Δριμής για την αυτοδιοίκηση: Η στήριξη των μικρών και μεσαίων Ο.Τ.Α

 Η ΣΤΗΡΙΞΗ ΤΩΝ ΜΙΚΡΩΝ ΚΑΙ ΜΕΣΑΙΩΝ Ο.Τ.Α.

ΒΑΣΙΚΗ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΗ ΔΙΑΤΗΡΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΥΠΑΙΘΡΟΥ

(Τοποθέτηση στο Συνέδριο της ΚΕΔΚΕ, Θεσ/νίκη, 28/11/2008 και εφ. “Ελευθερία” 14/12/2008)

Αγαπητοί συνάδελφοι,

Είναι προφανές ότι η πολιτική διαδικασία της διοικητικής μεταρρύθμισης, που ξεκίνησε με το συνέδριο της ΚΕΔΚΕ στην Κυλλήνη και το θεματικό συνέδριο της Αθήνας, έχει αφεθεί στην τύχη της. Μπορεί, βάσιμα, κάποιος να ισχυρισθεί ότι η τοπική αυτοδιοίκηση σπατάλησε κρίσιμο πολιτικό χρόνο και εγκλωβίστηκε σε ένα σχεδιασμό του κεντρικού κράτους με ελάχιστα ή μηδαμινά αποτελέσματα. Ενισχυτικό της διαπίστωσης είναι ότι το συνέδριο αναζητούσε κεντρικό θέμα την τελευταία ώρα. Είναι δε εμφανής η πλήρης αμηχανία της διοίκησης μέσα από τις διαρκείς αναβολές, αλληλογραφίες και αντιφάσεις.

Αποτελεί κοινή διαπίστωση και εμπειρία ότι οι μικροί και μεσαίοι ΟΤΑ της χώρας μας δεν εκπροσωπούνται θεσμικά στο βαθμό που θα έπρεπε και, αντίστοιχα, δεν υποστηρίζονται σε τεχνικό, οικονομικό και πολιτικό επίπεδο. Με την έννοια αυτή μπορούμε να ισχυριστούμε ότι πρόκειται για ΟΤΑ δεύτερης ή και τρίτης κατηγορίας.

Η γνωστή αντίθεση Κέντρου – Περιφέρειας προσλαμβάνει για τους μικρούς ΟΤΑ ένα διπλό χαρακτήρα:

Αφενός παραμένει η βασική αντίθεση μεταξύ ενός γραφειοκρατικού και πελατειακού κέντρου, που σχεδιάζει, διοικεί και αναπαράγεται ερήμην των δυνάμεων της Περιφέρειας συνολικά. Η βασική αυτή αντίθεση αφορά όλη την Αυτοδιοίκηση, αν και με σχετική διαβάθμιση. Διαβάθμιση που κάνει τους μικρούς αδύναμους έναντι του κεντρικού διαπραγματευτή, που είναι το Κράτος. Οι γεμάτοι προθάλαμοι των υπουργείων και των περιφερειών με, τους διαρκώς σε αναμονή, αιρετούς είναι γνωστή εικόνα. Η αισθητική του αιρετού που απλώνει παρακλητικά το χέρι στην εξουσία παραμένη κυρίαρχη.

Ταυτόχρονα υφίσταται και επενεργεί μία δεύτερη, σοβαρή, διαφοροποίηση μεταξύ των 4-5 μεγάλων ΟΤΑ κάθε νομού και των υπόλοιπων μικρών και μεσαίων ΟΤΑ της περιφέρειας, που έχουν διαφορετικό βαθμό θεσμικής εκπροσώπησης και διαφορετική δυνατότητα θεσμικής παρέμβασης. Οι ΟΤΑ αυτοί, όμως, είναι η πλειοψηφία των ΟΤΑ της χώρας. Είναι το 85%, περίπου, των σημερινών ΟΤΑ. Είναι πλειοψηφία όχι μόνον αριθμητική. Αγκαλιάζουν τη μεγαλύτερη έκταση της πατρίδας μας και είναι η περιφέρεια της περιφέρειας.

Η επιβάρυνση των μικρών αυτών ΟΤΑ είναι συγκριτικά πολύ μεγαλύτερη έναντι των μεγάλων ΟΤΑ και σε κάθε επίπεδο. Οι ελλείψεις, αποσπάσεις ή μετατάξεις προσωπικού έχουν πολύ δυσμενέστερα αποτελέσματα γι`αυτούς. Η έλλειψη τεχνικών υπηρεσιών, γραφείων προγραμματισμού, συστημάτων πληροφορικής και άλλων απαραίτητων οργανωτικών και υλικοτεχνικών προϋποθέσεων, καθιστά το έργο τους έναν πραγματικό καθημερινό αγώνα με το σύνολο της σύνθετης και ενίοτε εχθρικής κεντρικής και περιφερειακής γραφειοκρατικής μηχανής. Η τεχνική τους υποστήριξη έχει αφεθεί στο έλεος των ΤΥΔΚ. Ενός συστήματος που δεν είναι δικό τους, που θέτει τις δικές του χρονικές και άλλες προτεραιότητες.

Τα γραφεία (ανταποκριτές) του ΟΓΑ και ΕΛΓΑ, που λειτουργούν στους μικρούς ΟΤΑ είναι ένα απαραίτητο αλλά επιπρόσθετο καθήκον γι`αυτούς. Ο ΟΓΑ ο ΕΛΓΑ και ένα ακόμα σύνολο υπηρεσιών γύρω από την αγροτική και κτηνοτροφική παραγωγή, είναι κρίσιμα για τους ανθρώπους και την οικονομική δραστηριότητα της ελληνικής επαρχίας. Τη σημαντική αυτή υποχρέωση προς τους αγρότες της χώρας μας διεκπεραιώνει η Τοπική Αυτοδιοίκηση. Η σχετική επιβάρυνση, από τη λειτουργία των παραπάνω υπηρεσιών, δεν έχει την ίδια επίπτωση στους μεγάλους ΟΤΑ.

Τα δίκτυα, που πρέπει να συντηρήσει ένας μικρός ΟΤΑ, τα οποία δεν αφορούν έναν ΟΤΑ του κέντρου, (ύδρευσης, αποχέτευσης, παραγωγικά δίκτυα αγροτικών δρόμων, υποδομές διεσπαρμένες σε πολλά δημοτικά διαμερίσματα, κ.λ.π.) δεν συναρτώνται πάντα με τον πληθυσμό του. Τα παραγωγικά, για παράδειγμα, δίκτυα για τη λειτουργία του αγροτικού τομέα, δεν αφορούν μόνο τους κατοίκους του μικρού ΟΤΑ, αλλά τους πολλαπλάσιους των μεγάλων κέντρων, που έχουν αναφορές σ`αυτά αλλά και τα ίδια τα αστικά κέντρα, στα οποία κατευθύνεται η γεωργική παραγωγή. Η περιοχή αναφοράς των μικρών ΟΤΑ και οι αντίστοιχες υποδομές αποτελούν αναπτυξιακά ζητήματα για τη χώρα αλλά και ζητήματα ύπαρξης των ανθρώπων και των γεωγραφικών χώρων της πατρίδας μας, πέραν των αστικών κέντρων, και ως τέτοια πρέπει να αντιμετωπίζονται.

Τα προβλήματα αυτά, που αποτελούν καθημερινό βίωμα των μικρών ΟΤΑ, δεν αναδεικνύονται, δεν αξιολογούνται και δεν αντιμετωπίζονται στη διάσταση που τους αρμόζει, ούτε από το κεντρικό κράτος, ούτε από τους μεγάλους ΟΤΑ της χώρας.

Η ΚΕΔΚΕ δεν αναδεικνύει και δεν επιλύει αυτά τα προβλήματα, διότι δεν τα γνωρίζει, στο βαθμό που θα όφειλε, λόγω της πολιτικής κυριαρχίας των μεγάλων Δήμων. Οι μικροί ΟΤΑ πολλές φορές αντιμετωπίζονται ως περιττό βάρος. Το κεντρικό κράτος αδιαφορεί και ενισχύει την πλήρη αστικοποίηση της χώρας και την αντίστοιχη ερημοποίηση των μικρών και μεσαίων Δήμων και Κοινοτήτων.

Στη χώρα μας το αίτημα για ισχυρή πρωτοβάθμια αυτοδιοίκηση, αιρετή περιφέρεια και επιτελικό κράτος, εκφυλίστηκε και απλοποιήθηκε σε κουβέντα για λιγότερους και μεγαλύτερους Δήμους. Το υπουργείο εσωτερικών οδήγησε τους πάντες, χωρίς να διατυπώσει δική του πρόταση, να συζητάνε στη λογική της συρρίκνωσης του αριθμού των επαρχιακών Ο.Τ.Α., μέσω των συνενώσεων. Αναλώθηκε όλη η δημόσια κουβέντα, στις αλλαγές των συνόρων των μικρών και μεσαίων επαρχιακών Ο.Τ.Α.. Συνεχίζει, ταυτόχρονα, το κεντρικό κράτος τη λογική της υποχρηματοδότησης της αυτοδιοίκησης και ενισχύει το συγκεντρωτισμό και την ετεροδιοίκηση, όπως φάνηκε έντονα και με το πρόσφατο φορολογικό νομοσχέδιο (άρθρα 8 έως και 13), που αντιμετωπίζει την αυτοδιοίκηση ως φορέα γενικής κυβέρνησης. Όσο το κεντρικό κράτος θα παραμένει γραφειοκρατικό και συγκεντρωτικό η τοπική αυτοδιοίκηση θα είναι ανίσχυρη και η χώρα θα πάσχει. Το λεκανοπέδιο, τέλος, Αττικής και το συγκρότημα Θεσσαλονίκης εξαιρούνται, από την επιχειρούμενη μεταρρύθμιση καθώς δεν το επιτρέπουν οι πολιτικές ισορροπίες. Ισορροπίες που, όμως, επιτρέπουν οι δήμαρχοι των πρωτευουσών να αποφασίζουν για το μέλλον των πολιτών της επαρχίας.

Η ηγεσία της ΚΕΔΚΕ, δυστυχώς, συνέβαλε σ` αυτόν το σχεδιασμό. Το, κατ`όνομα, θεματικό «συνέδριο της Συγγρού» είναι χαρακτηριστικό. Δεν διαπιστεύτηκαν οι σύνεδροι, δεν ψήφισε το συνέδριο, φιμώθηκε η αυτοδιοίκηση. Δεν έχει ξαναγίνει συνέδριο στο οποίο να μην καταγράφονται οι σύνεδροι, να μην γίνονται ψηφοφορίες, να μην λαμβάνονται αποφάσεις. Να υποκαθίσταται η φωνή του συνεδρίου από τη φωνή του Δ.Σ. της ΚΕΔΚΕ..

Επιχειρήθηκε, ακόμα, να υποκατασταθεί και ακυρωθεί η πολιτική διαδικασία της διοικητικής μεταρρύθμισης της χώρας, με την υπερτροφική ανάδειξη μιας μελέτης του Ι.Τ.Α.. Απεκδύθηκε, έτσι, ευθύνης η ΚΕΔΚΕ και πρότασης η Κυβέρνηση και μας είπαν συζητήστε για τα σύνορα και τον αριθμό των νέων ΟΤΑ του νομού σας. Παράλληλα, ο τελικός αριθμός των νέων ΟΤΑ είχε προαποφασιστεί και προαναγγελθεί. Προφανής επιδίωξη η δημιουργία δεδομένων στις τοπικές κοινωνίες και εθισμού των πολιτών στο, δήθεν, μονόδρομο των διοικητικών συνενώσεων. Προχθές, από το βήμα του συνεδρίου, ο κ. υπουργός αναφέρθηκε σε 350-400 πρωτοβάθμιους ΟΤΑ με γενική και έωλη επιχειρηματολογία.

Η ελληνική περιφέρεια, οι τοπικές κοινωνίες θα υποστούν τις συνέπειες της «μεταρρυθμιστικής αγωνίας» του υπουργείου και της ηγεσίας της ΚΕΔΚΕ αν οι μικροί ΟΤΑ δεν αντιδράσουμε. Ο κίνδυνος ερημοποίησης της υπαίθρου είναι υπαρκτός. Η επιχειρούμενη μεταρρύθμιση απειλεί την ελληνική επαρχία με απορρύθμιση. Απειλεί ό,τι χτίστηκε με τον Καποδίστρια 1.

Απέναντι σε αυτές τις συνθήκες που οδηγούν στη σταδιακή εξαφάνιση των μικρών ΟΤΑ και του ρόλου τους, θα πρέπει όλοι να συγκροτήσουμε ένα μέτωπο που θα διατηρήσει τις μικρές πόλεις, τα μικρά νησιά και τα χωριά μας στη ζωή.

Σ`ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΠΡΟΤΕΙΝΟΥΜΕ:

1. Όχι στην επιχειρούμενη, κατ`όνομα, διοικητική μεταρρύθμιση, που εξαντλείται στη συρρίκνωση των μικρών ΟΤΑ της επαρχίας. Στην επιχειρούμενη μεταρρύθμιση, που εξαντλείται στη συρρίκνωση των δήμων και Κοινοτήτων της επαρχίας, στη συνένωση των χρεών και της φτώχειας και στην ισχυροποίηση της ετεροδιοίκησης, πρέπει να πούμε ένα ξεκάθαρο όχι. Το μέλλον των τόπων μας, μας αφορά όλους. Ναί στην ισχυρή πρωτοβάθμια αυτοδιοίκηση, στην αιρετή περιφέρεια, στο επιτελικό κράτος. Ναι στην αξιοποίηση του αυτοδιοικητικού πλούτου των πολλαπλών και αδιαβάθμιτων μορφών συνεργασιών (προγραμματικές συμβάσεις, διαδημοτικές συνεργασίες, Συμπολιτείες, δίκτυα …), που έχουν αναφορές στην ευρωπαϊκή εμπειρία, στην ελληνική παράδοση και ιδιομορφία. Αλήθεια, ο όρος Μητροπολιτικές συνεργασίες, και όχι Μητροπολιτική αυτοδιοίκηση, που χρησιμοποίησε ο κ. υπουργός, γιατί να μην έχει εφαρμογή και στους μικρούς δήμους και κοινότητες;

2. Διεκδίκηση ενός ειδικού προγράμματος ενίσχυσης των μικρών, μεσαίων και μειονεκτικών ΟΤΑ. Προτείνουμε τη θεσμοθέτηση ενός Ειδικού Αναπτυξιακού Προγράμματος μικρών και μεσαίων ΟΤΑ, που θα δημιουργεί τις οικονομικές και θεσμικές προϋποθέσεις για τη σύγχρονη λειτουργία και ανάπτυξη των μικρών Δήμων και Κοινοτήτων. Το πρόγραμμα αυτό θα επιλύει σε βάθος πενταετίας τα προβλήματα βασικών υποδομών, κοινωνικών υπηρεσιών, προστασίας του περιβάλλοντος και αναβάθμισης του δομημένου περιβάλλοντος καθώς και της λειτουργίας των μικρών ΟΤΑ. Οι πόροι του προγράμματος θα πρέπει να θεσμοθετηθούν, ο τρόπος υλοποίησής του οφείλει να είναι απλός και στο σχεδιασμό και τη διαχείρισή του να μετέχουν εκπρόσωποι των μικρών ΟΤΑ, που γνωρίζουν τα μεγέθη και τις ανάγκες..

3. Δεσμευτική και ικανή ποσόστωση, τουλάχιστον 50%, των μικρών ΟΤΑ στα συλλογικά όργανα. Προκειμένου να εκπροσωπηθούν ουσιαστικά, αυτόνομα και χωρίς εξαρτήσεις οι μικροί ΟΤΑ όλης της χώρας (μικρά νησιά, ορεινές περιοχές, Δήμοι και Κοινότητες μέχρι 10.000, για παράδειγμα, κατοίκους, …) που σήμερα αποτελούν το 85% περίπου των ΟΤΑ της χώρας και στερούνται εκπροσώπησης, προτείνουμε, με τροποποίηση του καταστατικού, τη θεσμοθέτηση ποσόστωσης, τουλάχιστον 50%, στα όργανα της ΚΕΔΚΕ. Η εκπροσώπηση του πλήθους των μικρών ΟΤΑ συσχετίζεται άμεσα με ευρύτερες ανθρωπογεωγραφικές ενότητες, που πρέπει να επιλύσουν ένα σύνολο σύνθετων προβλημάτων επιβίωσης και αξιοπρεπούς διαβίωσης.

4. Εναλλακτικά, προτείνεται η δημιουργία Κεντρικής Ένωσης Μικρών και Μεσαίων Δήμων και Κοινοτήτων Ελλάδας. Εαν τα παραπάνω δεν συμβούν, θα πρέπει να τολμήσουμε. Θα πρέπει, ίσως, να εξετασθεί από τους μικρούς ΟΤΑ η προοπτική δημιουργίας μίας δεύτερης Κεντρικής Ένωσης Μικρών και Μεσαίων Δήμων και Κοινοτήτων Ελλάδας, η οποία θα αναλάβει, με αποτελεσματικότητα και συνέπεια, την εκπροσώπησή τους και θα προλάβει τον αφανισμό τους, μέσα από την ανάδειξη και προώθηση των ζητημάτων πρώτης γραμμής που τους απασχολούν. Αυτό, άλλωστε, συμβαίνει και σε άλλες χώρες και μάλιστα στην κοντινή μας Κύπρο.

Είναι ώρα ευθύνης για όλους. Το κεντρικό κράτος μοιράζει το ΕΣΠΑ και τα άλλα προγράμματα, ερήμην της Αυτοδιοίκησης και των μικρών ΟΤΑ. Δεν θέλουμε και δεν πρέπει να παραμείνουμε θεατές των κεντρικού γραφειοκρατικού θεάτρου. Οφείλουμε να διεκδικήσουμε και να πάρουμε αυτό που μας αναλογεί, αυτό που μας αντιστοιχεί, αυτό που θα κάνει τους τόπους μας να ελπίζουν.