλλων που δεν ηταν αγνωστοι ουτε και τυχαιοι…ηταν αδέλφια και πρωτοξάδερφα του Κολοκοτρώνη, παλικάρια που δεν καταδέχτηκαν να φύγουν απ το Μοριά και να περάσουν στη Ζάκυνθο.
Ο εκτος Κλέφτης ήταν Ο Γιώργος Κοσμάς, ο Γιώργος από τον Αητό όπως ήταν γνωστός σε όλο το Μοριά.
Από τα πρωτοπαλίκαρα του Ζαχαριά του μεγαλύτερου Κλέφτη στα χρόνια πριν την επανάσταση απόκτησε σύντομα δικό του Μπουλούκι κι έγινε ξακουστός σόλα τα χωριά της Μεσσηνίας και της Τριφυλίας .Όπου περνούσε εκείνος ,ο κόσμος ανάσαινε από τη μέγγενη της σκλαβιάς καθώς προστάτευε τους αδύνατους απο την ασυδοσία των ισχυρών.
Στα χωριά τον προσμένανε με χαρά γιατί ήταν αγαπητός ,και δεν έπαιρνε από το βιός τους παρά μοναχά τα απαραίτητα κι είχε και πολλά βαφτιστήρια όπως συνήθιζαν εκείνη τη εποχή οι ξακουστοί καπεταναίοι.
Ο Γιώργος δεν εφάνηκε τούτη την εβδομάδα,
εδιαει πάνω στα χωριά ψηλά στα κορφοβούνια,
πάει να βαφτίσει ένα παιδί να βάλει το ονομά του.
εδιαει πάνω στα χωριά ψηλά στα κορφοβούνια,
πάει να βαφτίσει ένα παιδί να βάλει το ονομά του.
Τη αποφράδα μέρα εκείνη του Φλεβάρη οι έξι φυγάδες μπήκαν στο μοναστήρι και γύρεψαν από τον καλόγερο να τους κρύψει .Ήταν βαρύς χειμώνας και δεν είχαν που να πάνε. Απ’άκρη σ’ άκρη γύριζαν τον τόπο οι Τούρκικες παγάνες χτενίζοντας βουνά και λαγκάδια ,όλα τα μέρη που θα μπορούσαν να κρύβονται ή λημεριάζουν οι κλέφτες κι αλλοίμονο σ’οποιον έπεφτε στο πέρασμα τους, αθώος ήταν η ένοχος τον περίμενε ο θάνατος φριχτός .Ο μοναχός τους έδωσε ψωμί να φάνε και νερό να πιουν και ύστερα τους έκρυψε μέσα στο ληνό του μοναστηριού.
Στέκει ακόμα σήμερα εκείνος ο ληνός, ένας πέτρινος ληνός, όπου το Σεπτέμβρη πατούν τα σταφύλια από τα αμπέλια του Μοναστηριού. Έχει σκεπή από πάνω κι φάνηκε πως θα ήταν καλή κρυψώνα για τους κυνηγημένους.
Μα ο ο καλόγερος θυμήθηκε την φριχτή τιμωρία που τον περίμενε αν ανακάλυπταν ότι βοήθησε τους Κλέφτες κι απάνω στο φόβο του ,έτρεξε γρήγορα να τους καταδώσει στις αρχές της Δημητσάνας.. Σε λίγο δεκάδες οπλοφόροι κύκλωσαν το Λινό και ζήτησαν από τους κλεισμένους να παραδοθούν.
Αρνήθηκαν κι απάντησαν με πυροβολισμούς. Καθώς οι διώκτες τους δεν είχαν την διάθεση να ανταμώσουν το χάρο από την κόψη του κλέφτικου σπαθιού δεν τόλμησαν να κάνουν έφοδο και να τους βγάλουν .
Ο Κλέφτες πολέμησαν μέχρι τις τρεις το μεσημέρι, ελπίζοντας πως μόλις πέσει η νύχτα-ήταν χειμώνας και νύχτωνε νωρίς- θα καταφέρουν να ξεφύγουν με γιουρουσι μέσα στα σκοτάδια και να κρυφτούν στους λόγγους. Δεν στάθηκαν όμως τόσο τυχεροί. Κάποιος σκέφτηκε ένα τρόπο για να τους ξετρυπώσει από το λημέρι τους.
(Χημικο πόλεμο θα το λέγαμε σήμερα)
Έστειλαν στη Δημητσάνα κι έφεραν θειαφοκερια– κεριά ζυμωμένα με θειάφι- που όταν ανάβουν βγάζουν παχύ και δύσοσμο καπνό. Άναψαν τα θειαφοκέρια και τα πέταξαν μέσα στο Ληνό. Οι άτυχοι Κλέφτες εξαντλημένοι από την πολύωρη μάχη και πνιγμένοι απ τον καπνό, προκειμένου να σκάσουν η να καούν από το εμπρηστικό υλικό επεχείρησαν ηρωική έξοδο .Τους σκότωσαν αμέσως όλους και τα κεφαλια τα πηγαν στην Καρυταινα .Τα ακέφαλα σωματα τους αργότερα τα εθαψαν στον περιβολο της μονής.
Σήμερα δυο Κυπαρισσια σημαδευουν τα μνηματα των τεσσάρων και θυμίζουν τον φρικτο και ηρωικό θανατο τους
Και σωπασαν πια τα καρυοφίλια και για χρόνια δεν αντηλαλησαν από το κλεφτικο τραγούδι τα βουνά και χαθηκε η κλεφτουρια σ’εκεινο τη μαζικο διωγμό της διετίοας 1804-1806 που εμεινε στην ιστορια ως μεγαλος κατατρεγμος των κλεφτών.
Νατ’ταν ο Γιώργος γνωστκός
να’χε κι ο Γιάνης γνώση
θα πήγαιναν στη Ζακυνθον
που΄ναι κι ο Θοδωράκης.
7.Η οργανωση της επαναστασης στην Τριφυλία
Μετα τον αφανισμο της κλεφτουριας στην Πελλοπονησσο οσοι γλίτωσαν και καταφεραν να περασουν στη Ζακυνθο εγιναν περιζήτητιο μισθοφοροι σε σώματα που σχηματιζαν ιο μεγαλες δυναμεις της εποχης ,Αγγλια Γαλλια Ρωσσία στους μεταξυ τους πολεμους.
Η φιλικη εταιρεια ειχε ξεκινησει τη δραση της και ειχε ηδη ενταξει στα μελη της τους σημαντικοτερους οπλαρχηγούς αλλα και ιερεις και ανθρωπους των γραμματων και εμπορους.Στην Τριφυλια ηταν μυημενοι από το 1818 ο Δεσπότης Γερμανος και ο Πρωτοσυγγελος Φραντζης ο Γιαννης Μέλιος,Κωνσταντινος και Δημητρης Μελιος,Παπατσωρης,Αθανασιος Γρηγοριάδης και άλλοι.
Ο Μητροπολιτης Γερμανος και ο Πρωτοσυγγελος Φραντζης αναλαμβανουν να ορκισουν και άλλους Τριφυλιους πατριωτες και να τους ετοιμασουν γα την επανασταση.
Αυτοι που πήγαν ν στη Ζάκυνθο και στα Ιονια νησια παλι ηρθαν σε επαφη για πρωτη φορά με μερη που δεν ταχε σκεπασει η Οθωμανικη κατοχή.
Ανοιξαν τοτε τα ματια των Ελληνων ειδαν πως είναι η ζωή στον πολιτισμενο κόσμο.Φρεσκες ιδεες φωτισαν το σκοτεινιασμενο αοπ τα σκοταδια της αγραμματοσυνης νου τους ,ειδαν τα νεα οπλα και τακτικες του μοντερνου πολέμου και το κυριωτερο γνωριστηκαν μεταξυ τους πολεμιστες απ ολη την Ελλαδα .Η ωρα του ξεσηκωμου ζυγωνε ηταν φανερό και υπήρχαν χιλιαδες ετοιμοπολεμοι Ελληνες ετοιμοι να διαθεσουν τη ζωή και το βιος τους για την ανεξαρτησία της πατριδας μας.
Λόγια του Κολοκοτρώνη:
"Εις τον καιρον της νεότητος μου,ακαδημιαι και σχολεια δεν υπηρχαν,μολις ησαν μερικα σχολεια εις τα οποια εμαθαιναν να γραφουν και να διαβαζουν.Οι παλαιοι κοτζαμπασηδες οπου ησαν οι πρωτιστοι του τόπου ,μόλις ηξευραν να γραφουν το ονομά τους.Δεν είναι παρα αφου επηγα εις Την Ζάκυνθο οπου ευρηκα την Ιστορια της Ελλαδος εις την απλη Ελληνικη.Τα βιβλία οπου εδιαβαζα συχνα ητον η ιστορια της Ελλαδος,η ιστορια του Αριστομενη και Γοργώ (εννοεί την ιστορία των Μεσσηνικων πολεμων του Παυσανία ,Γόργος ηταν ο γιος του Αριστομένη)και η ιστορία του Σκεντερμπεη.Ο Σκεντερμπεης ηταν ο Γεωργιος Καστριώτης που είναι εθνικος ηρωας των Ελληναων και των Αλβανών για τη δραση του εναντιον των Τουρκων κατακτητών."
Όπως είναι προφανές τα αναγνώσματα που είχαν απήχηση εκεινη την εποχή ηταν αυτά που εκθειαζαν,τόνωναν το επαναστατικό πευμα ,δεν ηταν τυχαίο ότι ο Κολοκοτρώνης ειχε προτίμηση στην ιστορία δηλαδή των Μεσσηνιακών πολεμων. Έμοιαζε πολύ η κατάσταση που βίωναν οι αρχαίο Μεσσήνιοι κατω από την καταπίεση των Σπαρτιατών με τη πραγματικότητα που βιωναν οι Ελληνες στα χρόνια της Τουρκοκρατίας και ηταν φυσικό ο Κολοκοτρώνης να συγκινειται ιδιαιτερα αυτην την ιστορία .
26 εως 30 Ιανουαρίου του 1821 συγκεντρώνονται στη Βοστίτσα (σημερινό Άγιο) οι κεφαλές των Ελλήνων που ηταν μυημένοι στην Φιλική Εταιρεια για να συμφωνησουν τον τροπο και τον χρόνο που θα ξεκινήσουν την επανάσταση. Παλαιών Πατρων Γερρμανός, Γρηγόριος Δικαίος (Παπαφλέσσας) ως αντιπρόσωπος της Φιλικής Εταιρείας,Χριστιανουπόλεως Γερμανός με τον Αμβρόσιο Φρανζτή τον Πρωτοσύγγελο του και άλλοι αρχιερείς και προεστοί της Πελοποννήσου. Αποφασισσαν ως πιθανότερη ημερομηνια την 25 Μαρτιού και ανέλαβαν να καμουν έρανο για τα πρώτα εξοδα του αγώνα καθώς και να ενημερώσουν οσους μυημενους ,δεν μπορουσαν να περαβρεθουν στη συνέλευση.
Ο Χριστιανουπολεως μάλιστα οριστηκε να ειδοποιησει τους προεστούς του Μυστρα, Καλαμάτας ,Αρκαδιάς ,Καρυταινας και Φανάρίου για της αποφασεις της συνελευσης..
Φτανοντας ο Δεσποτης Χριστιανουπόλεως στην Αρκαδιά ,και πριν ακομα πιει μια ρουφηξια από τον καφε που του ειχαν ετοιμασει, μαζευτηκαν καμποσοι Τουρκοι επισημοι για να τον ρωτήσουν ανεμελα δηθεν , πως πηγε το ταξιδι και τι σημαντικο τάχα ειχαν να κουβεντιασουν τοσοι και τοσοι ρωμαιοι μαζεμενοι στη Βοστιτσα.
Ο Μητροπολιτης προσπαθησε να θολωσει τα νερα,
κατι χτηματικες διαφορες ειχαν τα μοναστηρια και εκαναμε συμβουλιο για να τις ρυθμισουμε.Κι ευθυς συμπληρωσε,και ν ακουσατε τιποτα πειργε πραγματα και υποπτα ,μη δινετε βαση Μπεηδες , φημες είναι μωρολογίες που σκορπαει εδώ κι εκει ο Αλη Πασας για να κανει τη δικη του δουλεια και να βλαψει το μεγάλο μας Σουλτανο και το Ντοβλετι.
Μα μεσα του η καρδια του ετρεμε ,γιατι εβλεπε ότι ιο Τούρκοι ηταν νοιασμενοι και δεν τις έχαφταν ετσι αβασανιστα τετοιες δικαιολογίες.
Ο Αλη πασσας Τεπελενλής ο ραδιούργος γιος της Χάμκως ειχε σηκωσει επανασταση από το 1820 ενάντια στο Σουλτάνο. Και οι Τουρκοι δεν ειχαν καιρο πια να ασχοληθουν με τους ραγιαδες του Μοριά γιατι θεωρουσαν πιο επικινδυνο τον Αλη που ηθελε να στησει δικο του κρατος και να είναι ασύδοτος από την εξουσία της Κωνσταντινουπολης.Στις 17 Ιανουρίου 1821 στο νησάκι τον Ιωαννίνων σκοτώθηκε ο φοβερός Αλης και το κεφαλι του εστειλε ο Χουρσιτ τροπαιο στην Κωνσταντινούπολη.
 |
| Ο Αλή Πασας στη Λίμνη των Ιωαννινων |
|
Χουρσίτ Πασάς, ο Γεωργιανός στην καταγωγή , Μορα Βαλεσή (ανωτατος διοικητής του Μοριά) |
Από το Νοεμβριο του 1820 ειχε φτασει στην Πελλοπονησσο ο Χουρσίτ πασάς.Ο Σουλτανος τον εστειλε γιατι ηταν γνωστο ότι ηταν αμειλικτος στους εχθρούς του και ιδαιτερα ικανός στην καταπολεμιση οποιουδήποτε αμφισβητούσε την εξουσία του. Οι πληροφορίες που είχε ο Σουλτάνος του έλεγαν ότι κάτι ετοιμάζεται στην Πελοπόννησο κι ο θηριώδης στη συμπεριφορά πασάς είχε διαταγή στην παραμικρή υπόνοια ξεσηκωμού ,να αφοπλίσει τους χριστιανούς ,να συλλάβει όλους τους προεστούς και αρχιερείς και να φέρει στρατό στην Πελοπόννησο για την ενίσχυση της τουρκικής κυριαρχίας.
Ο Χουρσίτ δεν ήταν τυχαία προσωπικότητα. Εξιεσλαμισμένος Γεωργιανός στην καταγωγή είχε ιδιαίτερες πνευματικές ικανότητες και όποια αποστολή του είχε αναθέσει ο Σουλτάνος την είχε φέρει σε πέρας με απόλυτη επιτυχία.Το 1812 έφθασε να αναλάβει το αξίωμα του "Μεγάλου Βεζύρη" και το 1813 υπό την ηγεσία του καταπνίγηκε η επανάσταση των Σέρβων για την απόκτηση της ανεξαρτησίας τους. Εκεί ο Χουρσίτ διέπραξε θηριωδίες κι έγινε πασίγνωστος για τη σκληρότητά του πρός τους ηττημένους Σέρβους. Ήταν λοιπόν για το Σουλτάνο, η καλύτερη επιλογή για την αντιμετώπιση της στάσης του Αλή Πασά και την διατήρηση της τάξης στην Πελοπόννησο.
 |
| Σκηνη απο την πρώτη επανάσταση των Σερβων 1804-1813 |
Ο άγριος χαρακτήρας και οι αιμοβόρες διαθέσεις του προκαλούσαν τον τρόμο σε όποιον είχε την ατυχία να βρίσκεται στην υπηρεσία του . Λέγεται ότι αφού ξεμπάρκαρε στο Ναύπλιο και ξεκίνησε για την Τριπολιτσά μαζί με το χαρέμι του και τους ακολούθους του,μια άμαξα κόλλησε στον κακοτράχαλο δρόμο και καθυστερούσε την πορεία του καραβανιού. Ο Χουρσίτ πλησίασε ανέκφραστος την άμαξα έβγαλε την πιστόλα του και την άδειασε χωρίς άλλη κουβέντα στο κεφάλι του δύστυχου αμαξά ενώ οι άλλοι υπηρέτες κοιτούσαν αποσβολωμένοι καταλαβαίνοντας με τι σκληρόκαρδο αφέντη είχαν να κάμουν. Ευτυχώς για τους Μοραιτες ο Χουσιτ δεν κάθισε καθόλου στην Τριπολιτσά αλλά έφυγε για την Ήπειρο όπου είχε νωρίτερα ξεσπάσει η επανάσταση του Αλη Πασσά. Άφησε στο πόδι έναν κατώτερο αξιωματούχο και τράβηξε με το στρατό του για τα βόρεια
Στις 22 Φεβρουαρίου 1821 ξεσπασε και η ατυχη επανασταση στη Μολδοβλαχία. Ο Υψηλαντης πέρασε τον Προύθο και μπηκε ελευθερωτής στο Ιάσι. Οι Τουρκοι την κατεπνιξαν γρηγορα και αποτελεσματικά. Η κατασταση φαινοταν πως ευνοουσε το ξεσηκωμο στη Νοτια Ελλαδα και κυριως στη Πελοποννησο.Αρχισε λοιπον κρυφα να ετοιμαζονται οι Ελληνες για επανασταση που αποφασισαν να τη ξεκινησουν στις 25 του Μαρτη καθως λεει ο Κολοκοτρωνης.
9.Η Ομηρεια των προκρίτων.
 |
| Η Κυπαρισσία (Αρκαδιά )στα χρόνια της Τουρκοκρατίας,αποψη απο οικία |
Στην Αρκαδια το μυνημα για την μεταβαση του Δεσποτη στην Τριπολιτσα εφτασε στις 3 του Μαρτριου του 1821.Ο Χριστιανουπολεως Γερμανος ειχε μόλις φτασει από τη συνελευση της Βοστιτσας .Ηδιαταγή εγραφε πως επρεπε να παρουσιαστουν στην Τριπολη εκτος από τον Δεσποτη και οι δυο προεστοι της επαρχίας ο Ιωάννης Τομαράς και ο Κώστας Καραπατάς. Ο Ιωάννης Τομαράς μαζι με τον πρωτοσύγγελο Αμβροσιο Φρατζή προσπαθουσαν να πεισουν το Δεσπότη Γερμανό να μην πανε στο χαμό τους. Αφου ειχε αποφασιστει η επανασταση ,το να πανε μεσα στην Τριοπλιτσα ,στο στομα του Λύκου θα ηταν σκετη αυτοκτονία.
Μα εδώ φάνηκε το μεγαλειο του γενναιου Ιεράρχη.
Αν ημεις αρνηθώμεν να υπαγωμεν στην Τριπολιτσα θα δώσωμεν αιτία να σφαξωσιν τους Χριστιανούς.Το δικαιον είναι ημεις να απελθωμε και να κλεισωμε τους οφθαλμους των Οθωμανων ,να τους καθησυχασουμε δηλαδη ότι δεν συμβαινει τιποτα υποπτο.Υστερα χαιρετησε για πάντα τους συγγενεις και φίλους εδωσε τα χρηματα του στον Πρωτοσυγγελο Φραντζή και πηρε μαζι με τους αλλους δυο ηρωικους προεστούς το δρόμο για την Τριπολιτσα.Με δακρυα στα ματια τον χαιρετησαν οι κατοικοι της Αρκαδιας και δεν ξαναειδαν ποτε πια καθως αφησε την τελευταια του πνοή λιγους μηνες αργοτερα στα σκοτεινα και υγρα μπουντρουμια που τον εκλεισαν οι Τουρκοι .
10.Η εισοδος των Επαναστων στις πολεις της Τριφυλιας
Η Καλαματα ελευθερωθηκε στις 23 Μαρτη του 1821.Ηταν η πρωτη σοβαρη επιχείρηση που σηματοδοτουσε την εναρξη της επαναστασης στη Πελλοπονησσο.Δεν ηταν φυσικο να λειψουν από αυτό το γεγονός οι πολεμικωτατοι και κλεφτες της Τριφυλιας.Ο Γιαννακης Μελιος Πρωτοκαπετανιος και φιλος αδελφικος του Θοδωρου Κολοκοτρωνη ηταν εκει με διακοσιους πολεμιστες αοπ τα χωρια της Αρκαδιάς.
Το βραδυ της εικοστης τριτης του Μαρτιου του 1821 εξω από την Καλαμάτα στη μονή Βελανιδιάς συγκεντρωθηκαν οι αρχηγοι ολων των Κλεφτικων σωματων για να οργανωσουν την εισβολη στην Καλαματα.,Κολοκοτρωνης Αναγνωσταρα Παπαφλεσας Γιαννακης Μελιος και άλλοι. Από άλλη κατευθυσνη θα εμπιαναν οι Μανιατες του Πετρομπεη Μαυρομιχάλη.Στις οκτω και μιση το πρωι η Καλαματα ειχε πεσει στα χερια των επαναστατων και ο λαος πανηγυριζε εξαλος στους δρομους την πρωτη μερα ελευθεριας .
ξεκινησαν
Γραφει ο Μιχαηλ Οικονόμου ,(από Σαραντο Καργακο):Την δε 23 Μαρτιου δυο περιπου χιλιαδες Μανιατών,υπο τον Πετρομπεη ,Μουρτζινονκαι λοιους Καπεταναίους(μετ αυτών δε και ο Κολοκοτρωνης μετα του Νικητα)εισηλθον εις Καλαμας οπου ο βοεβόδας ηταν ο Αρναουτογλου αδελφος ή συγγενης του διοικητη τωνη Καλαβρυτων.Οι Τουρκοι παραδωθηκαν αμεσως και μοιραστηκαν στα χωρια αν και ελαχιστοι γλιτωσαν από αυτους καθως εκτελεστηκαν μια νύχτα γιατι οι επανατικος στρατος δεν ειχε τοτε τον τριπο να συντηρει με ασφαλεια αιχμαλώτους.Ο λαος της Καλαματας ξεχυθηκε στους δρομους κι εγινε πανηγυρικη δοξολογια στον ναο των Αγιων Αποαστόλων.Στην απελευθερωση της Καλαματας
Στην Τριφυλια η επανασταση κυρηχθηκε την επομενη μερα στις 24 του Μαρτιου .Ο ι ορεινοι της Τριφυλιας Ντρεδες αποκαλουμενοι,υπο την ηγεσια των Παπατσωρη,Ντουφα Συρακου και ‘αλλων,και κατεδίωξαν ολους του Τουρκους που βρισκονταν στα χωρια και τα αγροκτηματα περιξ της Κυπαρισσίας ,οι οποιοι εφευγαν πανικοβλητοι προς την Κυπαρισσια για να σωθούν.
Οι Τουρκοι της Τριφυλια που που ζουσαν μεσα στην πόλη καθως εμαθαν τα γεγονοτα από τους συμπατριωτες τους αποφασισαν να σφαξουν ολους τους Ελληυνες και να κλειστουν στο καστρο μεχρι να αοπφασισουν τι μελλει γενεσθαι.Πολλοι Ελληνες βλεποντας τους Τουρκους να εχουν απειλητικες διαθεσεις και μαθαινοντας ότι επικειται ξεσηκωμός καθως ηταν αοπλοι και ερμαια στις διαθεσεις των Τουρκων της πόλης κλειστηκα στο ναο της Παναγίας ελπιζοντας στο θαυμα.Οι Τουρκοι εβαλαν 100 οπλισμενους φρουρους εξω από την εκκλησια και αλλους διακοσιους στα δυο τζαμια της πόλης.Οι υπολοιοι συγκεντρωθηκαν στο καστρο που ηταν και τοτε ερειπωμενο και αδυνατο να χρησιμοποιηθει για άμυνα.
Στις 4 ωρα τα χαραματα εφτασε στην Αρκαδια ταχυδρομος απο την Τριπολιτσα. Εφερε γραμμα από τον Καιμακαμη ,το διοικητη της Τριπολιτσας.Τους εγραφε να εχουν τα ματια τους δεκατεσσερα γιατι αναμενεται επανασταση και να εξοπλιστουν με οπλα και πολεμοφόδια.Το γραμμα ειχε σταλει στις 21 Μαρτιου και ηταν η τελευταια επικοινωνια που ειχαν οι Τουρκοι με την Τριπολιτσά.
|
| Ο Αμβρόσιος Φραντζής από ξυλογραφία του περιοδικού Εθνικόν Ημερολόγιον Βρετού του 1866 |
Ο Αμβροσιος Φραντζης καταφερε να κερδισει την εμπιστοσυνη των Τουρκων ώστε να τον αφήσουν να παει να ελεγξει πως είναι τα πραγματα στα χωριά της επαρχια της Αρκαδιας. Εφυγε από την Κυπαρισσία ακολουθωντας το δημοσιο δρόμο προς τα χωρια Βορειοανατολικα της Κυπαρισσιας με σκοπο να συναντήσει τους Ντρεδες που κρατουσαν το Κακκορεμα .Οι Τουρκοι της Κυπαρισσίας άλλαξαν γνωμη αμεσως μετα κι αποφασισαν να φυγουν γιατι εμαθαν οτι , αγνωστο πως, εγινε εξεγερση στην Καλαματα .Εστειλαν λοιπόν μια ομάδα απο στρατώτες να συλλαβουν τον Φραντζή και να τον παρουν μαζι τους ομηρο στο Νιοκαστρο.Ηταν ένα σώμα από εβδομηντα στρατιωτες για τον προλαβουν στο Αλιμακι Από εκει ηταν ο πιο συντομος δρόμος, το περασμα για να διαβει καποιος το ποταμι της Κυπαρισσίας και να βγει περιοχή του σημερινου Κοπανακίου. Για καλη του τύχη λιγο πριν τον κλεισουν στο χωριο Αλιμάκι ο Αμβόρσιος Φρατζης καταφερε να ξεφύγει και μετα από λιγο συναντήθηκε με τους Ελληνες καπεταναιους στο Κακόρεμα που φυλαγαν το περασμα με 160 κλεφτες..
Αμεσως μετα κινηθηκαν προς το Κεφαλοβρυσο οπου συναντησε άλλους 600 Ντρεδες οπλοφόρους ετοιμους να ξεκινησουν για την καταληψη της Κυπαρισσίας.Ενω συνομιλουσε με τους καπετανεους ο προεστος της Αρκαδιας εφτασε μήνυμα από τον Κολοκοτρωνη και τον Παπαφλεσσα.
Αδελφοί κατοικοι της Αρκαδιάς.
Η ώρα εφθασε,το σταδιον της δόξης και της Ελευθεριας ηνήχθη,τα πάντα εδικα μας ,και ο Θεός του παντός μεθ’υμων εσεται,μη πτοηθητε εις το παραμικρόν.Σεις εισθε ατρομητοι και των προγόνων μας απογονοι,γενικώς οπλισθειτε με ανοικτα μπαιρακια (σημαιας) και τρεξατε εναντίον των εχθρών της πιστεως και της πατριδος.Εντος ολιγων ημερών φθάνομε και ημεις με δεκα χιλιαδες στρατευματα.Σεις ασφαλισατε τους Αρκαδιους Τούρκους και μιαν ωραν αρχυτερα ως λεοντες να τους ξεσχισετε,και να τους στειλετε εις τα Ταρταρα του Αδου,μην καταδεχτητε να σας κατηγορησει ο Κόσμος και η ιστορία,αλλα να αποθανατισετε τα ονοματα σας ,και να διαμενετε αιωνιως εις την αθανατον δόξα,και σας ευχόμεθα υγεια και ανδρειαν συννενωμενα με την ομονιοαν και την πειθαρχίαν,τας δε πραξεις σας να μας γραψετε με πρωτον προς οδηγίαν και ησυχίαν μας.
23 Μαρτιου .Πρωτον ετος της ελευθερίας .Καλαματα
Θ.Κολοκοτρωνης
Αρ.Γρηγόριος Δικαιος
Ο Αμβροσιος Φραζτης πιανει αμεσως και γραφει γραμμα στους Τουρκους της Αρκαδιας.Τους εγραψε ότι χιλιαδες στρατού Ελληνικου εχουν ξεχυθει στους καμπους και τα χωριά.Να φυγουν ησυχα χωρίς να πειραξουν το λαό γιατι ετσι μπορει να γλυτωσουν το κεφάλι τους.«Ενδοξότατοι Αγάδες, Σας χαιρετώ, ερωτών το ένδοξον χατήρ σερίφι Σας. Έφθασα εις το Κεφαλάρι του Σουλιμά, και ηύρα τόσα πράγματα, όσα δεν δύναμαι να σας περιγράψω ανέλπιστα, τα οποία μήτε εις όνειρόν μου ποτέ δεν το είδα.
Οι άνθρωποι εν γένει ετρελλάθησαν, και μήτε ηξεύρουν τι κάμνουν μήτε λόγια και ερμηνείας ακούουν από κανέναν . αλλά ποίος χαιρέκακος τους οδήγησε εις τοιαύτα, δεν ηδυνάμην να εξάξω . οι κάμποι και τα βουνά είναι γεμάτα από αρματωμένους ανθρώπους, και καθώς έφθασα εδώ, τους ήλθε γράμμα, το οποίον και εγώ το εδιάβασα μόνος μου και αυτό τους απετρέλλανε . τους γράφουν ότι αποσπερού ή ταχύ έρχονται ακόμη 10.000 ασκέρια, ότι εγέμισε η Μάνη και το Μαραθονήσι από καράβια . τα γράμματα εάν δεν ήθελα τα ιδή με τα ομμάτιά μου, κανένα πράγμα δεν επίστευα, δια τούτο, όσα και αν τους ωμίλησα, δεν εισακούομαι . περισσότερα δεν ημπορώ να τους ομιλήσω εις τα φούμαρα και εις το ξεμυάλισμα όπου ευρίσκονται, διότι φοβούμαι και τον εαυτόν μου . ήθελα, ενδοξώτατοι Αγάδες, να ήσθε κρυμμένοι εις κανένα μέρος να εβλέπατε, και αν επιστεύατε ποτέ ότι είναι ετούτοι οι Σουλιμοκολίται, ηθέλετε μείνει εκστατικοί . λόγια, πράγματα ακατανόητα και απερίγραπτα .δια τούτο λαμβάνω τόλμην να σας παρακαλέσω δια να μείνετε ήσυχοι νουθετούντες και όλους τους μικρούς ανθρώπους σας, μην τύχη και πειραχθή ο παραμικρότατος ραγιάς, διότι δεν ηξεύρω τι ημπορεί να ακολουθήση . εγώ αποσπερού κοιμούμαι εις τον Αετόν και ταχύ, ινς αλλάχ ανεβαίνω εις την Τριπολιτσάν, ίνα ιδώ τι γίνεται, και εκείθεν σας γράφω εις πλάτος τα πάντα. Τούτα και καλαίς αντάμωσαις να δώση ο μεγαλοδύναμος Θεός.
1821 Μαρτίου 25. Ο χαήρ δουβατζής σας Πρωτοσύγκελλος του Μητροπολίτου, Αμβρόσιος»
1821 Μαρτίου 25. Ο χαήρ δουβατζής σας Πρωτοσύγκελλος του Μητροπολίτου, Αμβρόσιος»
Υστερα μαζι με τους Ντρεδες κι άλλα κλέφτικα σώματα από την υπόλοιπη Τριφυλία τραβηξαν για την Αρκαδιά.
 |
| Ο δρόμος απο την Κυπαρισσία προς τηνΠίσω Ρούγα. Στην έξοδο υπήρχε πετρνη πύλη που καταστραφηκε κατα το προσφατο παρελθόν. |
Ο Παππας του Σουλιμά Παπατσώρης μπροστα κρατώντας ξεγυμνωμενη την πάλα του και δίπλα του ο ΠρωτοσυγγελοςΑμβρόσιος φρατζης ,ο Γιαννάκης Μελιος ,ο Παναγιώτης Ντούφας,ο Γιανακης Γκρίτζαλης ο Γεώργιος Συρρακος ,ο Αθανασιος Γρηγοριάδης με τους Ολυμπιους και πολλοί άλλοι οπλαρχηγοί και παλικαρια..Στην πορτα της πόλης περιμενε ο Νικολαος Πονηρόπουλος ,ο Πονηρός όπως τον φωναζε ο Κολοκοτρωνης και άλλιο προεστοί.Και πισω ακολουθουσε ένα πληθος από απλους ανθρωπους με προχειρο οπλισμό που θελανε κι αυτοί συνεπαρμενοι από τις στιγμες να μετασχουν στο γενικο ξεσηκωμο και να τσακισουν κι αυτοι με τις δυναμεις τους το μισητο δυναστη.
Οι στρατιώτε;ς του 21 αλλοι ειχα άρματα ,άλλοι μαχαιρια άλλοι σουγλιά και σημαιες τις τσεμπερες των γυναικών τους βεβαιώνει ο αγωνιστης Φωτακος στα απομνημονευματά του.
Οι Επαναστατες λειτουργήθηκαν στην πρωτη εκκλησια που συναντησαν κατά την είσοδό τους στην πόλη ,τον Αη Νικόλα της Πίσω Ρούγας με ιερέα τον Αμβρόσιο Φραντζή
Μετά την εισοδο τους στην Κυπαρισσία οι επαναστατες κινήθηκαν προς τα Φιλιατρά οπου
οπου ενώθηκαν με άλλους επαναστάτες .Υστερα διαδοχικά καταλήφθηκαν οι Γαργαλιάνοι –που ετσι κι αλλιοώς δεν ειχαν μονιμους Τούρκους- με τελικό σκοπό την πολιορκία και κατάληψη του Νιοκάστρου,της σημερινής Πύλου.
Αγωνιστές από τους Γαργαλιάνους οι οποίοι συμμετείχαν στα γεγονόταν της Ελληνικής επαναστασεως ηταν οι Αντώνη Αγαπηνός ,τον Διονύσης Αγαπηνός προγόνοι του μεγάλου μας ήρωα και μάρτυρα του Μακεδονικού Αγώνα του Τέλου Αγρα,ο Κωνσταντίνος Αλεξοπουλος, Αντώνιος Λούκας και άλλοι πολλοί.
Το δρώμενο θα πρεπει να περιλαμβανει τη σκηνη οπου οι επαναστατες μπαινουν στην πόλη από την πισω ρουγα και ελευθερωνουν αυτους που είναι κλεισμενοι στην εκκλησια.
Οι Τουρκοι ειχαν φυγει από την νυχτα της 25 Μαρτιου.Πήγαν πρωτα στα Φιλιατρα μαζί με τις οικογενειες τους και ότι πολυτιμο μπορουσαν να μεταφερουν.Την άλλη μερα ξεκινησαν ενωθηκαν με τους Τουρκους των Γαργαλιανων και φτασανε στο Νιοκαστρο τη σημερινη Πύλο.Εκει το καστρο ηταν δυνατο κι ελπιζαν να βασταξουν μεχρι να ερθουν ενισχυσεις .Καποιοι πιο θαρραλέοι προσπαθησαν να γυρισουν πισω και να προστατεψουν τις περιουσιες τους.Τους συναντησαν όμως τα ελληνικα στρατευμαυτα οπου πηγαιναν να ελευθερωσουν τα Φιλιατρα και τους Γαργαλιανους κι εδωσαν μαχη γερη εξω απ τη Λιγουδιστα ,τη σημερινή Χώρα.Οι Τουρκοι υποχώρησαν και κλειστηκαν ξανα στο Καστρο της Πυλου
.Απόσπασμα από την την περιγραφη του Αμβρ.Φρανζτη για το γεγονός,
Ο Γιαννης Μελιος,ο Δ παπατσωρης ο Ντουφας ο Συρρακος και άλλιομ καθως οδευαν αποφασιστικα για τα φρουρια του Νεοκαστρου συναντησαν μια ωρα αποσταση μακρυα απο την Πυλο 400 περιπου Οθωμανούς που επεστερεφαν στην Κυπαρισσία προς διατηρησιν των οικιών τους.Προσπαθησαν οι Τουρκοι να νουθετησουν τους Ελληνες για το ματαιο της εξεγερσης και τους ορμηνευαν να αφησουν τα οπλα και να γυρισουν σπιτια τους,Δεν ειχαν καταλαβει ότι οι πρωην ραγιάδες ειχαν αποφασισει να πεταξουν από πανω τους μια για πντα τη σκλαβια.
<<Βρε Ρωμαιοι !Γυριστε σπιτια σας ,μη σας επηρε ο Θεός τη γνωση σας και θα φατε το κεφαλι σας γιατι δεν θα κατορθωσετε τίποτα.Δεν βλεπετε ότι ειστε μόνοι σας,κανεις δεν πολεμα για σας ουτε οι Φράγγοι ουτε ιο Ρώσσοι,ουτε σε θάλασσες ουτε σε στερια,εσεις μοναχοι σας θα χαθειται και σας λυπουμαστε.>>
Κυπαρισσιοι ,Φιλιατρινιο και Γαργαλιανιωτες ενωμένοι ξεκινησαν για την πολιορκια του Νιοκαστρου που ηταν το σημαντικοτερο φρούριο της Μεσσηνιας.Το καστρο εδειχνε πως δεν θα επεφτε ευκολα.Η πολιορκια κρατησε πολλους μήνες.Οι Τουρκοι ηταν αποφασισμένοι να πολεμήσουν γιατί δεν ειχαν άλλη ελπίδα παρά να περιμένουν τις ενισχύσεις του Σουλτάνου. Μα τους κατέβαλε η πείνα η δίψα και οι κακουχίες .Στις 6 Αυγούστου.. παρέδωσαν τα όπλα και το κάστρο του Ναυαρινου πέρασε στα χέρια των Ελληνων.
Το εγγραφο πραδωσης υπεγραψαν εκτος του Επισκοπου Μεθώνης οι αρχηγιο της Αρκαδιας Ιωάννης Μέλιος,Παναγιωτης Κατσαρός,Νικολαος Πονηρόπουλος,Παπατσώρης και ο καπετανιος Γεωργιος Παναγιώταρος εκ Φλιατρών.
(Γρηγοριαδη,ιστορικαι αληθειαι)Την παράδοση του Νεοκάστρου σημαδεψε η γενική σφαγή των κλεισμενων σε αυτό παρότι η ευθύνη για αυτο δεν βαραίνει το σύνολο των πολιορκητών παρά μόνο τους Μανιάτες του Γιατράκου Το κείμενο της παράδοσης του Νεοκάσστρου (Πύλου)
Ύστερα καθώς η επανάσταση φουντωσε απ ακρη στο Μορια οι Τριφύλιοι με τον προσδιορισμο Αρκαδινοί ή Αρκαδες πρωτοστατησαν σε όλες τις μεγαλες μαχες και αναγνωριστηε πως χωρίς αυτούς οι εξελίξεις δεν θα ηταν παντα οι καλυτερες για τους Ελληνες.
Βαλτετσι 200 Τριφυλιοι υπο Γιαννακη Γκριτζαλη,Αναστ.Γυφτάκη,Διαμαντη Πιπιλη,Ιωαν.Μπουντούρη,Δημ.Μελιο,Ιωαν.Μπουχανα.Προς τα δεξια των Αρκαδιων ο Μητροπετροβας από τη Γαρατζα με 100 Γαρατζεους επεσαν Ελληνες 30 εξ αυτων 18 Αρκαδιοι.Οι Αρκαδια αρπασαν και 4 τηλεβολα Ηριστευσα Γκτιτζαλης και Μητροπετροβας.(Κοσμας σελ.265-266)
11.Οι Τριφυλιοι στη μαχη της Γράνας
Οι Τούρκοι που ηταν κλεισμένοι στην Τριπολιτσά πολεμουσαν με αυτοθυσια και επιμονή γιατι ειχαν μεσα τις γυναικες και τα παιδια τους και ξεραν πως άλλου δεν μπορουσαν να ελπίζουν παρα μονο στο σπαθί και το τουφεκι τους. Ειχαν όμως πρόβλημα με τον εφόδιασμο τους.Επειδή ειχαν όμως ισχυρό ιππικό έβγαιναν καβαλαρία διασπούσαν τον κλοιό των Ελληνων και εκανα πλιατσικο στα χωρια μεταφέροντας προμηθειες μέσα στην Τριπολη. Όταν ειδαν οι Ελληνες οπλαρχηγοι ότι δεν μπορουσαν να κλεισουν σιγουρα τους Τουρκους μεσα στο καστρο εφαρμοσαν με συμβουλη του Δαιμονιου Κολοκοτρώνη ένα εξυπνο τέχνασμα. Εσκαψαν μια γράνα που περιεζωσε την Τριπολιτσα. Το χωμα γυρω αοπ την Τριπολη είναι μαλακο κι ετσι το εργο τελειωσε γρηγορα. Τωρα πια το ιππικο τους ηταν αχρηστο. Κι όμως οι Τουρκοι στην απελπισία τους επανω βγηκαν μια μερα αιφνιδιστικα αοπ την Τροπολιτσα κι εδωσαν σκληρη μάχη μπροστα σε εκεινη τη γράνα προσπαθώντας να τη διαβοουν.Εκει στη μαχη τηςΓράνας 400 Τριφυλιοι πολέμησαν με νυχια και με δοντια και απωθησαν το Τουρκικο ιππικο.σελ 267 Κοσμας.
Ακολουθησε στις Σεμπεμβρίου η αλωση της Τριοπλιτσας.Και εκει πολεμιστες από ολη την Τριφυλια ηταν παροντες
12.Ο Ιμπραήμ και η μαχη στο Μανιάκι
12.Ο Ιμπραήμ και η μαχη στο Μανιάκι
Το 1824 Φυλακιζεται στην Υδρα ο Κολοκοτρωνης από την κυβερνηση.Στη φυλακη μαζι του ηταν οι Μητρος Αναστασοπουλος,Αμβροσιος Φραντζης,Γιάννης Γκριτζαλης,Αναστασιος Κατσαρός Κανελλος Δεληγιάνης,Γιάννης Τομαράς άλλοι.(κοσμας σελ280)
Το αποτέλεσμα της διχόνοιας , μονιμης ασθένεια των Ελλήνων ήταν η διαίρεση τους σε δυο στρατόπεδα και η σπαταλη των δυναμεων στις μεταξύ τους διαμαχες παρά στην αντιμετώπιση των Τούρκων. Λίγο καιρό μετα τη φυλακιση του Κολοκοτρωνη εμφανιζεται στα νερα της Πελοποννήσου ο Στολος του Ιμπραημ. Με τον Κολοκοτρώνη στη φυλακη και τους οπαδους του παραμερισμενους τα πραγματα ηταν δυσκολα.
Ο Ιμπραημ αφου αποβιβαστηκε αρχισε να κανει επιδρομες στα χωρία και τις πόλεις
Ο μόνος που βρηκε το θαρρος να αντισταθει στους Αιγυπτίους του Ιμπραημ ηταν ο Παπαφλεσσας.Ο φλογερός Αρχιμαντριτης περασε από τα Κοντοβουνια της Τριφυλιας στρατολογωντας άνδρες αποφασισμενους να δωσουν τη μαχη με τον πανίσχυρο στραταρχη.
Πριν ξεκινήσει για το Μανιάκι έστειλε το παρακάτω γραμμα .
Προς το Σεβαστον εκτελεστικο Σώμα.
Εις Ναυπλιον
Εγω σημερον αναχωρώ δι εν χωριον Μανιακι λεγόμενον μακραν εντευθεν τρεις ώρας.Εκει πλησιον είναι στρατοπεδευμενοι αρκετοί Αρκάδιοι και θελω ενωθεί με αυτούς.Σήμερον περιμενω τον στρατηγόν Κεφάλα με ικανούς στρατιώτας και εν σωμα Σπαρτιατών με πεντακοσιους στρατιωτας.
Ο υπουργος Εσωτερικών
Γρηγόριος Δικαιιος.
Η πλειοψηφία των πολεμιστων του Παπαφλέσσα ηταν Τριφύλιοι.Εφθασε στο Μανιάκι περνωντας απο ολη την Τριφυλια και μαζευοντας πολεμιστες που ηταν διατεθημενοι να πεθάνουν μαζί του. Γιατι η συγκρουση με τον οργανωμενο στρατο του Ιμπραημ εμοιαζε τότε βεβαιος θάνατος.Διάλεξε ένα υψωμα που αγνάντευε την παραλία του Ναυαρίνου και αποφάσισε ότι εκει θα αντιμετωπιζαν τους Αγύπτιους.
Ο Παπαφλεσσας όμως δεν ηταν άνθρωπος των αρμάτων και ηταν ανεκπαίδευτος στα πολεμικά. Οι οπλαρχηγοί που τον ακολούθησαν του επεσημαναν ότι η θεση είναι λαθος διαλεγμένη και αδύνατον να κρατήσει. Επέμεναν να πιασουνε την Αγυιά και να περιμένουν τον Πλαπούτα που θα εφτανε αργότερα με 12000 Καρυτινους. Ο Φλογερός Αρχιμανδτίτης όμως επέμεινε ,ισως ειχε αποφασισει μεσα του τη θυσία. Παρόλες τις διαφωνιες τους πολλοι οπλαρχηγοι εφτιαξαν ταμπουρια και οχυρώθηκαν γνωριζοντας το ματαιο του πραγματος. Το κεντρο της παραταξης το κρατουσαν οι 700 Τριφυλιοι με αρχηγους τους Αναγνωστη Γκοτση Αναστασιο Γυφτακη ,Δ Μελιο,Αντωνιο Συρρακο,,τα τρία παιδιά Οικονομου Καλογεροπουλου από τη Λιγουδιστα (Χώρα )Τριφυλιας ,ο Κοροβήλας από τη Μάλη και άλλοι .
Στις 5 το πρωί της 20ης Μαιου ο στραταρχης Ιμπραημ Πασσάς με 16000 Αιγυπτιους και πολλους καβαλαραιους και μισθοφορους Αλβανους ξεκινησε από το Ναυαρίνο για να προωθηθει στη Δυτικη Πελλοπονησσο.Στο δρόμο του συναντησε τα ταμπουρια του παπαφλεσσα και των Τριφυλιων που του εμποδιζαν το δρομο . Σε καποια από τις αλλεπαλληλες επιθεσεις εναντιων των Ελληνων οι εχθροι εκπορθησαν το ταμπούρι του Παπαφλεσσα και καποιος Τουρκαλβανος Χουσος το ονομα τον εκτυπησε με το κοντακι του οπλου του.Δεν προλαβε όμως να ολοκληρωσει την πραξη του γιατι κατακρεουργηθηκε από το ξιφος του Αναγνωστη Γκοτση που εστεκε διπλα στον Αρχηγό του.Μα σε λιγο κυκλωμενοι από πληθος Αγυπτιων επεσαν ηρωικα ολοι γυρω από τον Παπαφλέσσα. Αλλα η μαχη δεν τελειωσε εκει. Οι αλλοι καπεταναίοι πολέμησαν για ακόμα μια ώρα μεχρι να υποκυψουν στην συντριπτική υπεροχή του στρατου του Ιμπραήμ. Εκει έπεσαν υπερ πατρίδος εκτος του Δικαιου και του Γκοτση που αναφερθηκαν προηγουμενως ο Βοιδης Μαυρομιχαλης,ο Κεφαλας ,ο Μπουχανάς τα παιδια του Παπαοικονομου από τη Χώρα,15 Βουδουραιοι απο την Αυλωνα, και εκατονταδες άλλοι.
Υστερα ο Ιμπραημ περασε στην Τριφυλια κι εκαψε οσες πόλεις και χωρια συναντησε στο διάβα του.Κυπαρισσία Γαργαλιανοι Φιλιατρα όλα τα χωριά του κάμπου και τον Βουνών ερημωσαν.
Ο Αρκαδιανοί αγωνίστηκαν για να σωσουν την Αρκαδιά και προσπάθησαν να αντισταθούν στο ύψωμα της Καριούτας αλλα ματαια .Μνημειο από εκεινη την επιδρομη είναι το ερειπωμενο εκκλησάκι του Αγίου Δημητρίου στο νεκροταφειο της Ανω Πολης της Κυπαρισσίας.Πυρπολήθηκε την ημερα που η στρατια ων Αιγυπτίων εισεβαλε στην πόλη.Υστερα έβαλε ο Ιμπραήμ κι εκαψαν τα σπαρτά ,εκοψαν τα δεντρα και κατέστρεψαν κάθε υποδομη που θα επετρεπε στους Μοραιτες να ζήσουν.
Εφαρμοσε και μια πολυ εξυπνη μεθοδο.Εδινε αφεση αμαρτιών σε οποιων αφηνε τα οπλα και γυριζε στο χωρίο του .Ετσι μεγαλος αριθμος από χωρικους που ειχαν χασει το κουραγιο τους προσκυνησαν και γυρισαν στα σπιτια τους .
Ηεπανασταση εσβηνε.
Η Κυβερνηση τότε καταλαβε ότι μόνο ο Κολοκοτρωνης μπορουσε να συνεγειρει τον Κόσμο και να τον εμπνεύσει ώστε να προβαλει αντισταση στις Ορδες του Ιμπραήμ. Ετσι αποφυλακισαν τον Κολοκοτρώνη και τους υποστηρικτές του αφου αποδεχτηκαν οτι μονο αυτοί ειχαν τν ικανότητα να αναχαιτισουν τον Ιμπραήμ.Για τους προσκυνημενους ο Κολοκοτρώνης εφαρμοσε πολύ σκληρες ποινες.
Από το ένα μερος θα βγαίνει ο Ιμπραημ από τα άλλο θα μπαινω εγω θα σφαζω και θα καιω οποιο χωριο εχει προσκυνήσει.
Για λίγο περασε ο Ιμπραήμ στην Ρούμελη κι αφανισε το Μεσολογγι κι υστερα πάλι γυρισε στο Μορια να ολοκληρώσει το καταστροφικο του εργο.
Μα στις 20 Οκτωβρίου του 1827 η αρμαδα του Ιμπραήμ καταστραφηκε ολοσχερώς από το στολο των μεγαλων δυναμεων της εποχής Αγγλια Γαλλια και Ρωσία και εφυγε ετσι αδοξα ο Βραχνας που βασάνιζε για τοσα χρόνια την Πελοποννησο ενώ στο Λονδινο αποφασισαν να υποχρεωσουν το Σουλτανο να παραχωρήσει Ανεξαρτησια στην Ελάδα.Και τοτε για πρωτη φορα μετα απο αιώνες,Χαρη στις θυσίες ολων των Ελληνων που εδωσαν τη ζωή τους για τον κοινο σκοπο, ένα μικρο κοματι της Ελληνικης γης βρεθηκε για πρωτη φορα ελευθερο. Ρημαγμένο και λειψό μα ελεύθερο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου